ရခုိင္ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳ

ရခုိင္ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳ

ဖားျပဳတ္ေကတေကာင္၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ျဖားရီတက္တြင္၊ ေခ်ာင္းကို၀င္၍လာလတၱံ။ ထုိေရာအခါ၊ ေခ်ာင္းကမ္းသာတြင္၊ ျပားဇီးပင္တကုိင္းတြင္နားလွ်က္၊ ပန္ဇင္းငွက္က၊ ခင္ပြန္းမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာဟု၊ ေသခ်ာစစ္စစ္မိန္းလတၱံ။ ပန္ဇင္းမိန္းေလ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ လွည့္လုိ႕လာဟု ေျဖလတၱံ။

ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ ၾကားခပါသည္၊ ပဇာသတင္းထူးသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထုိသုိ႕မိန္းခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လတၱံ။ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ ကမၻာေက်ာက္ႀကီးကဲြလတၱံ။ ထိုသို႕ကဲြခါ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္းက်ိဳးလတၱံ။ လူလည္းေလးစု ကဲြလတၱံ။

ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ ပန္ဇင္းငွက္ကမိန္းျပန္သည္မွာ၊ အိုအိုမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသို႕ျဖစ္မူ၊ င႐ို႕သူငါ၊ ပဇာျပဳလုပ္ရမည္နည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထိုသို႕မိန္းခါ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ အုိအုိမိတ္ေဆြ၊ ပန္ဇင္းငယ္၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသုိ႕ျဖစ္မူ၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကုိျမင္လိမၼည္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထုိေရာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္က၊ ေၾကာက္ဘြယ္စရာ၊ ၾကားရပါသည္၊ ညခါတုိင္ၿပီး၊ ေၾကာက္အားႀကီး၍၊ ငွက္ႀကီးေရာင္းရင္၊ အိပ္ရာတြင္၌၊ ၀မ္းတြင္း၀င္မည္ၾကံလတၱံ။

ၾကံစည္ထုိခါ၊ ျပဳေသာခါတြင္၊ ေရာင္းရင္ငွက္ႀကီး၊ လန္႕အားႀကီး၍၊ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္ေအာ္လတၱံ။ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္၊ ျမည္ဟစ္ေအာ္က၊ ေမ်ာက္ေက်ာ္မကၠဋ၊ နီထသစ္ပင္၊ သျပဳပင္၌၊ လက္တြင္ကုိင္ၿပီး၊ သျပဳသီးကို၊ စားမည္ျပဳထ၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွလြတ္ေသာ္၊ ေအာက္တြင္နီထ၊ ေတာဆတ္မ၏၊ ေနာက္ကုန္းေပၚတြင္က်လတၱံ။

ထုိသုိ႕က်လွ်င္၊ နာၾကင္လန္႕ေၾကာက္၊ ၿခီစုံေပါက္၍၊ လားေျမာက္ၿပီးခုန္၊ ႏြယ္ျခဳံေပါင္းျမက္၊ ေတာၾကက္သာယာ၊ ဥေပါက္ခါျဖင့္၊ နီရာသုိက္ျမဳံ၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္ေအာင္၊ နင္းတုံၿဖိဳဖ်က္၊ ေထာင္းေထာင္းညက္၍၊ ေတာၾကက္မမွာ၊ စိတ္ပူဆာ၍၊ လမ္းမွတြိဆုံ၊ ေတာျခအုံကို၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္က၊ ၿပိဳတုံျခေပါင္း၊ ေထာင္ေသာင္းမက၊ ေတာ၀က္မ၏၊၊ ၀ပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါေသာ္၊ ၀မ္းမွာရင္ဖတ္၊ မလြတ္ႏုိ႕သီး၊ ျခႀကီးျခငယ္၊ ကုိက္ေလကုန္က၊ ၿပီးတုံလူးလာ၊ ၀က္မမွာလည္း၊ နာၾကင္အီးလတ္၊ ၿပီးမလြတ္ေသာ္၊ ဆာမြတ္၀မ္းစာ၊ ေတာင္ယာလုပ္ရင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ၀င္၍ထုိခါစားလတၱံ။

၀င္၍စားကာ၊ နီတုံပါက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္လွ်င္၊ တြိလီျမင္ေသာ္၊ ယာသွ်င္တသီး၊ ယာသူႀကီးကို၊ အၿပီးတုိင္ၾကားေျပာလတၱံ။ အၿပီးတုိင္ေျမာက္၊ ငမဲတုတ္ေရာက္က၊ ငမဲတုတ္က်ာ၊ ယာကလာေက၊ ယာမွာစပါး၊ မွည့္ဗ်ာလားဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းျငားေသာခါ၊ မဲတုတ္က်ာက၊ မွည့္ကားမွည့္ယက္၊ အစပတ္လည္၊ ေမ်ာက္ဖ်က္ေတ၊ အလယ္တ႐ိုး၊ ၀က္ငယ္တုိးဟု ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းက၊ ခ်က္ခ်င္းမၾကာ၊ ယာမွာစားလွ်က္၊ ထုိ၀က္မကုိ၊ ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီဟု စီလတၱံ။

ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္က၊ သုတ္သုတ္ျပန္လာ၊ ယာမွာစားထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ေၾကာ့ကြင္းေထာင္လွ်က္၊ လက္ရဖမ္းယူ၊ ယာမူပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းကုိ၊ လွ်င္ျမန္မေႏွးပီးလတၱံ။

ပီးအပ္လီေက၊ လုပ္ေထြကုိင္ခင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ေတာတြင္းနီထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ငါသာပုိင္နင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ပဇာတြက္ေၾကာင့္၊ စားသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ဘာသာဘာ၀၊ ကၽြန္၀က္မသည္၊ အိပ္ထနီရာ၊ ျခမ်ားစြာလွ်င္၊ ေရာက္လာဆိတ္ဆြ၊ ကုိက္ခဲၾက၍၊ ၿပီးထေယွာင္ခြာ၊ မလြတ္သာေက၊ ေရာက္ရာေရာက္မိ၊ ဟိစီဘိဟု၊ ၿပီးလီေသာခါ၊ လမ္းမွာတြိၿပီး၊ ေတာေမ်ာက္ထီးက၊ အေဆြ၀က္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၿပီးသနည္းဟု မိန္းေသာကာလ၊ ကၽြန္၀က္မမွာ၊ ျခကုိက္ပါသည္၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာလုပ္ခင္း၊ စပါးခင္းကို၊ ၀င္၍တလီ၊ စားပါခီဟု၊ ဆိုျခင္းျပဳက၊ မခ်ိခႏၶာ၊ ႏြမ္းရိပါ၍၊ ၀မ္းမွာဆာမြတ္၊ တြိလတ္အစာ၊ စပါးယာကုိ၊ ၀င္ကာမေသြ၊ စားမိသည္ဟု ေျဖလတၱံ။

ေျဖဆုိတုံက၊ စစ္ခ်က္ရ၍၊ ျခမကိုေခၚ၊ မိန္႕ဆုိအာဏာ ပီးလတၱံ။ ပီးလီေသာခါ၊ မၾကာခဏ၊ ေတာျခမႏွင့္၊ မ်ားလွျခေပါင္း၊ ေထာင္းေသာင္းမက၊ ေရာက္လာၾက၍၊ စစ္မမိန္းခါ၊ ကၽြန္မမွာလွ်င္၊ မ်ားစြာစုပုံ၊ ျခသုိက္အုံကို၊ အကုန္ၿဖိဳဖ်က္၊ ေတာၾကက္ယက္၍၊ ပ်က္လီေထာင္ေသာင္း၊ ျခအေပါင္း႐ို႕၊ နီဖုိ႕ေနရာ၊ မဟိပါ၍၊ လားလာကုန္က၊ ေတာ၀က္မ၏၊ အိပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါ၍၊ ကုိက္ရသည္သာ၊ ျဖစ္ပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။

မွန္ရာကိုပင္၊ စစ္တန္း၀င္၍၊ သုိ႕စင္ျဖစ္ထ၊ ေတာ၀က္မကို၊ အရေခၚခီ၊ အျပင္းစီက၊ ေတာနီၾကက္မ၊ ေခၚထလာေရာက္၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သို႕၊ ေရာက္လတၱံ။ ရွိေမွာက္မေသြ၊ ေရာက္တုံေပက၊ ေဟေတာၾကက္မ၊ ျခမ်ားနီရာ၊ အုံကုိသာလွ်င္၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ယက္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ေတာမွာနီထ၊ ေတာၾကက္မက၊ ကၽြန္မမွန္စြာ၊ ၾကက္ဘာသာျဖင့္၊ သုိက္မွာဥေပါက္၊ ဥမ်ားေျမာက္ကုိ၊ ေစာင့္ေယွာက္နီရာ၊ ဆတ္မလာ၍၊ မညႇာမေထာက္၊ ၿခီေက်ာက္ကန္လန္၊ ေမွာက္လွန္အသုိက္၊ ဖ်က္ဆီးပစ္က၊ ကၽြန္ၾကက္မမွာ၊ စိတ္ကပူဆာ၊ မနီသာေက၊ လားလာတြိၾကဳံ၊ ေတာျခအုံကို၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ ယက္ၿဖိဳပစ္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထိုသို႕ေျဖခါ၊ ေတာဆတ္မကို၊ အရဖမ္းခီ၊ ဆင့္လီအာဏာ၊ စီေသာခါလွ်င္၊ မၾကာခဏ၊ ေတာဆတ္မလွ်င္၊ ရွိေတာ္ျပင္သုိ႕ ေရာက္လတၱံ။

ေရာက္လီေသာခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ အသင္ဆတ္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၾကက္မနီတုံ၊ ဥသုိက္ျမဳံကုိ၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ နင္း၍ပစ္သည္၊ ေျဖရမည္ဟု ဆိုလတၱံ။ ဆိုလီေသာခါ၊ ဆတ္႐ို႕ဘာသာ၊ ညအခါတြင္၊ ေတာမွာေပါက္ေရာက္၊ ႀကီးေျမာက္သစ္ပင္၊ သျပဳပင္ေအာက္၊ အိပ္မည္ဟုပင္၊ နီလီက်င္ေသာ္၊ သစ္ပင္ထက္က၊ မကၠဋဟု၊ ေမ်ာက္ကနီျပီး၊၊ သျပဳသီးႏွင့္၊ အၿပီးထုိခါ၊ ခ်ပစ္ပါေသာ္၊ ကၽြန္ေတာ္မ၏၊ ေက်ာက္သားေနာက္ကုန္း၊ ဘုံးဘုံးက်ရာ၊ လန္႕ေၾကာက္ကာျဖင့္၊ ၿပီးလာခုန္ထြက္၊ ေတာၾကက္သုိက္ျမဳံ၊ နင္းမိတုံက၊ ပ်က္စီးရသည္၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ နင္းဖ်က္သည္သာ၊ မဟုတ္ပါဟု၊ ေၾကာင္းရာစကားေျပာလတၱံ။ ေျပာျငားလီက၊ မကၠဋကုိ၊ အရရွိေတာ္၊ ေခၚရမည္ဟု၊ အျပင္းတခါ စီလတၱံ။

ေမ်ာက္ကုိတဖန္၊ ေခၚခီျပန္က၊ မိန္းျမန္းစစ္ခ်က္၊ ေမ်ာက္ဆုိခ်က္မွာ၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ညဥ့္အခါတြင္၊ သျပဳပင္၌၊ ကုိင္တြင္နီျပီး၊ သျပဳသီးကုိ၊ စားမည္ျပဳခါ၊ နီလီပါေသာ္၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မက၊ လန္႕ေၾကာက္စရာ၊ ဟစ္ေအာ္ပါက၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွာကုိင္ျပီး၊ သျပဳသီးလွ်င္၊ လက္မွလြတ္ကာ၊ က်လီပါက၊ နာၾကင္ရ၏၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။

ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္သွ်င္၊ ယာသခင္က၊ သံလွ်င္ႀကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မကုိ၊ အရေခၚခီ၊ စီလတၱံ။ ထုိသုိ႕စီခါ၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မလည္း၊ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္ ေရာက္လတၱံ။ ထုိသုိ႕ေရာက္ခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ သင္ေရာင္းရင္မ၊ ႀကီးလွအသံ၊ ေတာလုံးညံေအာင္၊ ပဇာျဖစ္၍၊ ေအာ္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။

ထိုသို႕မိန္းခါ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မက၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ သစ္ပင္ထက္မွာ၊ အိပ္ေပ်ာ္နီဆိုက္၊ ထုိအခုိက္တြင္၊ ငွက္ငယ္ပန္ဇင္း၊ ကၽြန္႕၀မ္းတြင္းသုိ႕၊ ၀င္မည္ဟုပင္၊ ျပဳပ်င္ေသာခါ၊ ေၾကာက္လန္႕စြာျဖင့္၊ ေအာ္ရပါသည္၊ သတၱ၀ါမ်ားေျမာင္၊ ေၾကာက္လန္႕ေအာင္ဟု၊ ၾကံေဆာင္ျခင္းကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။

ထုိေသာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္ကို၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သုိ႕၊ အေရာက္ထုိခါ၊ ေခၚလတၱံ။ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္၊ ပန္ဇင္းေရာက္က၊ သင္ပန္ဇင္း၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ မဟုတ္ပါဘဲ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မ၏၊ ၀မ္းတြင္းကုိသာ၊ ၀င္ဖုိ႕ရွာသည္၊ ပဇာေၾကာင္းရင္း၊ ဟိသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။

မိန္းလီေသာခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ေခ်ာင္းသာျမစ္နား၊ ဇီးကုိင္းဖ်ားတြင္၊ နီပါေသာခါ၊ ကၽြန္႕မွာမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ ျဖားရီတက္မွာ၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ၀င္၍လာေက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာေက၊ ဇာဇာသတင္း၊ ထူးသနည္းဟု၊ မိန္းလီေသာခါ၊ ကၽြန္ေတာ့္မိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုးမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လိမၼည္၊၊ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္း၊ က်ိဳးလိမၼည္၊၊ လူလည္းေလးစု၊ ကဲြလိမၼည္၊၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကို၊ ျမင္လိမၼည္ဟု၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေၾကာက္သည္အားႏွင့္၊ ႀကီးသူရွာေက၊ ေရာင္းရင္၀မ္းသို႕၊ ၀င္ဖို႕အမွန္၊ ၾကံပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။

ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ယာကုိစုိးနင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ဖားျပဳတ္မုိက္ကို၊ ေခၚရမည္ဟု စီလတၱံ။ စီလီေသာခါ၊ ဖားျပဳတ္ထံသုိ႕၊ တမန္ထုိခါ လားလတၱံ။ တမန္ေရာက္လစ္၊ ဖားျပဳတ္မုိက္က၊ ထုိကုိေယာင္ေယာင္၊ ေဒေယာင္ယာင္ႏွင့္ နီလတၱံ။

ထပ္ခါထပ္ခါ၊ ေခၚမ်ားလာ၍၊ မနီသာေက၊ ခုန္ကာစုိက္စုိက္၊ လုိက္၍လည္းလာ၊ ရွိမွာေရာက္၍၊ စစ္မိန္းပါေက၊ မာယာပရိယာယ္၊ လြန္ဆန္းၾကယ္၍၊ ရယ္ဘြယ္စရာ၊ ျပဳသည္မွာကား၊ ၿခီလက္ေျပာင္းျပန္၊ မ်က္ဆံသီသုတ္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ လွ်ာကုိထုတ္လုိ႕၊ သီ႐ုပ္ပ်င္ကာ၊ အျဖာျဖာႏွင့္၊ မာယာပရိယာယ္၊ ညာဏ္ဆန္းၾကယ္စြာ၊ ျပလီေသာခါ၊ ယာႀကီးသခင္၊ စပါးသွ်င္က၊ အျမင္ကတ္ေက၊ ဖားျပဳတ္ေကကို၊ လိမ္လည္ေျပာမႈ၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုဟု၊ ပီးသည့္အာဏာ၊ လက္မရြန္႕႐ုိ႕၊ ထုျပန္ပါေက၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုယင့္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ ေၾကာတက္ယင့္လည္း တက္လတၱံ။

ထုိသည္အခါ၊ ပါးစခံတြင္း၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ သီြးဖ်င္းဖ်င္းႏွင့္၊ ခုန္ကာခုန္ကာ၊ လားလီပါေက၊ လမ္းမွာတြိျငား၊ လူအမ်ားက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ နီလြန္းလွပါ၊ ဇာကလာဟု၊ မိန္းခါကာလ၊ သူႀကီးၿမီတုိင္း၊ ေက်းကုိင္းရြာစား၊ အိမ္သုိ႕လား၍၊ ကြမ္းစားရသည္၊ အိုမိတ္ေဆြဟု၊ ဖားျပဳတ္ေကကဆုိလတၱံ။ ။

(ဤတြင္ ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳဆံုးပါလီ၏။ မဆံုးသိမ့္ေက က်န္ေရလူတိဆက္ေျပာပါလီ။)

သမိုင္းေၾကာင္းကိုေလ့လာစီခ်င္သည္

ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ေဒသသည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာင္ႏွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ဟိိျပီး၊ ပင္လယ္လိႈင္းႀကီးလိႈင္းငယ္ရို႕သည္ ကမ္းေသာင္နဖူးသို႔ တဘုန္းဘုန္းရိုက္ခတ္လ်က္ဟိသည္။ ရခိုင္ကုန္းတြင္းေဒသတြင္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ အလြန္ေပါမ်ားျပီး ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္ထဲသို႔ စီး၀င္သည္။ ေျမာက္ပိုင္းရိွ (နတ္ျမစ္၊ မယူျမစ္၊ ကုလားတန္ျမစ္၊ ေလးျမိဳ႕ျမစ္) မ်ားတြင္ ျမစ္လက္တက္ေပါင္းမ်ားစြာဟိသည္။ ေတာင္ဘက္၌ ျမစ္တို၊ ေခ်ာင္းတိုမ်ားသည္ အရွိမွအေနာက္သို႔ စီးဆင္းသည္။

ထင္ရွားေသာျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားမွာ (ဒလက္ေခ်ာင္း၊ အမ္းေခ်ာင္း၊ မအီေခ်ာင္း၊ လမူးေခ်ာင္း၊ ဆားျပင္ေခ်ာင္း၊ တန္းလြဲေခ်ာင္း၊ ေတာင္ကုတ္ေခ်ာင္း၊ သေဌးေခ်ာင္း၊ ျပည့္ေခ်ာင္း၊ သံတြဲျမစ္၊ က်ိန္တလီေခ်ာင္းႏွင့္ ဂြေခ်ာင္း) ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖားရီအတက္အက်ဟိသည္။ ျဖားအတက္တြင္ ပင္လယ္ငါးမ်ားသည္ ကုန္းတြင္း ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသို႔ ဒိုးယိုေပါက္၀င္ေရာက္၍ ရခိုင္ျပည္တြင္ သားငါးပုဇြန္အလြန္ေပါမ်ားသည္။

ရႈတိုင္းသာစြ ရခိုင္ၿမီ

ကဗ်ာဆရာရို႕က ရခိုင္ေဒသကို “ရိုးမေတာင္ဆိုင္း၊ ပင္လယ္၀ိုင္း၍၊ ရႈတိုင္းသာစြ၊ ရခိုင္ၿမီ” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “ၿမီျပင္က်ယ္၀င္း၊ လယ္ယာခင္းႏွင့္၊ အင္းအိုင္ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ပင္လယ္ေၾကာင္းႏွင့္” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “က်ယ္ျပန္႔လွစြာ၊ ကၽြန္းဦးၿမီမွာ၊ သၿပီခလို႔၊ ေရာင္ျမ၀ီ၀ီ၊ ေအာင္ျခင္းညံ၍၊ ေအာင္သံက်ဴးလို႔၊ ဇမၺဳဒီမွာ၊ သညီေ၀ါဟာ၊ ေထာပနာႏွင့္၊ ႀသဘာေသာင္းေသာင္း၊ သတင္းေပၚ၍၊ နင္းေက်ာ္ဘိေက၊ သရီေခ်ာင္းတြင္၊ မင္းေကာင္းႀကိမ္ဖန္၊ ဗဟိုရ္ညံ၍၊ စည္သံရိုက္ဟီး၊ ေရႊနန္းေဆာင္ျဖင့္၊ ေျပာင္ေျပာင္ညီးေက၊ ၿမိဳ႕ႀကီးဓညာ” စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း စာဖြဲ႕ဆိုထားၾကပါသည္။

ငါးမ်ားရခိုင္အေခၚ

ဤရီဤၿမီႏွင့္အတူ ရွိပေ၀သဏီကပင္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္အတူ ဒိုးတူေပါင္ဖက္ နီထိုင္လာခသူမ်ားဟု ဆိုခ်င္ပါသည္။ ရခိုင္မ်ားသည္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ ပင္လယ္၀ိုင္းလွ်က္ မြီးဖြားလာၾကသူမ်ားျဖစ္ရာ တနည္းအားျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ိဳးစံုႏွင့္အတူ ၀ိုင္းရံၾကီးျပင္းလာသူမ်ားပင္ မဟုတ္ပါလား။ ရခိုင္ငါးမ်ားတြင္ ကိုယ္စီကိုယ္စီ ရခိုင္အေခၚနာမ ဟိၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။

ငါးသရြဲမင္းက်ား၊ ဘီသွ်ပ္တရာ၊ ငါးေခြးပနီ၊ ပင္လယ္ငါးခူ၊ ငါးသလဲထိုး၊ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုး၊ ငါးေတာက္တူ၊ ငါးခ်ိဳင့္ၾကား၊ ငါးပတုန္၊ ေဒါင့္ဒနာ၊ ငါးရင္းကုန္း၊ ရုဇနား၊ ငါးကန္႔ဗ်ိဳင္၊ ငါးကုန္းညိဳ၊ မ်က္ဆံက်ယ္၊ ငါးဒါးလြယ္၊ ငါးပသြင္၊ စံလွေမ၊ ငါးဒလာ၊ ငါးသရြဲ၊ ငါးစရိုင္း၊ ငါးႏုသန္း၊ ငါးနံ႔သာ၊ ငါးစလံုး၊ ငါး၀မ္းပူ၊ ငါးရစ္မ၊ ငါးပယံု၊ ငါးကန္သား၊ ငါးသေပြ၊ ၀ါမရွီ၊ ငါးလ၀ါ၊ ငါးပါးသွ်င္း၊ ငါးနီတူ၊ ဗရဲဂါး၊ မွ်ိဳင္ေသွ်၊ စြန္ေသွ်၊ဖက္ေသွ်၊ ခသွ်ာ၊ အာဖာ၊ ဘာသွ်ား၊ ငါးဆူ၊ ငါး၀ ၊ ရိုးရည္၊ ငါးညိဳ႔၊ ရီခူ၊ ရီေမ်ာက္၊ ရီၾကက္၊ ေဒါင္းေျပာက္၊ ပဂ်င္း စသည့္ ငါးအမည္မ်ားမွာ ရခိုင္သံပီသလွပါသည္။

အျခားရခိုင္ငါးမ်ားမွာ ငါးသတစ္၊ လက္ခြာ၊ ငါးတန္၊ ငါးျမင္း၊ ငမန္း၊ လိပ္ေက်ာက္၊ ျပင္သာလိပ္၊ ငါးရံ႕၊ ငါးခူ၊ ငါးျပီ၊ ငါးရက္ ၊ ငါးစြယ္၊ ငါးေၾကး၊ ငါးဖယ္၊ ငါးခံုး၊ ဂဏန္း၊ ၾကက္ဖားပုစြန္၊ ရီလားပုစြန္၊ ေရႊပုစြန္၊ ေက်ာက္ပုစြန္၊ ပုစြန္တက္၊ ပုစြန္စိတ္ စသည္ျဖင့္ အသီးသီးဟိသည္။

ရခိုင္ေဒသဥတုရာသီ

ရခိုင္ေဒသသည္ လီျပင္းၿပီး မိုၾကီးေသာေဒသျဖစ္သည္။ ႏွစ္စဥ္ မိုးရီခ်ိန္လကၼ (၂၀၀) ေက်ာ္ ရြာသည္။ ေဒသအေခၚ (ရမ္းေပါက္လီ၊ ဆင္ေခါင္းလီ၊ ကတၱရန္လီ) ရို႕မွာ ရခိုင္ပင္လယ္လီမ်ားျဖစ္သည္။ ႏြီေခါင္ေခါင္ လဆန္းလဆုတ္ ျဖားသီရက္မ်ားမွာေတာင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ သိသိသာသာ ရီေလ်ာ့က်လားေလ့မဟိပါ။ မိုးတြင္းခါဆိုလွ်င္ “၀ါဆို၀ါေခါင္၊ ရီေဖာင္ေဖာင္” ဆိုေရပိုင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ရီၿဖိဳးလွ်က္ဟိပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီကိုႀကိိဳက္ၿပီး ရခိုင္ရီတြင္ေပ်ာ္သည္။ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီျမီသဘာ၀ႏွင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားကိုခြဲခြာ၍ အျခားတပါးသို႔ လားခ်င္လိုစိတ္ဟိမည္မထင္ပါ။ ၀ိသမေလာဘသားမ်ား မေထာက္မညွာ ဖမ္းဆီးယူလားသည့္အခါမွသာ ပါေတာ္မူဘ၀သို႔ ေရာက္လားမည္ျဖစ္ပါသည္။

ပတ္၀န္းက်င္ကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္သိ

ရွိရခိုင္မ်ားသည္ မိမိရို႕ပတ္၀န္းက်င္ဟိ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္းကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ သိထားဟန္တူပါသည္။ ရခိုင္သားမ်ား၏ဓေလ့စရိုက္ႏွင့္ျဖစ္စဥ္မ်ားကိုလည္း ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အတြင္းသိျမင္ထားသူမ်ားျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ နိစဥ္လူမႈကိစၥမ်ား၌ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အကၽြမ္းတ၀င္ တြိဆံုၿမဲျဖစ္သည္။ ရွိေခတ္ဦးကပင္ ရခိုင္သားဘ၀၌ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ တစင္းထင္ဟပ္နီေၾကာင္းတြိရပါသည္။

ရခိုင္သမိုင္းအရ ၀ါသုေဒ၀မင္းေနာက္ ျဗဟၼဏရာဇာမင္းဆက္၌ ဘီစီ (၃၃၂၅) မတိုင္မီွကာလက ကစၦပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕။ အေနာက္ဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕ တည္ဟိခသည္။ အရွိဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းျမိဳ႕) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးတန္သရဲျမိဳ႕) ဟူ၍ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားႏွင့္ မွည့္ေခၚထားသည္ကို တြိရပါသည္။

ဒဂၤါးမွာခတ္ႏွိပ္ထား

ရခိုင္ဒဂၤါးသမိုင္းကိုေလ့လာလွ်င္ အမည္ထိုးပါဟိေသာ အေစာဆံုးဒဂၤါးမွာ ေဒ၀စျႏၵဒဂၤါး ျဖစ္ပါသည္။ ခန္႔မွန္းသကၠရာဇ္ ေအဒီ (၃) ရာစုႏွင့္ (၄) ရာစု စဦးပိုင္းေလာက္က သြန္းလုပ္ခေသာ စာထိုးမပါ ပတုန္း (အျမီး) ပါဟိသည့္ ပင္လယ္ခရုပံု ခပ္ႏွိပ္ထားသည့္ဒဂၤါးအခ်ိဳ႕မွာ ႏိုင္ငံျခားျပတိုက္မ်ား၌ ဟိပါသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားကို စျႏၵားမင္းမ်ားသြန္းလုပ္ခၿပီး၊ ရွိအက်ဆံုးျဖစ္မည္ဟု ပါေမာကၡသုေတသီ ဆရာႀကီးဦးစံသာေအာင္က ခန္႔မွန္းထားခပါသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ႏွယ္ႏွယ္ရရမဟုတ္။ ရခိုင္သမိုင္းႏွင့္အတူ ဖြားေတာ္ဖြားဖက္ျဖစ္သည္ကို တြိရသည္။

ယိုင္းသာျခင္း

ရခိုင္ အဘုေခ်သားေခ်ာ့ ယိုင္းသာျခင္းမ်ား၌ “အမ်ည္မ်ည္၊ မိႈဟင္းခူးေဇာင္လားကတ္မည္၊ မိႈဟင္းလဲခူး၊ စူးလဲစူး၊ အစူးလည္းထြင္၊ အိမ္ကိုလည္းေရာက္၊ အထြဋ္တင္၊ ငယ္လင္စားဖို႔၊ ေမ်ာက္လက္ညိႈး၊ ကုလားပုစြန္၊ ညွီနံ႔နံ႔ႏွင့္၊ အကၽြန္မစား၊ ေရႊလင္ပန္းမွာ၊ ၾကင္းလို႔ထား” ဟူ၍တမ်ိဳး။ “နင့္ဘားဘာ လူယဥ္ေက်းက ေလာင္းတစင္းႏွင့္ လားလတ္ေတ၊ သားငါးရွာဖို႔လားလတ္ေတ၊ နင့္ဘားဘာလာေက၊ ပုစြန္တုတ္ကို အီးေယာင္ျပဳတ္လို႔ ေကၽြးပါ့မည္” ဟူ၍တဖံု ေလ့လာတြိသိရပါသည္။

ငါးႏွင့္ႏြယ္သည့္ နာမည္မွဲ႔ေခၚ

ရခိုင္သမက္တက္ ထိမ္းျမားမဂၤလာပြဲမ်ားတြင္ ခ်က္ျပီးသား ပုစြန္တုတ္္ႏွစ္ေကာင္၊ ဘဲဥႏွစ္လံုးစသည္ရို႕ ပါ၀င္ပါသည္။ ရခိုင္နာမည္တခ်ိဳ႕တြင္ ငါးႏွင့္ႏြယ္ေသာ၊ (ယက္သဲေအာင္၊ ေခ်ာင္းနားေအာင္၊ ငါးလံုးေခ်၊ ဖားေခ်၊ စံလွေမ) စသည့္ေ၀ါဟာရနာမမ်ားကို တြိရပါသည္။ ကနိ ရခိုင္ျပည္ကၽြန္းရြာနာမည္မ်ားတြင္လည္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းရြာ၊ ငမန္းရဲကၽြန္း။ ငါးစရိုင္းေခ်ာင္းကၽြန္း၊ ငါးျပီကၽြန္း၊ ငါးျပီတက္ရြာ၊ တံငါရြာ) စသည္ျဖင့္ တြိရပါသည္။

ရခိုင္သားမ်ားသည္ ငါးႏွင့္ပတ္သက္ေသာ စကားပံုမ်ားကို ကနိတိုင္ ခံုမင္သံုးစြဲနီသည္ကို တြိရပါသည္။ “ငါးမဟိလို႔ မွ်ိဳင္စြံ”၊ “ပုဇြန္ျဖဴ ငါးမဟုတ္၊ ဆင္းရဲသူ လူမဟုတ္”၊ “ဖြတ္မီးေက်ာင္းျဖစ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမခ်မ္းသာ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္ပါသည္။

ရွိရခိုင္းမ်ားသည္ ပန္း၀ွက္တမ္း ကဇတ္ေလ့ဟိပါသည္။ ပန္း၀ွက္ရာတြင္လည္း ရခို္င္ငါးမ်ားပါ၀င္သည္။

ငါးစရိုင္းေသွ် ၀မ္းပူ၊ အအူမဟိပါ။ (၀ခြက္၊ ရီအိုး)
အ၀ီးကလာမဲမဲ၊ အိမ္မွာေရာက္ ရဲရဲ။ (ဂဏန္း)
ထိုဖက္ေဒဖက္ ေလွာ္တက္နန္႕၊ အလယ္ေဂါင္မွာ ရြက္တိုင္နန္႕။ (ငါးစရိုင္း)

အ၀ီးေရာက္ရခို္င္အခ်ိဳ႕သည္ ရခိုင္အစားအစာ၊ ရခိုင္အာဟာရမ်ားကို အာသီသျဖစ္ကာ တမ္းတေလ့ဟိပါသည္။ တမ္းတသည့္ အစားအစာမ်ားမွာ ရခိုင္ငါးပိ၊ သေဘၤာထိုးပါသည့္ ရခိုင္မုန္႔တီ၊ သံတြဲမွ ငါးနီတူေျခာက္၊ ရမ္းျဗဲမွ လက္ခြာေျခာက္၊ စစ္ေတြမွ ေရႊပုဇြန္ေျခာက္ စသည္ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္တခ်ိဳ႕ မိမိရုိ႕၏အေဆြ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကိုမိေပ်ာက္ကာ တျခားအရပ္သံုး ငါးနာမည္နာမမ်ားကို လွ်ာတြိအာတြိ ေခၚလွ်က္ဟိကတ္ပါသည္။

ရခိုင္ငါးမ်ားျမင္ပါက “ငါးစိမ္းျမင္၊ ငါးကင္ပစ္” ဟု စိတ္ဆိုးဆိုးျဖင့္ အျပစ္တင္ေကာင္း တင္ပါလိမ့္မည္။ ရခိုင္သားမ်ားသည္ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္း မမိအပ္ပါ။ ရခိုင္ငါးမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကို သတိရနီျခင္းပင္လွ်င္ အဖရခိုင္ျပည္ကို သတိရနီျခင္း မဟုတ္ပါလား။

ယခုအခါ ရခိုင္ေခ်ာင္း၊ ျမစ္၊ ပင္လယ္မ်ားတြင္ ၀ိသမေလာဘသားတခ်ဳိ႕သည္ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ဖမ္းဆီးယူငင္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ေၾကာက္ေၾကာက္လန္႔လန္႔ နီထိုင္ကတ္ရပါသည္။ ရခိုင္ရီျပင္သို႔ ႏိုင္ငံျခားငါးမ်ားျဖစ္သည့္ ကုလားပုစြန္နန္႕ ပလာတူးရို႕သည္ စုျပံဳက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အယင္ကပိုင္ မေခ်ာင္လည္ၾကပါ။ ဖီးအႏၱရယ္ အရိပ္အေျခၾကည့္ဗ်ာ တိမ္းေယွာင္လားလာနီကတ္ရပါသည္။

တနိသ၌ ကုလားတန္ျမစ္၀ ေလးခ်ဳိင့္ေတာင္အနားမွာ ငါးသရြဲမင္းက်ားတေကာင္ႏွင့္ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုးတေကာင္ တိြဆံုကတ္ပါသည္။

မင္းက်ား ။ ။ ငါလည္း တခ်ိန္က မင္းပိုင္ အဆီတ၀င္း၀င္းနန္႕ အေကာင္ၾကီးႀကီးျဖစ္ဖူးေရ။ အဂုခါ အေၾကာင္းမလွ ပိန္က်လားစြာ။

သေဘၤာထိုး ။ ။ မင္းအရုပ္နန္႕ ငါ့ပိုင္ေယွာင္ ျဖစ္ဖူးေရဆိုစြာ ငါမယံုေ၀း။ မင္းပါးစက အာေခါင္ၿပဲၿပဲနန္႔။

မင္းက်ား ။ ။ မယံုလည္းနီ။ အာေခါင္ၿပဲနီစြာက “မခ်ိလို႔ သြားျဖဲ” စြာ။ အယင္က ငါလည္း ငါးမင္းတကာ မင္းထဲမွာ (မင္းက်ား) ျဖစ္ဖူးေရ။ အခုလည္း ငါ့ကို (မင္းက်ား) လို႔ေခၚေရ။
ယင္းသို႔ စကားေျပာျငင္းခံုနီသည္ကို မနီးမ၀ီးတြင္ဟိသည့္ ရွိမီွေနာက္မီွ ျပင္သာလိပ္မၾကီးတေကာင္ၾကား၍ ၾကားက၀င္ေျပာသည္။

ျပင္သာလိပ္မၾကီး ။ ။ မင္းရို႕ႏွစ္ေယာက္ေျပာစြာ အားလံုးၾကားေရ။ သေဘၤာထိုးလည္း မင္းက်ားေျပာစြာ မယံုမဟိက့ဲ။ ျဖစ္ႏိုင္မျဖစ္ႏိုင္ ယုတၱိယုတၱာနန္႔ေျပာေက ယံုရေရ။ ငါက ရခိုင္ျပည္မွာ နီလာစြာ အံတိုလားယာ။ အေၾကာင္းႀကံဳလို႔ ရွိေဟာင္းေနာက္ေၾကာင္း ျပန္ေျပာျပမည္။ နားေထာင္။

ဘုရားမပြင့္ခင္က ၀ါသုေဒ၀ညီေနာင္တက်ိပ္ရို႕တည္ေထာင္ေသာဒြါရာ၀တီ (သံတြဲ) ပ်က္သုဥ္းလားၿပီးေနာက္ ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းတြင္ ရွိေ၀သာလီျမိဴ႕ေဟာင္းကို တည္ေထာင္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္ဦးမင္းဆက္သည္ ဘီစီ (၅၃၁၆) မွစလတ္ရာ ျဗဟၼဏရာဇာမွ ျဗဟၼသိဒၶိမင္ထိမင္း (၂၆) ဆက္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၉၉၀) တိုင္ေအာင္ ရွည္ၾကာသည္။ ယင္းေနာက္ မာရယုမင္းသည္ ဓည၀တီျမိဳ႕ကိုတည္၍ ဓည၀တီေခတ္ကို ဘီစီ (၃၃၂၅) မွအစျပဳထူေထာင္သည္။ ဓည၀တီေခတ္သည္ (ပထမ ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ) စသည္ျဖင့္ ေအဒီ (၃၂၇) ထိ တည္တ့ံသည္။ မာရယုမင္းသည္ လွဲအတတ္ ၊ လွံအတတ္၊ သံလွ်က္အတတ္၊ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ျပီး နွလံုးရည္လက္ရံုးရည္ျဖင့္ (၆၂) ႏွစ္တိုင္တိုင္ ထီးနန္းစုိးစံသည္။ (မင္းနံလွႏွင့္ နီလဂုဏ္) မင္းရို႕လက္ထက္ ဆင္ေကာင္ေရအလြန္မ်ားျပီး ျပည္သူရို႕လည္း ဆင္အတတ္ ျမင္းအတတ္ ထူခၽြန္တတ္ေျမာက္သည္။ ဤေခတ္ ေအဒီ (၁) ရာစုႏွင့္ (၂) ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံျခားႏွင့္ ကူးသန္းေရာက္၀ယ္ေဖာက္ကား အလြန္ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းမွာ ဘရုကၦကမည္ေသာသေဘၤာဆိပ္ၾကီးတခု ဟိခသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းကို မင္းရို႕ငါရို႕နီရာကလွမ္းၾကည့္ေက လင္းလို႔ေၾကာင္းလို႔ျမင္ရေရ။

သေဘၤာထိုး ။ ။ ဟုတ္ေတ။ အယင္က ငါရို႕အဖိုးေျပာစြာၾကားဖူးေရ။ ဖရံုကာကၽြန္းနားမွာ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာတိ ရက္ျပတ္ရက္ျပတ္ျဖတ္လားကတ္ေတလတ္။

မင္းက်ား ။ ။ ေယေက မျမင္ဖူးေကလဲ့ ေၾကာင္းက်ိဳးေျပာျပစြာနန္႕ မင္းယံုလာဗ်ာမဟုတ္လား။ ဆက္ေျပာပါလိပ္မႀကီး။

လိပ္မႀကီး ။ ။ ဓည၀တီေခတ္ကလည္း တတိယမင္းဆက္တည္ေထာင္သူ စျႏၵသူရိယမင္းလက္ထက္ ဘီစီ (၅၅၄) မွာ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္သည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူသည္။ ဗုဒၶၾကြေရာက္လာေၾကာင္း ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕အနီး၊ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာမွာ ျဗဟၼအကၡရာ၊ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ရီြးထိုးထားခသည္။ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္ကိုယ္စား မဟာျမတ္မုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ကို သြန္းလုပ္ခသည္။ ယင္းေခတ္ကပင္ ရခိုင္ျပည္မွာ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားလာစြာျဖစ္သည္။ ဤေခတ္၏ရုပ္ၾကြင္းသက္သီအျဖစ္ ဓည၀တီျမိဳ႕ေတာ္သည္ ကနိတိုင္ အထင္အရွားဟိနီသိမ့္သည္။

ဓည၀တီပ်က္ၿပီးေနာက္ ေအဒီ (၃၂၇) နန္းတက္ေသာ မဟာတိုင္းစျႏၵား (ေဒြင္စျႏၵား) သည္ ေ၀သာလီေက်ာက္ေလွကားျမိဳ႕ကိုတည္၍ ေ၀သာလီေခတ္ကို စတင္ထူေထာင္သည္။ ဘုရင္သည္ အေျမာ္အျမင္ဉာဏ္ပညာႀကီးၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္ကို ခိုင္ခန္႔ေအာင္လုပ္ေဆာင္သည္။ တစ္ရာ့တစ္ပါးေသာမင္းရို႕ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူသည္။ ေ၀သာလီမင္းမ်ားသည္ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးအလြန္ႀကီးသည္။

တိုင္းစျႏၵးမင္းလက္ထက္ ေရႊဒဂၤါး၊ ေငြဒဂၤါးေျမာက္မ်ားစြာ သြန္းလုပ္သည္။ ပန္းအတတ္ (၁၀) မ်ိဳး၊ ႀကီးသြန္းအတတ္၊ ေက်ာက္ဆစ္အတတ္ရိ္ု႕ကို တတ္ေျမာက္သည္။ ရခိုင္အကၡရာစာပီႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈတိုးတက္ထြန္းကားသည္။ ဤေခတ္တြင္ အာနႏၶစျႏၵားမင္းသည္ ရွိဖိုးဖီးစိုင္လာ နန္းစဥ္ကို ေက်ာက္စာရြီးထိုးျပဳခသည္။ ဤေက်ာက္စာမွာ ရခိုင္သမိုင္း၌ အလြန္တန္ဖိုးၾကီးျပီး၊ ကနိတိုင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားျခီရင္းတြင္ ဟိသည္။ စူဠစျႏၵားမင္းလက္ထက္ ေအဒီ (၇၃၃) ေအဒီ (၇၆၉) တြင္ ရခိုင္ရီတပ္အင္အားအလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ေ၀သာလီျမိဳ႕ေက်ာက္လွီကားတြင္ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာမ်ားစြာဆိုက္ကပ္၍ ကုန္သြယ္ေရာင္း၀ယ္မႈျပဳသည္။ လက္ဟိေ၀သာလီရြာတြင္ နန္းရာကုန္းဟိသည္။ ေအဒီ (၈၀၀) ေက်ာ္တြင္ သွ်မ္း (မဂို) ဖ်က္၍ ေ၀သာလီပ်က္သည္။

ယင္းေနာက္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၈၁၈- ေအဒီ ၁၄၃၀) ကိုတည္သည္။ နန္းတည္အရပ္ကို ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းမွ ေလးျမိဳ႕ျမစ္၀ွမ္းသို႔ ရႊိေျပာင္းသည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ မင္းစိုင္ေပါင္း ေပါင္း (၆၀) ဟိသည္။ ျမိဳ႕ေတာ္မ်ားမွာ (ပဥၥာ၊ ပရိန္၊ ျခိတ္၊ စမၸ၀က္၊ ေနရစၥရာ၊ ေတာင္ငူႏွင့္ ေလာင္းၾကက္) ၿမိဳ႕မ်ားျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာဘုရင္မ်ားမွာ (မင္းရင္ျဖဴ၊ ေကာလိယ၊ ဒႆရာဇာ၊ အေလာမာျဖဴႏွင့္ မင္းထီး) ရို႕ျဖစ္သည္။ ဤေခတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ပထမပုဂံေခတ္၊ ဒုတိယပုဂံေခတ္ ၊ အင္း၀ေခတ္မ်ားႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္သည္။

ေနာက္ဆံုး ေျမာက္ဦးေခတ္ (ေအဒီ ၁၄၃၀-၁၇၈၅) ကို တည္ေထာင္သည္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကိုတည္စဥ္ မင္းေစာမြန္ကြယ္လြန္သည္။ ေနာက္မင္းမ်ားဆက္လက္ ျပဳပ်င္တည္ေဆာက္သည္။ မင္းဗာၾကီးလက္ထက္ ဘဂၤါ (၁၂) ျမိဳ႕ကိုေအာင္ျမင္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းဘုရားႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို လက္ေအာက္ခံဘုရင္ (၁၂) ပါးႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မင္းဖေလာင္း၊ မင္းရာဇာရို႕လက္ထက္၊ ရခိုင္အင္ပါယာအထြတ္အထိပ္သို႔ေရာက္လတ္ျပီး ရီတပ္္အင္အား အလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ဤေခတ္တြင္ ႏိုင္ငံျခားသို႕လည္း ပညာေတာ္သင္ေစလႊတ္သည္။ သီဟိုဠ္သို႔လည္း သာသနာျပဳစီသည္။ ရီေၾကာင္းအားျဖင့္ ေပၚတူဂီႏွင့္ ဒတ္(ခ်္) မ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို ရန္ေစာင္မႈျပဳသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ရခိုင္စာပီယဥ္ေက်းမႈ လြန္စြာထြန္းေတာက္သည္။ ေအဒီ (၁၇၈၅) ခု၊ မဟာသမတမင္းလက္ထက္ ျမန္မာအမရပူရဘုရင္ ဗဒံုမင္း တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ၍ ရခိုင္ျပည္ႀကီးပ်က္သုဥ္းသည္။

ရခိုင္ရို႔သည္ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို မာရယုမင္းမွအစျပဳ၍ မဟာသမတမင္းအဆံုးတိုင္ မင္းဆက္ေပါင္း (၂၅၆) ဆက္ နန္းစံႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀) ေက်ာ္၊ (ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီ၊ ေလးျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦး) စသည္ျဖင့္ ေခတ္ႀကီး (၄) ေခတ္ ရခိုင္ဧကၠရာဇ္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးထူေထာင္လွ်က္ နီထိုင္အုပ္ခ်ဳပ္လာလတ္သူမ်ားျဖစ္သည္။

ေျပာစြာလည္း တေအာင့္ၾကာလားဗ်ာ။ တေအာင့္နားလိုက္အံုးမည္။ ေအေလာက္ဆို ရခိုင္အေၾကာင္း အက်ဥ္းသိဖို႕။ ငါေျပာစြာယံုယင့္လား။

မင္းက်ား။ ။ ကၽြန္ေတာ္ယံုပါေရ။ အယင္ရခိုင္တိ ေကာင္းစားခေကလဲ့ အခု သူေတာင္းစားျဖစ္လားပါဗ်ာ။ “အယင္က က်င္သန္၊ အခု ျပင္ခံ” ျဖစ္လားပါဗ်ာ။

သေဘၤာထိုး။ ။ အခုပိုင္ ေၾကာင္းက်ိဳးယွင္းျပလို႔ ငါလည္းယံုပါေရ။ ငါရို႕ အဖိုးအေဘာင္တိ စိုင္ဆက္ေျပာလာေရစကားကို သတိရေရ။ ေအဒီ (၁၆၁၅) ေလာက္က ေပၚတူဂီတိေသာင္းက်န္းလို႕ ရခိုင္ျပည္ကို ပင္လယ္ေၾကာင္းလာတိုက္ေတ။ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းခေမာင္းက ျပန္တိုက္ဖ်က္ႏိုင္ခေရ။ ယင္းခါက ငါရို႕သင္ေပါင္းထိုးငါးတိလည္း ရီထဲမွာ ရီငုပ္သေဘၤာေယွာင္ကူးလို႔ ရခိုင္ဖက္က ကူတိုက္ေတ။ ယင္းအခ်ိန္ကစလို႕ ငါရို႕ကို ရခိုင္သားတိက (သေဘၤာထိုး) လို႔ ေခၚေရ။

ကိုင္း.. ယံုေကယံု၊ မယံုေကနီ။

ေနာက္ဆံုး တိုတိုတုတ္တုတ္ နိဂုံးခ်ဳပ္မည္။ မင္းရို႕ငါရို႕ ကိုယ့္သမိုင္းေၾကာင္း ကိုယ္သိဖို႔လိုေရ။ မမိဖို႔လိုေရ။

(သာျမ)

ရခိုင္သဟာယအသင္း အမွတ္ (၄) မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

က်မ္းကိုးစာအုပ္မ်ား

၁။ ဓည၀တီရာဇ၀င္သစ္။
၂။၁၉၆၈ ခုထုတ္ ရခိုင္ညႊန္႔ဖူးမဂၢဇင္း။
၃။ ဦးလွဒင္ (ဘာသာျပန္) ရတနာေရႊေျမ၀တၳဳ။
၄။ ဦးစကိၠႏၵရြီး ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ား အမွတ္ (၁) ၊ (၂)၊ (၃)
၅။ ဦးစံသာေအာင္ရြီး အာနႏၵစျႏၵ။
၆။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီထုတ္ ျပည္နယ္ျဖစ္စဥ္သမိုင္း (ပထမတြဲ)။
၇။ ဦးေစာလွေအာင္ရြီး၊ မဟာမုနိ၊ စက္ဘုရားသမိုင္း (အက်ဥ္းခ်ဳပ္)။

န၀ရူပ 'ဗ်ာလ'

န၀ရူပ 'ဗ်ာလ'


ကမာၻဦးကတည္းက လူမ်ိဳးတုိင္း ဘာသာတုိင္း၌ ၄င္း႐ို႕၏ ဒ႑ာရီ ဆန္ေသာ အထိမ္းအမွတ္ သေကၤတ ရုပ္ထုမ်ား ဟိခၾကသည္။ အလားတူပင္ ရခိုင္ လူမ်ိဳး၌လည္း ဒ႑ာရီဆန္ေသာ အထိမ္းအမွတ္ သေကၤတ ရုပ္ထု တစ္ခုဟိသည္။ သို႔ရာတြင္ ယင္းရုပ္ထုကို ကမာၻကပင္ မဆိုထားႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ပင္ လူအမ်ားစုက မသိၾကသိမ့္ပါ။ ၄င္း႐ုိ႔ကို ရွိေဟာင္း ဇာတီပုထုိးမ်ား၏ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားတြင္ ပံုသ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးဟိေသာ ရွိေဟာင္းလက္ရာ အမီြအႏွစ္အျဖစ္ တိြ႕ႏုိင္ပါသည္။ ယင္း သတၱ၀ါကို ရခုိင္ လူမ်ိဳး႐ို႔က “ဗ်ာလ” ဟုေခၚဆိုၾကသည္။ အဆိုပါ သတၱ၀ါ မွာရခုိင္ လူမ်ိဳး႐ို႔၏ရွိရုိး စဥ္ဆက္ တစ္ေလွ်ာက္ ဟိခေသာ ဒ႑ာရီဆန္ေသာ သတၱ၀ါျဖစ္သည္။


ယင္း ‘ဗ်ာလ’ ကို သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ ေကာင္းျမတ္ေသာ ခြန္အား စြမ္းအင္ဟိေသာ သတၱ၀ါ႐ို႕၏ အစိတ္ အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ ထားသည္။ယင္းသုိ႔ သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ အစိတ္ အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ ထားျခင္းေၾကာင့္ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ဟုလည္းေခၚသည္။ အဆုိပါ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ရုပ္တြင္ ပါေရသတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ အစိတ္အပုိင္း မ်ားမွာ -

• ၁. ဆင္ႏွာေမာင္း
• ၂. သမင္မ်က္လံုး
• ၃. ၾကံ႕ၿဂိဳ
• ၄. ၾကက္တူေရြး(က်ီး)လွ်ာ
• ၅. ၿခဴး (ငါးၾကင္းကြက္)
• ၆. ေဒါင္းအျမီး
• ၇. ျမင္းနားရြက္
• ၈. က်ားအစြယ္
• ၉. ျခေသၤ့လက္၀ါး တုိ႔ျဖစ္သည္။
ထိုကဲ့သို႔ ထူးျခားေသာ စြမ္းအင္ဟိေရ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို တစ္ေကာင္တည္း ျဖစ္ေအာင္ ေပါင္းစပ္ ထားျခင္းမွာလည္း ဗ်ာလ သတၱ၀ါ ၏ ထူးျခားမႈကို ရည္ညႊန္းထားေရ အဓိပၸါယ္ ျဖစ္သည္။ ဗ်ာလတြင္ ပါေရအစိတ္အပိုင္းမ်ား အနက္ ၾကက္တူေရြး (က်ီး) လွ်ာသည္ စကား ပရိယာယ္ ၾကြယ္၀ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ေဒါင္းအျမီးသည္ လွပ တင့္တယ္ ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ျမင္း နားရြက္သည္ အၾကား အာရံု ထက္ျမက္ျခင္း ကိုလည္းေကာင္း ၊ သမင္မ်က္လံုး သည္ အျမင္အာရံု စူးရွျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ငါး(ၿခဴး) ၏ ကိုယ္ထည္သည္ လ်င္ျမန္ ဖ်တ္လတ္ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ၾကံ႕ၿဂိဳ ၊ က်ားစြယ္ ၊ျခေသၤ့ လက္၀ါး ၊ ဆင္ႏွာေမာင္း သည္ စြမ္းအင္ ၾကီးမားျခင္းတို႔ကို လည္းေကာင္း အသီးသီး ကိုယ္စားျပဳပါသည္။

အဆုိပါ သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး႐ို႕၏ အစိတ္အပိုင္းျဖင့္ တန္ဆာ ဆင္အပ္ေသာ သတၱ၀ါအား ထားျခင္းျဖင့္ “အဗ်ာေလာ- ေဘးဥပါဒ္ကို မျဖစ္စီတတ္ဘဲ ၊ လာေဘာ - လာဘ္လာဘကိုသာ ျဖစ္စီတတ္၏“ ဟု ရခုိင္လူမ်ိဳး႐ုိ႕ ယံုၾကည္ထားၾကသည္။

ဗ်ာလကို ရခုိင္ ေ၀သာလီေခတ္ သာသနိက အေဆာက္အအံု မ်ားတြင္ စတင္တိြ႕ ရသည္။ ယင္းထက္ ရွိက်ေသာ ရုပ္ထုမ်ားလည္း ဟိေကာင္း ဟိႏုိင္ပါသိမ့္သည္။ မဂၤလာ အခမ္းအနားမ်ား၌ သံုးစဲြေသာ အသံုးအေဆာင္ ပစၥည္းမ်ားတြင္ အနည္းငယ္ တိြ႔ရပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႔၏ ရွိေဟာင္း အထိမ္းအမွတ္ တခုျဖစ္ေသာ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ကို ေက်ာင္းကန္၊ ဇာတီ ပုထိုးမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ၊ ထင္ရွားေသာ အေဆာက္ အဦး မ်ားတြင္ လည္ေကာင္း၊ စြမ္းအင္ ကိုးမ်ိဳး ေပါင္းစု ထားေသာ အေစာင့္ အေယွာက္ သတၱ၀ါ အျဖစ္ ထားေလ့ဟိပါသည္။

ရခိုင္႐ိုးရာစည္ေတာ္ စတင္ေပၚေပါက္လာရၿခင္းအေၾကာင္း

ရခိုင္႐ိုးရာစည္ေတာ္ စတင္ေပၚေပါက္လာရၿခင္းအေၾကာင္း


ရကၡပူရတိုင္း ဓညဝတီရခိုင္ၿပည္ၾကီးတြင္ တူရိယာအနီၿဖင့္ ႐ွိပေဝသဏီကာလ ဒြါရာဝတီ ဝါသုေဒဝမင္းလက္ထက္ကပင္ စည္ေတာ္တီးလွ်က္ သုခုမအႏုပညာ႐ိုးရာကို နန္းတြင္းယဥ္ေက်းမႈအၿဖစ္ စတင္တီထြင္ ေပၚထြန္းလာခၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ဳိး၊ ရခိုင္ၿပည္ဟု စတင္တည္ေထာင္ခေသာ ဥတၱရမဓူရၿမိဳ႕ေတာ္သည္ သာဂရမင္း၏ ညီေတာ္ ဥႆပရမင္းသည္(ကံသမင္း)၏ သမီးေတာ္ (ေဒဝဂမၻာ)မင္းသမီးႏွင့္ ထီးနန္းစိုးစံစဥ္ ထူးၿခားေသာ ဘုန္းသမၻာႏွင့္ၿပည့္စံုေသာ သားေတာ္တက်ိပ္႐ို႕ကိုဖြားၿမင္ေတာ္မူသည္။ ၎မင္းသား႐ို႕သည္ ဆင္ေၿပာင္ငါးစီးအားႏွင့္ ၿပည့္စံုေတာ္မူၾက၏။


၎မင္းသား႐ို႕မွာ ါသုေဒဝမင္း၊ ဗလေဒဝမင္း၊ သူရိယေဒဝမင္း၊ စႏၵာေဒဝမင္း၊ အဂၢိေဒဝမင္း၊ မစၥဳုဒေဒဝမင္း၊ ဝ႐ုဏၰေဒဝမင္း၊ ေရာဟေနယ်ေဒဝမင္း၊ ပဋမပ႑ိတေဒဝမင္း၊ အဂၤုရေဒဝမင္း ဟူ၍ သားေတာ္တက်ိပ္ႏွင့္ သမီးေတာ္အဥၨနေဒဝီ႐ို႔ ၿဖစ္ၾကသည္။ ၎ဝါသုေဒဝညီေနာင္ တက်ိပ္႐ို႕သည္ ဒြါရာဝတီ(အာကာပ်ံဝဲၿမိဳ႕သံတြဲ)ကို ေစာင့္ေယွာက္ေသာ ၿမိဳ႕ေစာင့္ဘီလူးမၾကီးရန္အား ႏွိမ္ႏွင္းၿပီးေသာ္ သိမ္းပိုက္စိုးစံေတာ္မူၾကလီသည္။

ထိုအခ်ိန္ကာလကပင္ ကႆပဘုရားသခင္သာသနာ ဆုပ္ကပ္ကာလၿဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္ကာလတြင္ ဟိမဝႏၱာေတာၾကီး ေတာင္ၾကီးမ်ားထဲမွာ အလြန္ေက်ာ္ေဇာထင္႐ွားေသာ (ကု႑ရ)အိုင္ (သကၠဋဂူ)တြင္းၾကီးတြင္ ခိုေအာင္းနီေသာ ပုဇြန္ၾကီးတေကာင္သည္ မ်ားစြာၾကီးထြားသန္မာလွ်က္ လြန္စြာေၾကာက္မက္ဖြယ္ ေကာင္း ကာ သူ၏လက္မ (ၿခီမ) ႏွစ္ခုၿဖင့္ လာသမွ်ေသာ ရီသတၱဝါ၊ ကုန္သတၱဝါအေပါင္း႐ို႕အား ညႇပ္သတ္ၿဖတ္လွ်က္ သီစီရလီသည္။

ထိုကာလမၾကာၿမင့္မီ ဟိမဝႏၱာေတာၾကီးအတြင္း၌ အင္မတန္ခြန္အားဗလႏွင့္ၿပည့္စံုေသာ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ (ဆင္ဟတၳိ)ၾကီးတေကာင္သည္ ထင္႐ွားေပၚေပါက္လာ လီသည္။ ၎ဆင္ၾကီးသည္ အဆိုပါ (သကၠဋဂူ)တြင္ မင္းမူနီေသာ ပုဇြန္ေကာင္ၾကီးအား နင္းသတ္လွ်က္ လက္မ(ၿခီမ)ၾကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကို ႏွာေမာင္းၿဖင့္ ခ်ဳိးဖဲ့ကာ ၿမစ္ထဲသို႔ပစ္ခ် လိုက္လီသည္။

ထိုအခါ လက္မၾကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကို အသူရာမင္း ဆယ္ယူရဟိလီသၿဖင့္ စည္ၾကက္ကာတီး ခတ္လီရာ ၿငိမ့္ေညာင္းသာယာဖြယ္ အသံစံုၿဖစ္ေပၚလာလီသၿဖင့္ ထူးဆန္းစြာေသာ အသူရာနတ္စည္ေတာ္ကို သိၾကားမင္းက တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ကာ ယူေဆာင္လားခသည္။

က်န္ေသာ တေခ်ာင္းေသာ ပုဇြန္လက္မ(ၿခီမ)ၾကီးသည္ အစဥ္အတိုင္း ဂဂၤါၿမစ္ဖ်ားက တဆင့္ ပင္လယ္သို႔ေမ်ာပါလာၿပီးေသာ္ လီၿပင္းတိုက္ခတ္လီေသာေၾကာင့္ ဒြါရာဝတီ ၿမစ္ကမ္းနဖူး၌ ရီခ်ဳိးနီၾကကုန္ေသာ ဝါသုေဒဝမင္းညီေနာင္ တက်ိပ္႐ို႕သည္ ဆယ္ယူရဟိၾကလီကုန္၏။

ထိုပုဇြန္လက္မ(ၿခီမ) တကၠဋကို စည္ေတာ္ၾကက္လွ်က္ နန္းေတာ္တြင္တီးခတ္ၾကလီရာ အင္မတန္ထူးၿခားအံ့ၾသဖြယ္ေသာ သံစံုတီးလွ်က္ ေပၚထြန္းလာၿပီးေသာ္ သာယာၿငိမ့္ ေညာင္းဖြယ္ေသာ အသံစံုလင္စြာၿဖင့္ ေပၚထြန္းလာလီသၿဖင့္ အသံစည္ေတာ္ႏွင့္ ကိုက္ညီေအာင္ သာၿခင္း အၿခင္းမ်ားေဖာ္လွ်က္ သုခုမပညာေၿပာင္ေၿမာက္စြာၿဖင့္ စပ္ဆိုကာ သီဆိုက,ကြက္ထြင္ၿပီး (စည္ေတာ္ၾကီးကို စတင္တီးခတ္ၾကလီသည္။)

သို႔ၿဖစ္လီေသာေၾကာင့္ ရခိုင္ရာဇဝင္ေတာ္ၾကီးလကၤာ၌ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ၿပထားပါသည္။

(႐ိုးညြတ္ခပ္သိမ္း ရန္စစ္ၿငိမ္း၍ မုဒိမ္း၊ ဓားၿပ၊ ခိုးသူစသည္ လန္႔ထေၾကာက္ညႇင္း ရန္မ်ဳိးစင္မွ ေသာင္းခြင္ေၾကာ္ၾကား ထိုမင္းမ်ားတို႔ (႐ို႕) ေပ်ာ္ပါးၿမဴးဆန္း ၿမိဳ႕႐ႊင္ပ်ံ၌ ေၿခြရံမွန္ပ်င္း မ်ားလူ႐ွင္ (သွ်င္)ႏွင့္ ေန(နီ)က်င္ေပါင္း႐ုန္း ဇမၺဴလံုးကုိ သိမ္းက်ဳံးဆည္ရ အဖို႔ၿပဳ၍ တခုမၾကြင္း လုပ္ခြန္သြင္းလွ်က္ စံၿခင္းမ်ားစြာ ထိုအခါ၌ မည္သာေခၚထ ကု႑ရဟု အိုင္းမက္၌ဝယ္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္သား၊ ၾကီးက်ယ္သန္လွ သကၠဇူလို(ပိုင္) ပြပြသမၻာ ဖူးငံုအာသာ၊ ပြင့္လာဘုန္းဟိ ဆင္ဟတၳိလွ်င္ နင္းဘိတန္းခိုး ႐ွတ္႐ွတ္(ယွတ္ယွတ္)က်ဳိးက စြယ္က်ဳိးဘိႏၷ ၿမစ္သို႔ခ်ေသာ္ လက္မထရံ မ်ဳိးေလထံု၍ ၾကိတ္ၾကိတ္ထိုခါ အသူရာတို႔(႐ို႕) မဟာသမုတ္ လႈိင္းခတ္ၿဖဳတ္က ဝရမ္ေရ(ရီ)ေၾကာင္း ဝင္ေလ(လီ)ေခ်ာင္းေသာ္ တေခ်ာင္းအၾကြယ္(ၾကြီ) ဆယ္ရဲေလ(လီ)၏။ ၿမဲတြယ္သည္မွ ဝွန္ေပါက္ၿပဲသား၊ စည္မစည္ၾကီး စည္သီရိဟု ၿပဳၿပီးကုန္မွ၊ ဝါသဝႏွင့္ ေတြ႔(တြိ႔)ၾကရန္ေမွ နတ္စစ္ေၿမ(ၿမီ)၌ ႐ႈံးေလ(ယႈံးလီ)ရကား ပါယ္စြန္႔သြား(လား)သား သိၾကားတမူ ရေလ(လီ)ယူမွ ဟိန္းဆူေက်ာ္ၾကား အလမၺဟု တြင္ထအမည္ သိနားလည္ေလာ့၊ ထိုစဥ္အမ်ဳိး အတူက်ဳိး၍ ေရ(ရီ)႐ိုးလယာ ေမ်ာၾကရာတြင္ ဂဂၤါၿမစ္ေၾကာင္း ပါေလ(လီ)ေသွ်ာင္း၍ တေခ်ာင္းကိုမူ ကၽြန္းဇမၻဴဝယ္ ရိပ္ၿဖဴေဆာင္းေဆာင္း တက်ိပ္ေပါင္းသား၊ မင္းေဇာ္ၿပီးဒသ သာဒကတို႔(႐ို႕)၊ ဒြါရာဝတီ ၿမိဳ႕ေတာင္ဆီဝယ္၊ နဒီၿမယဥ္ ကၿမဴစဥ္၌ ဝဲေရ(ရီ)ခ်မ္းၿမိဳက္၊ ဆယ္ခြာလိုက္ဝယ္၊ တန္႔ရိပ္ၿမည္လ်က္ ေၿမာက္စည္ၾကက္၍၊ မပ်က္တီးက၊ သံဝွန္းၿဖန္႔သည္၊ ဒီ(ေဒ)ကၽြန္းဇမၻဴ လႊမ္းပတ္တည္း။) ဟူ၍ပင္ပါဟိလီသည္။

သို႔ၿဖစ္ပါ၍ (စာ႐ြီးသူအနီၿဖင့္) ရခိုင္စည္ေတာ္ တီးခတ္ရန္အလို႔ငွါ ၿခီဆင္းရတုအၿဖစ္ ေအာက္ပါအတိုင္း ႐ြီးစပ္တင္ၿပအပ္ပါသည္။

(ရကၡမ႑ိဳင္ ၿပည္ရခိုင္ေလ ရခိုင္ညြန္႔ဖူး ၾကယ္ေသာက္႐ွဴးသို႔၊ ကြန္႔ၿမဴးဂုဏ္ေရာင္ ေသလာေတာင္ဆိုင္း၊ ၿပိဳင္းက႐ိုင္းတည္း၊ အံု႔မႈိင္းဝီဝီ၊ ကမ္းေၿခ(ၿခီ)ေဒသ၊ မ႑လဝယ္ ဝံသမ်ဳိးမွန္ တန္းခိုးလွ်ံ၍ ဝါသုေဒဝ ဒသပါတက ညီေနာင္လွတို႔(႐ို႕)၊ ဒြါရာဝတီ၊ ၿမိဳ႕သဂႌကို၊ စိုးစံပိုင္သ၊ ထိုစဥ္ကပင္၊ ပုဇြန္လက္မ ကု႑ဟု နာမထင္ေပၚ၊ ၿမတ္စည္ေတာ္ကို၊ ရာဇာရာဇ နရိႏၵႏွင့္ ဒလိႏၵဆံုး၊ တၿပံဳးၿပံဳး႐ႊင္၊ မဂၤလာခန္း၊ ရီစင္ၿဖန္း၍၊ ထံုးတမ္းစိုင္လာ၊ ခိုင္အမာေလ၊ ႐ိုးရာမပ်က္၊ ေဒနိမ့္ထက္တိုင္၊ တၿမိဳင္ၿမိဳင္ေက၊ ရခိုင္စည္ၿခင္း၊ သံသာညႇင္းၿဖင့္ မယြင္းဇာတိ သြီးမာန္ဟိေအာင္၊ ၾကံေဆာင္ရည္စူး၊ ၿမတ္စည္ေတာ္တီး ဗ်ာယ္ခတ္ေက (ၿဗိန္းေလး ေစာင္းေစာင္း ၿဗိန္း။၃)
……………….
ဝန္ခံခ်က္။ ။
သမိုင္းဆရာၾကီး ဓညဝတီ ေအာင္ေဇယ် ႐ြီးေရ “ရကၡပူရေၾကးမံုက်မ္း” (ဒုတိယအၾကိမ္ပုံႏွိပ္) စာအုပ္မွထုတ္ႏႈတ္၍ ွ မူရင္းၿမန္မာဘသာမွ ရခိုင္ဘာသာ သို႔ၿပန္ထားၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ (ၿခီ၊ ၾကြီ၊ ရီ ) အစဟိေရ ေဝါရတိရာၿဖစ္သင့္ေရလို႔ ေဒေဆာင္းပါးကိုၿပန္လို႔တင္ၿပသူအနီႏွင့္ယူပါသည္။ ယေကေလ့ မူရင္ရာဇဝင္လာ အတိုင္းသာ တင္ၿပလိုက္ပါသည္။ ရခိုင္သူ/သားတိုင္း ကိုယ့္စာပီကိုတန္ဖိုးထား ၿမတ္ႏိုးႏိုင္ကတ္ပါစီ။

ေၿပာလို႔မကုန္ ရခိုင္စကားပံု

ေၿပာလို႔မကုန္ ရခိုင္စကားပံု

၁)ဇရပ္မသြီး(မီးေသြး) တန္းထား(တံတား)မာခ်ီး။
၂)ေနာက္က်ေဂ လဒ(လင္းဒ)မာ အ႐ိုး၊ လူမာ အိုး၊ ဖုန္း(ဘုန္း)ၾကီးမာ သပိတ္၊ သူေတာ္မမာ အိတ္။
၃)ဆင္းရဲ လ(လူ)မြဲကို နတ္ၿမင္၊ မခ်ိလို႔ သြားၾကဲေဂ ရယ္ေယာင္ထင္ေရ။
၄)ဆင္းရဲလို႔ အငွားခံေဂ၊ သူ႒ီးသားက အၾကြီးခိုင္းေရ။
၅)ဆင္းရဲလို႔ဖင္ခံေဂ၊ သူ႒ီးသားက အၾကြီးႏွက္ေတ။ (စကားပံုဟိအတိုင္းပါ။႐ိုင္းဂါ႐ိုင္းပါေရ)
၆)မဟိမေကာင္း ဟိမေကာင္း၊ မေကာင္းခက္ေတ ေကာင္းခက္ေတ။
၇)မဟိဒုကၡ ဟိဒုကၡ။
၈)မေၿပာေဂ မၿဗီး မတီးေဂမၿမည္။
၉)လိပ္မႈိကိုရေရပိုင္ေခ်ာင္။
၁၀)ကၽြဲနားမာ ေစာင္းတီးေရပိုင္ေခ်ာင္။
၁၁)ေသာင္ၿပင္မာတင္ထားေရ ခြီးပိုင္။
၁၂)ခ်စ္ဂါ ခ်စ္ေတ ယေဂေလ့။
၁၃)လင္ရဖို႔ခါ မ,ရာနားပဲ့ေရ။
၁၄)မၿပည့္ရီအိုး ေဘာင္ဘင္ခတ္။
၁၅)အိမ္ဂါးအဆီြး ေမာင္းဂါၾကီး။
၁၆)အေကာင္းေၿပာေဂ င/ေယာင္းဖလာ။
၁၇)အိုးမပူဘဲ ခြက္ပူေရ။
၁၈)ကိုယ့္နန္႔မဆိုင္ ခြင္.မပိုင္၊ ဆြဲကိုင္မၿပဳရာ။
၁၉)မတူမတန္ ႐ႊီပင္းကန္၊ မတန္ေရေလာင္း မစီးေကာင္း။
၂၀)ဆင္းရဲၿခင္းကို ပြဲမာၿပေရ။
၂၁)လူမေပၚခင္ ခ်ီးေပၚေရ။
၂၂)အရက္မူး မ,ရာ ႏြားခိုးေပၚေရ။
၂၃)လက္ေဆာင္မပါ ဂါထာမစူး။
၂၄)ပြဲမဝင္ခင္ ၿပင္မာက်င့္။
၂၅)မထိုင္ခင္ကပင္ ၿခီဆင္းေရ။
၂၆)ခရမ္းသီးဖိုး ၿဂိတ္ဖိုးမာထင့္ေရ။
၂၇)ေတာင္က်ရီပိုင္ေခ်ာင္။
၂၈)ခ်င္းဓားပိုင္ေခ်ာင္။
၂၉)တႏွစ္လံုးႏြားေက်ာင္း ႏြားထီးမွန္းႏြားမမွန္းမသိ။
၃၀)ကုလားကိုသတ္ ဇီးကိုခြပ္။
၃၁)မယားကိုသတ္ ဇီးကိုခြပ္။
၃၂)အ႐ိုးကြဲယာင္႐ိုက္က အသဲစြဲေအာင္ခ်စ္။
၃၃)႐ြာနားကၿမက္ကို ႐ြာႏြားမစား။
၃၄)အပ်ဳိလိုေဂ အအိုကိုကပ္။
၃၅)ငါးၾကီးလုိေဂ ငါးေခ်နန္႔မွ်ား။
၃၆)ဖုန္း(ဘုန္း)ၾကီးမာတရား လူမာမယား။
၃၇)႐ႊီဟိေရဖ(ဘု)ရား ကို လူ႐ိုေသ။
၃၈)႐ႊီအေၾကာင္း ဖေယာင္းသိ။
၃၉)အေၾကာင္းကံမေကာင္း ဖ(ဘု)ရားေလာင္း ႏြားေက်ာင္းက်။
၄၀)ပန္းထိမ္ရ႐ိုး အမိ႐ႊီတက်ပ္က တမတ္ခိုး။
၄၁)ေမ်ာက္မီးဇရေရပိုင္။
၄၂)ဒုတ္က် မ,ရာ ဓၿမ(ဓားၿပ)မွန္းသိေရ။
၄၃)အသြင္မတူ အိမ္သူမၿဖစ္။
၄၄)’ဝ’မဟိဘဲ ‘ဝိ’လုပ္နိန္ေရ။
၄၅)’ရ’ကိုမႏိုင္ ရခိုင္ကို္မိန္း။
၄၆)’ရ’ကိုမသိ ရခိုင္နန္႔ညွိ။
၄၇)ေကာက္႐ႈိးပံုကိုေစာင့္ေရ ခီြးပိုင္။
၄၈)စည္ေၿခာက္ေတာဝင္ေရ ခ်ီ(ဂ်ီ)ပိုင္။
၄၉)မမီေရပန္းကို တံုးခုလို႔လွမ္းေရ။
၅၀)မငိုတတ္ေက ရယ္ေစာ္နန္႔တူေရ။
၅၁)မရယ္တတ္ေက ငိုေစာ္နန္႔တူေရ။
၅၂)မေၿပာတတ္ေက ဆဲးေစာ္နန္႔တူေရ။
၅၃)ရီၿပင္မာ စာရီးေရပိုင္။
၅၄)႐ြာသူၾကီးထံုးဗူး။
၅၅)ဇာတီၿဗီးေက ၿမန္းကိုၿဖတ္။
၅၆)အသီးကိုစားခ်င္ေဂ အပင္ကိုစိုက္။
၅၇)အရိပ္ကိုလဲးခို အကိုင္းကိုလဲးခ်ုိဳးး။
၅၈)ပဇ(ပါးစပ္)ကဖ(ဘု)ရား၂ လက္ကကားရားကားရား။
၅၉)ဗူးဆိုေဂ ဖ႐ံုမသီး။
၆၀)ေခ်ာင္းကေကာက္ကို ေလာင္းကေကာက္နန္႔ေလွာ္။
၆၁)သနားေဂ သနာေရာက္ေတ။
၆၂)ဖ်ားလို႔မနိန္ တက္ရာတက္လာေရ။
၆၃)ယားေရအကြက္ကို လက္က်ေရ။
၆၄)င/သေၿပသခသီး(သခြားသီး) ခိုးေရပိုင္။
၆၅)ဂ်င္းနည္းေဂ ပလဲေလွာက္ေတ။
၆၆)နပ်ဳိးသီးမွန္း -ီးမွန္းမသိ ခံုမာတင္ထားေဂ ေကာက္စားဖို႔ရာသိေရ။
၆၇)ခ်ီးကို႐ႊီၿဖစ္ေအာင္ၿငင္းေရ။
၆၈)ဆရာမၿပ င/ပိဖုတ္ေတာင္နည္းမက်။
၆၉)ကိုယ့္ေစာ္ကိုလည္း မမီး၊ လူေစာ္ကိုလည္းမစုပ္။
၇၀)အသိေခါက္ခက္ အဝင္နက္။
၇၁)ပဇြန္ပိုင္ေခ်ာင္ ဦးေႏွာင့္နန္႔ ခ်ီးနန္႔ေရာနိန္ေရ။
၇၂)ေလာင္းထက္ ထူးဝါး႐ွည္ေရ။
၇၃)ဝလံုးခ်သုတ္(ဝါးလံုး ခ်ီးသုတ္)။
၇၄)ခြီးေလာက္က်ပိုင္ေခ်ာင္။
၇၅)ဒရမ္းစည္ကို ခီြးသီးေပါက္ေတပိုင္ေခ်ာင္။
၇၆)ဆင္းရဲသားလထုတ္ ၾကြက္ကိုက္ေတ။
၇၇)ပင္လယ္ၿပင္ကို င/ပိခပ္ေတပိုင္ေခ်ာင္။
၇၈)င/ပိ၊ဆားမပါေရ ဟင္းပိုင္။
၇၉)မခ်စ္ေကလဲး ေအာင့္ကာနမ္း၊ မနမ္းခ်င္ေလ့ ပင့္သက္ခ်ဴ။
၈၀)ေတာင္းမာအကြပ္ လူမာအဝတ္။
၈၁)ဖားကိုတုလို႔ ခ႐ုခံုေရ။
၈၂)အယင္လိုေဂ ၿဖၿဖည္းလုပ္။
၈၃)ကိုယ့္ထိုက္နန္႔ ကိုယ့္ကံ။
၈၄)ကစပ္ရာက ရန္စေရ။
၈၅)အတတ္ၾကဴးေဂ အ႐ူးၿဖစ္။
၈၆)သားသမီးခ်ီးေငြ ၾကက္ေသာက္ရီ နတ္ပင္႐ႊီခ် ၿပန္မရ။
၈၇)ေမာင္နန္႔ႏွမ အယင္ရ။
၈၈)သမီးခအုိ အယင္လို။
၈၉)ခီြးကိုသတ္ခ်င္ ခ(ခီြး)ခ်င္ မ်က္ႏွာကိုၾကည့္။
၉၀)လမ္းမသိေဂ ခီြးပဒုံးကိုဆဲြလို႔လိုက္။
၉၁)ခီြးပဒံုးကို က်ဳိင္ေဒါက္စြပ္ေတပိုင္။
၉၂)လင္နန္႔မယား ခ်ာ(လွ်ာ)နန္႔သြား။
၉၃)႐ြာကအမႈေက်ာင္းကိုပတ္။
၉၄)ေက်ာင္းကအမႈ႐ြာကိုပတ္။
၉၅)မေကာင္းေဂ ေက်ာင္းကိုပို႔။
၉၆)ဆရာမေကာင္း တပည့္ေဂါင္း။
၉၇)သားသမီးမေကာင္း မိဖ(ဘ)ေဂါင္း။
၉၈)တပည့္လိမ္မာ ဆရာအာပတ္လြတ္။
၉၉)ခီြးပဇ(ပါးစပ္)က နတ္စကားေၿပာေရပိုင္။
၁၀၀)အိပ္ေရအေၾကာင္း မိုးက်မရာ(ႏိုးမရာ)သိဖို႔။
၁၀၁)ဆြမ္းတဆုပ္နန္႔ ဖ(ဘု)ရားကိုရန္တိုက္ေတပိုင္။
၁၀၂)မသိေဂ မိန္း(ေမး)၊ မစင္ေဂ ဆီး။
၁၀၃)ဆပ္လွီးရာမာ ခီြးေမွ်ာ္ ေမွ်ာ္လို႔။
၁၀၄)လက္ပန္ပင္မာ ဇ႐ြက္(ဇရက္)က် က်လို႔။
၁၀၅)ခ်ီးမစားရေရ ခီြးပိုင္။
၁၀၆)ခ်ီးမစားရေရခီြး ေဂါင္းကိုက္ေတ။
၁၀၇)ေဒါင္းကေရပိုင္ ဖင္ဟေဟာင္းနန္႔။
၁၀၈)ေတာမရေရ ခဲးဝါပိုင္။
၁၀၉)ဆင္ကန္းေတာတိုး။
၁၁၀)ၾကက္ကန္းဆန္တိုး။
၁၁၁)ဆီးေတာက္နိန္ေရငါးပိုင္။
၁၁၂)ခ်(ခ်ီး)ဒံုးၾကီေဂ ခီြးမစား၊ စကားၾကီးေဂ လူမယံု။
၁၁၃)မေၿပာခ်င္ေဂ လြတ္ေတ၊ မေတာ္ခ်င္လို႔ မလြတ္။
၁၁၄)သတိမမူ ဂူမၿမင္၊ သတိေဂ ၿမဴၿမင္ေရ။
၁၁၅)အဖထက္သားက တႏွစ္ၾကီး။
၁၁၆)ၾကိဳးေရမိုးလဲး မ႐ြာ၊ ႐ြာေရမိုးလဲး မၾကိဳး။
၁၁၇)အ႐ွက္မဟိ ပရစ္မ်က္ႏွာ။
၁၁၈)စိ္တ္ေကာင္းေဂ ႐ူးေရလို႔ထင္ေရ။
၁၁၉)ငါးဘိုင္းသစ္ကိုင္း။
၁၂၀)မၿဖစ္သာၾကံ ႏြားနန္႔ထြန္၊ သီ(ေသ)လတ္ေမၾကာက္ ေပါက္တူးေပါက္။
၁၂၁)ဆားမပါေဂ ၿပာလဲးတမ်ဳိးေကာင္းေရဂါ။
၁၂၂)သံုေဒါင္းေထာင္းလို႔ တေဒါင္းမၿပည့္။
၁၂၃)ဆီပါေဂ ႐ႊစာမုန္႔လဲးေကာင္းေရဂါ။
၁၂၄)အလုပ္မၿမင္ရဲသား(စစ္သား)ဝင္ မဆိတ္ၿဖဴမတရိတ္ရ။
၁၂၅)မိန္း(မီး)ေလာင္ရာမာ လီပင့္ေရ။
၁၂၆)အစာကိုရာၿမင္ မွ်ားကိုမၿမင္။
၁၂၇)အတုကိုၿမင္ အတတ္သင္။
၁၂၈)မ်က္ကန္း ဆိပ္ဆီ(တေစၦ)မေၾကာက္။
၁၂၉)ၿဖစ္သမွ်အေၾကာင္း ေကာင္းပါရာ။
၁၃၀)မဟိေတာင္း(ေတာင့္)တ ဟိမ့္ေၾကာင္းၾက။
၁၃၁)ကုသိုလ္တသိုက္ င/ရဲတပိသ္သာ။
၁၃၂)ကံနန္႔ခီြးလား ခ်ီးနန္႔တိြ႔။
၁၃၃)ကံနန္႔သား က်ားမကိုက္။
၁၃၄)ကံနန္႔ခီြး နသီြး(ႏႈတ္သီး)ခ်ီးမွန္။
၁၃၅)ခ်ီးစိုက္လူထက္ ၿမင္လူ႐ွက္။
၁၃၆)ဇာတ္သမား မယား၊ ဖဲသမား ဒဂၤါး။
၁၃၇)ေယာက်္ားေကာင္းေဂ ေမာင္းမတေထာင္၊ မ-(မိန္း)မေကာင္းေဂ ေက်ာင္းကအေကာင္။
၁၃၈)အခ်ဳိ႐ွာေဂ သကာတိြ႔။
၁၃၉)သ(သြား)ခ်ီးတက္ေတ ၾကံကိုဝယ္စားဆိုေဂ နပ်ဳိးသီးကိုဝယ္စားလာေရ။
၁၄၀)မမိန္းဘဲမေၿပာေဂ့ မေခၚဘဲမထူးေဂ့။
၁၄၁)အမွန္ဆို နာလိုခံခက္ ေဒါသထြက္ေတ။
၁၄၂)မရတမ်ဳိး ရ,တမ်ဳိး။
၁၄၃)မစားရေဂ’နင္’ စားရေဂ’လင္’။
၁၄၄)ၾကြက္ကိုမာန္ပါ အိမ္(က်ီ)ကိုမီးတိုက္။
၁၄၅)ဗူးေကာင္းေဂ စင္ခံ၊ လင္ေကာင္းေဂ စံ။
၁၄၆)အခ်ဳိက္လြန္ေဂ တူးေရ။
၁၄၇)ရည္းစားတေထာင္ လင္ေကာင္းတေယာက္။
၁၄၈)အဘိန္(ထမီ)ဆိုးကို ၾကြက္ကိုက္ ကိုက္လို႔။
၁၄၉)အ႐ူးမဟင္းခူး။
၁၅၀)ေခတ္မေကာင္းလို႔ ႐ူးကြန္ေဆာင္ေရ။
၁၅၁)သီဖို႔အစ ဖ်ားေရ။
၁၅၂)သီရာသီဖို႔ ဝမ္းက်မစဲး။
၁၅၃)အိုရာအိုေရ ၿဂိဳမက်ဳိး။

သူ႕ကၽြန္မခံ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေတာ္လွန္ေရးခရီး

အခ်ိန္ကား ရခိုင္တို႕ ထီးက်ိဳးစည္ေပါက္ နန္းမေပ်ာက္မွီကာလ (၁၇၈၄)ခု မတိုင္မီ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ အခ်ိန္ကျဖစ္သည္။


ရခိုင္ျပည္၏ ႏိုင္ငံေရး၊ ျပည္ထဲေရး အထူးသျဖင့္ နန္းတြင္းအေရးအခင္းမ်ားသည္ မျငိမ္မသက္ႏွင့္ အရႈပ္အေထြး ျဖစ္ေနေသာကာလ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ ရာဇပလႅင္ကို အပိုင္အုပ္စိုးရန္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္း သူတစ္လူ ငါတစ္မ်ိဳးျဖင့္ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ၾကိဳးပမ္းေနၾကသည္။ ရခုိင္အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္းၾကားတြင္ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးမွာ အဖတ္ဆယ္မရေအာင္ ျပိဳကြဲလွ်က္ရွိေနေပသည္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို အမိန္႕ကို မနာခံေသာ ျမိဳ႕စား နယ္စား မ်ားသည္ သူတလူ ကုိယ္တမင္း ျဖင့္ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ ရွိၾကသည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တခ်ိဳ႕သည္ မိမိႏိုင္ငံႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ေသာ ဗမာပေဒသရာဇ္ ရွင္ဘုရင္ထံ သြားေရာက္၍ ရခုိင္ျပည္တြင္းအေရးအား ျငိမ္၀ပ္ေပးရန္အတြက္ အကူအညီသြားေရာက္ ေတာင္းဆို ခဲ့ေပသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဗမာ ပေဒသရာဇ္ရွင္ဘုရင္ ဘိုးေတာင္ေမာင္၀ိုင္းသည္ သကၠရာဇ္ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္အား က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္ျပီး နန္းရိပ္ ထီးျဖဴကို အလြယ္တကူ သိမ္းပိုက္ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ၎ေနာက္ ပိုင္း ရခိုင္တစ္မ်ိဳးသားလံုးမွာ သူ႕ကၽြန္ဘ၀သို႕ လူလံုးမလွ က်ေရာက္ခဲ့ၾကရေပသည္။

ဗမာနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္ ရခိုင္ထီးနန္းတြင္ စံျမန္းရံုတင္မကေသးပဲ ရခုိင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား အေပၚတြင္ “က်ဴပင္ခုတ္ က်ဴငုတ္မက်န္ ေအာင္” နည္းပရိယာယ္အသြယ္သြယ္ျဖင့္ ႏွိပ္စက္ျပီး သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကေပသည္။ ယင္းကို မခံမရပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကေသာ ရခိုင္ျပည္သူျပည္သားအေပါင္းတို႕သည္ ရခိုင္ျပည္ထဲတြင္ သူ႕ကၽြန္မခံ ဇာတိမာန္အျပည့္အ၀ျဖင့္ မ်ိဳးမာန္ မခ်ၾကပဲ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအား ေတာ္လွန္လာၾကသည္။ အစဦးပိုင္း၌ ဗမာအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈ ဒဏ္ကို မခံႏိုင္၍ ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကရာမွ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရးႏွင့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ ေတာ္လွန္ေရးအသြင္သို႕ ကူးေျပာင္းလာခဲ့ၾကေပသည္။ ရခိုင္မ်ိဳးခ်စ္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားသည္ ၁၇၉၁ ခုႏွစ္ တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအား ရခိုင္ျပည္ထဲမွ အျပီးအပိုင္ တိုက္ခိုက္ ေမာင္းထုတ္ျပီး ရခိုင္မင္းေသြးမင္းႏြယ္ တစ္ဦးျဖစ္သူ “၀မ္မိုး”ဆိုသူ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအား ထီးနန္းတင္ ဘုရင္ေျမွာက္ရန္ အစီအစဥ္ျဖင့္ ေတာ္လွန္ေရး စတင္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရးမွာ အင္အားခ်င္း မမွ်၍ ေအာင္ျမင္မႈမရဘဲ ရႈံးနိမ့္ခဲ့ရေပသည္။

၁၇၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ အေရွ႕ဖ်ား ယိုးဒယား (Thailand) တိုင္းျပည္ကို က်ဴးေက်ာ္နယ္ခ်ဲ႕ရန္ အတြက္ ရခိုင္ျပည္တြင္းမွ ရခိုင္စစ္သည္ ရဲမက္မ်ားကို ရာဇသံခ်၍ အားႏွင့္ေခၚေဆာင္ရန္ ၾကိဳးစားလာၾကသည္။ ယင္းကို မေက်နပ္၍ ရခုိင္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သူ “ေအးမိုးေလာင္း” ေခါင္းေဆာင္ျပီး ဒုတိယအၾကိမ္ ဗမာ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအား ေတာ္လွန္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္။ ေအးမိုးေလာင္း၏ ေတာ္လွန္ေရးသည္ ယင္းအခ်ိန္တြင္ အေရွ႕ဘဂၤလာျပည္အား အုပ္စိုးေနေသာ အဂၤလိပ္အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏ သစၥာေဖါက္မႈေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္မႈမရရွိခဲ့သည့္အျပင္ ေအးမိုးေလာင္းမွာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရထံ အပ္ႏွံျခင္းခံရျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ ကြပ္မ်က္ သတ္ျဖတ္ျခင္းကို ခံခဲ့ရသည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္မ်ိဳးခ်စ္ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ သူ႕ကၽြန္မခံ ဇာတိမာန္အျပည့္အ၀ျဖင့္ တိုက္ပြဲ၀င္ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္ကို တဖန္ စတင္လာျပန္သည္။ ယင္းေတာ္လွန္ေရးသည္ အင္အား အရွိဆံုး၊ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ အရွိဆံုးႏွင့္ ကာလ အရွည္ၾကာဆံုးေသာ ေတာ္လွန္ေရး တစ္ခုျဖစ္ခဲ့သည္။

ရခိုင္ျပည္၏ ၾကယ္နီတစ္ပြင့္ျဖစ္သည့္ အာဇာနည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ အဖရခိုင္ျပည္ၾကီး၏ နယ္နိမိတ္ကို ျပန္လည္ သိမ္းယူရန္အတြက္ ရခိုင္တစ္မ်ိဳးသားလံုးပါ၀င္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္ကို ဆင္ႏြဲရန္ စတင္ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည္။

ထိုအခ်ိန္က အာဇာနည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ဖခင္ “ငသံေဒ”သည္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ က်ဴးေက်ာ္အုပ္ခ်ဳပ္ထားသည့္ ရခိုင္ျပည္တြင္ နယ္စား တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္ ယုိးဒယားႏိုင္ငံ (Thailand) ကို က်ဴးေက်ာ္ သိမ္းပိုက္ စစ္တိုက္ရန္ အတြက္ ရခိုင္စစ္သည္ ရဲမက္အေျမာက္အမ်ားကို ငသံေဒထံမွ ဗမာဘုရင္က ရာဇသံခ်၍ ေတာင္းခဲ့ေပသည္။ ငသံေဒက လံုး၀သေဘာမတူဘဲ ဖီဆန္ျငင္းဆိုခ့ဲေသာေၾကာင့္ ဗမာပေဒသရာဇ္ အစိုးရသည္ မေက်မနပ္ျဖစ္ကာ လက္တုံ႕ျပန္သည့္အေနျဖင့္ ဗမာျပည္ အမရပူရတြင္ ရွိေနသည့္ ငသံေဒ၏ သားငယ္ကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ပစ္လိုက္ၾကသည္။ ယင္းသားငယ္၏ ဇနီးမယား အပါအ၀င္ အေျခြအရံ မ်ားအား အဓမၼမုဒိမ္းျပဳက်င့္ကာ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ အေပါင္းအပါမ်ားကိုလည္း ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိပ္စက္ သတ္ျဖတ္ ပစ္ခဲ့ၾကေပသည္။ ယင္းအျပင္ က်န္ရွိေနသူ ငသံေဒ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ ငယ္သားမ်ားကိုလည္း နည္းမ်ိဳးစံုႏွင့္ ကမ္းကုန္ေအာင္ ႏိွပ္စက္ခဲ့ေပသည္။ ယင္းေၾကာင့္ ငသံေဒသည္ သားခ်င္းပ်ံ အပါအ၀င္ ေနာက္ လိုက္ေနာက္ပါမ်ားႏွင့္ အတူ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရပိုင္ (ယခုဘဂၤလာေဒ့ခ်္ႏိုင္ငံ) စစ္တေကာင္း နယ္တြင္ ရွိေသာ ဟာရ္ဘင္းသို႕ ထြက္ေျပး တိမ္းေရွာင္ျပီး ေျခကုတ္ ေနရာယူခဲ့သည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ဦးစီး ေခါင္းေဆာင္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သည္ မိမိဘခင္ ငသံေဒ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ နယ္ပယ္မ်ားကို ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ ရယူႏိုင္ခဲ့ေပသည္။ ရခိုင္ျပည္အား ကိုလိုနီ ျပဳက်င့္ေနသည့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရသည္ အဂၤလိပ္အစိုးရအား “ခ်င္းပ်ံဆိုသည့္ ရခုိင္သူပုန္ တစ္ဦးသည္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ နယ္ေျမထဲတြင္ ခိုလႈံျပီး ဗမာ အစိုးရအား ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ ထၾကြပုန္ကန္ ဆူပူလွ်က္ရွိေန ေၾကာင္း” စြဲခ်က္တင္ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ စစ္တေကာင္း တာ၀န္ခံ Magistrate P.W ပိရွ္လ္သည္ “ ခ်င္းပ်ံ အေနျဖင့္ မိမိတို႕ပိုင္ နယ္ေျမထဲတြင္ ခိုလႈံျပီး ဗမာအစိုးရအား ေတာ္လွန္ ေနပါက အဂၤလိပ္အစိုးရႏွင့္ ဗမာအစိုးရ တို႕အၾကား ပဋိပကၡ ျဖစ္လာစရာ အေျခအေန ရွိေနေၾကာင္းႏွင့္ ခ်င္းပ်ံကို အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီပိုင္ နယ္ေျမထဲ တြင္ မထားဖို႕” အေၾကာင္းကို အထက္ သက္ဆိုင္ရာသို႕ တင္ျပခဲ့သည္။ ထိုသို႕ အဂၤလိပ္ အရာရွိမ်ားမွ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ ဗမာအစိုးရႏွင့္ ျပႆနာ ျဖစ္မည္ကို မလိုလား၍ အထက္သို႕ တင္ျပေနခ်ိန္တြင္ ဗမာအစိုးရ အေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအား အဂၤလိပ္မွ အေထာက္ အကူမ်ား ေပးေနေၾကာင္း ထပ္တလဲလဲ စြဲခ်က္တင္ စြပ္စြဲ လွ်က္ရွိေနခဲ့သည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ သူ၏ ေတာ္လွန္ေရး ခရီးစဥ္တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ လက္နက္အင္အားမမွ် သည့္အတြက္ ျဗိတိသွ် အေရွ႕ အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရထံတြင္ စစ္ေရးအရ အကူအညီ ေတာင္းခံခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္ လည္း ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားအေပၚ (Governor General Lordmimto) က ပယ္ခ် ခဲ့ပါသည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးသည္ တိုးတက္ေအာင္ျမင္သည္ဟု ထင္ရေသာ္လည္း ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ ရန္မွာကား အခက္အခဲမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ေနရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္က ၾကီးမားျပီး စစ္အင္အား နည္းပါးေန၍ ျဖစ္သည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္ဇြန္လအလယ္ေလာက္တြင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္မွလြဲ၍ က်န္နယ္ပယ္မ်ားကို ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ျပန္ လည္ သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ မိုးတြင္းကာလ ရာသီဥတုအေျခအေနဆိုးရြားမႈေၾကာင့္ ခ်င္းပ်ံ၏ စစ္ဆင္ေရး ခရီးမွာ ထင္သေလာက္ ခရီးမေပါက္ ျဖစ္ေနသည္။ ယင္းၾကားထဲမွာပင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ရန္ အတန္တန္ၾကိ္ဳးစားေနသည္။ စစ္ေရးအရ၎၊ ရုပ္၀တၳဳ အေျခအေနအရ၎၊ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရထံမွ အကူအညီပင္ မရျငားေသာ္လည္း အကူအညီရသည္ဟု နည္းဗ်ဴဟာတစ္ရပ္ကို က်င့္သံုး ေၾကြးေၾကာ္ျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအား စိတ္ဓါတ္ စစ္ဆင္ေရးႏွင့္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည္။

မိမိတပ္သားမ်ားကို အဂၤလိပ္စစ္သားမ်ား ၀တ္ဆင္ေသာ အနီေရာင္၀တ္စံု (Red Uniform) မ်ားကို ၀တ္ဆင္ ေစျပီး အဂၤလိပ္မ်ား ေဆာင္းေသာ ဦးထုပ္မ်ားကို ေဆာင္းေစခဲ့သည္။ ယင္းအျပင္ ဗမာ စစ္သားမ်ား ျမင္ႏိုင္ေသာ ေနရာမ်ားမွ စစ္ေရး ခ်ီတက္မူမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ယင္းကဲ့သို႕ စစ္ေရးနည္း ပရိယာယ္မ်ားကို သံုးခဲ့သျဖင့္ ဗမာ နယ္ခ်ဲ႕ စစ္တပ္သည္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအား ျဗိတိသွ် တို႕မွ အကူအညီေပးေနသည္ဟု တထစ္ခ် ယံုၾကည္ခဲ့သည္။ ၎ျပင္ ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံသည္ အဂၤလိပ္ အစိုးရထံတြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ေနၾကသည့္ ရခိုင္ အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး မဟုတ္ေသာ အျခား တိုင္းရင္းသားမ်ားကို ၾကိဳတင္လစာ ထုတ္ေပးျပီး မိမိတို႕ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ပါလာေအာင္ သိမ္းသြင္းခဲ့သည္။

ထိုကဲ့သို႕ လူပ္ရွား ေဆာင္ရြက္မူမ်ားကုိ သိရွိသြားေသာ ကုမၸဏီအစိုးရသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပံ်၏လႈပ္ရွားမႈကို ပိတ္ပင္ရန္အတြက္ မိမိပိုင္နယ္ေျမအထဲမွ လူမ်ားကို ရခုိင္ျပည္ ထဲသို႕ မ၀င္ရဟု အျပင္းအထန္ တားျမစ္ ခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္လည္း ထိေရာက္စြာ ပိတ္ပင္တားဆီးႏိုင္ ျခင္းမရွိခဲ့ ေပ။ ခ်င္းပ်ံသည္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို ေလးဘက္ေလးတန္ ၀ိုင္းညွပ္ျပီးလွ်င္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရကို လက္နက္ ခ်ခိုင္းသည္။ မၾကာမွီမွာ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို ခ်င္းပ်ံတို႕ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ ေအာင္ပြဲဆင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်င္း ပ်ံအေနျဖင့္ ဖမ္းဆီး ရမိျပီးျဖစ္ေသာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕စစ္သားမ်ားကို စစ္သံုးပန္းအျဖစ္ ထားေသာ္လည္း ရဲေဘာ္ရဲ ဘက္မ်ားကမူ လက္စားေခ်လိုစိတ္ လြန္ကဲ ျပင္းျပေနၾကသည့္ အတြက္ ဗမာစစ္သားမ်ားကို သတ္ျဖတ္ လက္စား ေခ်ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအျပင္ ဗမာအလိုေတာ္ရိ၊ ရခိုင္တိုင္းရင္းသား လက္ကိုင္တုတ္မ်ားကိုပါ ကြပ္မ်က္ ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းသို႕လုပ္ျခင္းျဖင့္ ဗမာအလိုေတာ္ရိ လက္ကိုင္တုတ္မ်ား၏ေဆြမ်ိဳးမ်ားက ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး အေပၚ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္လာၾကသည္။ ယင္းကိုအေျခခံ၍ ကုမၸဏီအစိုးရသည္ ခ်င္းပ်ံ၏ေတာ္လွန္ေရး၌ ရခိုင္ တစ္မ်ိဳးသားလံုးက ေထာက္ခံေနသည္ဟု ထင္ရေသာ္လည္း အားလံုးေသာ ျပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ ေထာက္ခံမႈ မရရွိခဲ့ေၾကာင္းကို သက္ေသျပရန္ အခြင့္အခါေကာင္းတစ္ရပ္ ရသြားခဲ့သည္။ မည္သို႕ပင္ ျဖစ္ေစ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ သည္ ရခိုင္ျပည္ကို ကယ္တင္ရန္ေသာ္၎၊ ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးကို ရရွိရန္အတြက္ေသာ္၎ အဖက္ဖက္မွ အသက္ကိုစြန္႕၍ ေတာ္လွန္ခဲ့ေသာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ အာဇာနည္ေကာင္း တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္ဟု အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏ စာရြက္စာတမ္းမ်ားတြင္ သံုးသပ္ထားသည္ကုိ ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။

ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္မႈမ်ားကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မခ်ိခံျပင္းျဖစ္ေလေလ၊ အေရွ႕အိႏၵိယကုမဏီ အစိုးရအေပၚတြင္ရွိေသာ သံသယမ်ားသည္လည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာေလေလ ျဖစ္သည္ကို သိသာထင္ရွားစြာ ေတြ႕ျမင္လာရသည္။ ယင္းသံသယ ပိုကဲျခင္းကို သိသာရျခင္းမွာ----

ဗမာျပည္ပိုင္နက္ နယ္ေျမထဲတြင္ရွိေသာ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီအစိုးရပိုင္ ကုန္တင္သေဘၤာသံုးစီးျဖစ္ေသာ “အပ္ဒမီးရာဒူရီ၊ ခ်ာေဟာအာေလာင္၊ အီလီမန္” တို႕ကို ဗမာပိုင္နက္ နယ္ေျမထဲမွ ထြက္ခြာျခင္း လံုး၀ မျပဳေတာ့ဘဲ တားဆီးထားျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႕ လြန္ကၽြံေအာင္ျပဳလုပ္ျပီးခါမွ ပဲခူးတြင္ရွိေသာဗမာ စစ္ဗိုလ္တစ္ဦးက ဗမာအစိုးရအေနျဖင့္ သေဘၤာသံုးစီးကို ၁၂ ပတ္ ဆိုင္းငံ့ထားျခင္းသည္ ေရတပ္တြင္ လံုျခံဳမႈ မရွိသျဖင့္ လံုျခံဳေရးအရသာလွ်င္ ထိန္း သိမ္းထားျခင္းျဖစ္သည္ဟု သေဘၤာသံုးစီးကို ျပန္လႊတ္ျပီးမွ အေၾကာင္းျပ အေျဖေပးခဲ့သည္။

ယင္းအျပင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီစီးပြားေရး၏ လုပ္ငန္းရွင္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စီးပြားေရး ယႏၱရားမ်ားကို ဖ်က္ဆီး ပစ္ခဲ့ပါသည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီအစိုးရသည္ မိမိတို႕အေပၚ ဗမာအစိုးရ၏ သံသယျမင္မႈကို ေျဖရွင္း ရန္အတြက္ေသာ္၎၊ ကုမၸဏီကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စီးပြားေရး ျပန္လည္ ရွင္သန္ႏိုင္ေရး အတြက္ေသာ္၎၊ Lordmimto သည္ Captain Conning ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကို ဗမာျပည္သို႕ ေစလႊတ္ လိုက္ရသည္။ ယင္းေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕ကို ေစလႊတ္လိုက္ျခင္း၏အဓိက ဇစ္ျမစ္မွာ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရ အေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး အေပၚ လံုး၀ အကူအညီ မေပးေၾကာင္းႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရႏွင့္ ဗမာ အစိုးရတို႕၏အၾကားတြင္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ ပဋိပကၡမ်ား၊ သံသယမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္ အတြက္ ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ လည္း ေကာ္မရွင္ေခါင္းေဆာင္ Captain Conning သည္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံေတာ္ လွန္ေရးတြင္ အကူအညီေပးေနသည္ဆိုေသာ ဗမာအစိုးရ၏ သံသယကို ေျပေပ်ာက္ေအာင္ မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့ေပ။ ဗမာအစိုးရအေနျဖင့္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚ သံသယျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ -----

(က) ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ အမ်ားစုသည္ ဟာရ္ဘင္းသားမ်ား ျဖစ္ေနၾကျခင္း၊
(ခ) ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ဆုတ္စစ္မ်ားတြင္ စစ္တေကာင္းနယ္၌ အေရာင္ေပ်ာက္ ေနႏိုင္ျခင္း၊
(ဂ) ၁၈၁၁ ခုႏွစ္က အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရႏွင့္ ဗမာအစိုးရတို႕၏ ျဖစ္ေပၚလွ်က္ရွိေနေသာ နယ္စပ္ျပႆနာ (Taknaf Border) တြင္ ခ်င္းပ်ံအေနျဖင့္ ယင္းနယ္စပ္တြင္ ေျခကုတ္ရယူျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ မ်ားကို တုိက္ခိုက္ေနသည္ကို သိလွ်က္နဲ႕ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရသည္ ေမလအထိ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအေပၚ အေရးယူ ႏွင္ထုတ္မႈမရွိခဲ့ျခင္း၊
(ဃ) အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ခ်င္းပ်ံလႈပ္ရွားမႈအေပၚတြင္ တစ္စံုတစ္ရာ ထိေရာက္စြာ အေရးယူမႈ မရွိျခင္း၊
(င) အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္တြင္ အမႈထမ္းေနေသာ ဆရာ၀န္ Dr. Mack ႏွင့္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ အဆက္အသြယ္ရွိေနျခင္း၊ ယင္းသို႕ အဆက္အသြယ္ရွိေနသည္ဟု ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက စြပ္စြဲျခင္းမွာ စစ္တေကာင္းနယ္ရွိ သေဘၤာက်င္းတစ္ခုမွ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ေတာ္လွန္ေရး ရဲေဘာ္မ်ားသည္ ေသနတ္ အပါအ၀င္ လက္နက္ခဲယမ္းမီးေက်ာက္မ်ားကို လုယူသြားသည္ကို Dr. Mack အေနႏွင့္ တစ္စံုတစ္ရာမွ ထိေရာက္စြာ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈ မရွိသည့္ အတြက္ျဖစ္သည္။

သေဘၤာႏွင့္ေသနတ္မ်ားကို လုယူမႈအေပၚ Dr. Mack အေနျဖင့္ မသိက်ိဳးကၽြံျပဳေနျခင္းသည္ မျဖစ္ႏိုင္။ ယင္းေၾကာင့္ Dr. Mack အား အျပစ္ေပးရန္အတြက္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရလက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံရမည္ဟု ဗမာ အစိုးရက ရာဇသံထုတ္လာပါသည္။

ယင္းအျပင္ နတ္ျမစ္အတြင္တြင္ရွိေသာ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ လက္ေအာက္ခံ ေရတပ္မွ အေျမာက္ၾကီး တစ္လက္ကို ခ်င္းပ်ံႏွင့္ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားက ခိုးယူသြားသည္ကို သိလွ်က္ႏွင့္ လ်စ္လ်ဴရႈ႕ထားျခင္းသည္ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရသည္ တဆင့္ခံ အကူအညီေပးသည္ဟု ဗမာအစိုးရက အတိအက် စြပ္စြဲေျပာဆိုလာသည္။

ယင္းသို႕ေသာ စြပ္စြဲမႈမ်ား၊ သံသယမ်ားရွိေနသျဖင့္ ဗမာအစိုးရႏွင့္ ေဆြးေႏြးသည့္အခါ သတိထား၍ ေဆြးေႏြးရန္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေကာ္မရွင္ေခါင္းေဆာင္ Captain Conning အား ထပ္မံမွာၾကားလိုက္ေသးသည္။

အဂၤလိပ္အစိုးရ သည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေတာ္လွန္ေရးကို အကူအညီေပးခဲ့ေၾကာင္း W.White ၏ သမိုင္း စာအုပ္တြင္ အတိအက် ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ နတ္ျမစ္၀ရွိ ေရတပ္မွ အေျမာက္ၾကီး ေပ်ာက္ဆံုးသြားျခင္းကိစၥတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ Dr. Mack တို႕ အဆက္အသြယ္ရွိခဲ့သည္ဟုလည္း ေရးသားထားပါသည္။ သို႕ေသာ္ W.White ၏ ေရးသားခ်က္မ်ားသည္ အမွန္တရားႏွင့္ဆက္ႏြယ္မႈမရွိေသာ လုပ္ဇာတ္ခင္းမႈ တစ္ခုသာျဖစ္သည္ဟု အျခား သမိုင္းဆရာမ်ားက ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကေလသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေနေသာ နတ္ျမစ္ကမ္းေျခ တေလွ်ာက္တြင္ ေတာေတာင္ထူထပ္သည္က တစ္ေၾကာင္း၊ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ လႈပ္ရွားမႈကို ႏွိပ္ကြပ္ရန္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရတြင္ ထိေရာက္ေသာ အင္အား မရွိသည္က တစ္ေၾကာင္း စသည့္အေၾကာင္း တို႕ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ကိုးကားေဖၚျပေပသည္။

Captain Conning သည္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအေပၚတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ အကူအညီ မေပးေၾကာင္းႏွင့္ ၾကားေနအျဖစ္သာ ေနေၾကာင္းကိုတင္ျပရန္ အၾကိမ္ၾကိမ္ၾကိဳးစားခဲ့သည္။ Captain Conning ႏွင့္ ဗမာအစိုးရတို႕ ေဆြးေႏြး ဆံုးျဖတ္ခ်က္တြင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရး အတြက္ လက္နက္၊ စားနပ္ရိကၡာကို မိမိအစိုးရ ပိုင္နက္ နယ္ေျမထဲတြင္ မရွာရေအာင္ တားျမစ္ေပးမည္။ သို႕ေသာ္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအား ဖမ္းဆီးျပီး ဗမာအစိုးရ၏လက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံရန္မွာ မျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုခဲ့သည္။ ယင္းျငင္းပယ္ခ်က္ အေပၚတြင္ ဗမာအစိုးရသည္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚ မ်ားစြာမေက်မနပ္ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။

မိုးရာသီကုန္သြားသည္ႏွင့္ တျပိဳက္နက္တည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ သိမ္းပိုက္ ထားေသာ နယ္ေျမ မ်ားကို ျပန္လည္သိမ္းယူရန္ ၾကိဳးစားလာပါသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ဗမာစစ္တပ္တို႕၏ မာန္ေအာင္ကၽြန္းတြင္ ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲ၌ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံဘက္မွ တပ္သားမ်ားႏွင့္ စစ္သေဘၤာအေျမာက္အမ်ား က်ဆံုး နစ္နာခဲ့သည္။ ဗိ္ုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ က်န္ရွိေသာ စစ္သည္အင္းအား၊ စစ္သေဘၤာအင္အားမ်ားႏွင့္ ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ေသာ္လည္း ေအာင္ျမင္မႈမရွိခဲ့ေပ။ မာန္ေအာင္ကၽြန္းသည္လည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္သို႕ ျပန္လည္ေရာက္သြားခဲ့သည္။ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ပင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕သမားမ်ားသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသိမ္းပိုက္ထားေသာ နယ္ေျမမ်ားကို အလံုးအရင္း ႏွင့္ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္လာသည့္ အခါ အင္အားခ်င္း မမွ်သည့္ အတြက္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး ရဲေဘာ္ မ်ားသည္ တဖန္ျပန္၍ စစ္တေကာင္းနယ္ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားတြင္ ခိုလႈံလာၾကရသည္။

Captain Conning သည္ ဗမာအစိုးရအေပၚတြင္ ေပးထားသည့္ ခ်င္းပ်ံအား အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ နယ္ေျမထဲမွ တိုက္ထုတ္ပစ္မည့္ ဆႏၵသေဘာထားမ်ားသည္ ေျပာင္းလြဲသြားသည္ကို ေတြ႕ရ၏။ အဘယ္ ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားကို ဖမ္းဆီးရမိက စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းနယ္ တ၀ိုက္တြင္ အကြဲကြဲအျပားျပား ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားမည္ဆိုသည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုသာ ခ်မွတ္လာခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ သည္။ ယင္းသို႕ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ သိရွိသြားေသာ အခါတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအား ဆန္႕က်င္တုန္႕ျပန္သည့္အေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံႏွင့္တကြ သူ၏ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားကို ဗမာအစိုးရလက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံ ရမည္ဟူေသာ အမိန္႕ကို ခ်မွတ္လာခဲ့သည္။ ယင္းနည္းတူ Dr. Mack ကိုလည္း ဗမာအစိုးရလက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံ ရန္ ရာဇသံ ထပ္ဆင့္ ေပးလာသည္။ ဤခ်မွတ္ထားေသာရာဇသံကို အာဏာဖီဆန္ပါက ဗမာစစ္တပ္မ်ားသည္ စစ္တေကာင္းနယ္ အတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ ရလိမ့္မည္ဟု အမိန္႕ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရသည္ Dr. Mack ကိုေခၚယူ၍ ဗမာအစိုးရ၏ စြပ္စြဲခ်က္ကို ရွင္းလင္းရန္ႏွင့္ ထုေခ် ေပးရန္ ေျပာေလသည္။ Dr. Mack က ေခ်ပရာတြင္ မိမိအေနျဖင့္ ဆရာ၀န္ တစ္ေယာက္ျဖစ္ျပီး ရခုိင္ျပည္မွ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ျပဳစုရန္ တာ၀န္ ေပးထားခံရသူျဖစ္၍ ျပဳစုကူညီခဲ့ေၾကာင္း၊ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ သိသည္ဆုိရံုသာ သိေၾကာင္းႏွင့္ အျခားအမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လုပ္ငန္းမ်ားအေပၚတြင္ အေၾကာင္းျပျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက စြပ္စြဲခ်က္မ်ားသည္ မမွန္ကန္ေၾကာင္း ျပန္လည္ ထုေခ်တင္ျပခဲ့ေပသည္။ ယင္းသို႕ Dr.Mack ၏ထုေခ်တင္ျပခ်က္ကို အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ ေက်နပ္မႈရေနျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ လိမ္လည္ၾကံရြယ္ စြပ္စြဲမႈ မ်ားသာျဖစ္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်ခဲ့ေပ သည္။ ယင္းေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ ဘုရင္ခံ Lordmimto သည္ ရခုိင္စစ္ေဘး ဒုကၡသည္မ်ား အေပၚတြင္ အဆင့္ သံုးဆင့္ ခြဲျခားလိုက္သည္။

(က) ခ်င္းပ်ံႏွင့္တကြ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား
(ခ) ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဦးေဆာင္မႈကိုခံယူျပီး ေတာ္လွန္ေသာျပည္သူမ်ား၊
(ဂ) ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ ႏိွပ္စက္ညွင္းပမ္းမႈမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ တိမ္းေရွာင္ေနေသာ ရခိုင္ျပည္သူမ်ားဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(က) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို Lordmimto သည္ ဗမာလက္ထဲ အပ္ရန္ သေဘာ မတူခဲ့ေပ။ (ခ) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ ေတာ္လွန္ေသာျပည္သူမ်ားကိုလည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕တို႕၏ ႏွိပ္စက္မႈမွ လြတ္ရန္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ ပိုင္နက္နယ္ေျမထဲတြင္ ေနထိုင္ခြင့္ ေပးခဲ့သည္။ (ဂ) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ Refugees မ်ားကိုလည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရနယ္ေျမထဲ၌ အျမဲတမ္းလုပ္ကိုင္ စားေသာက္ရန္ ေနထိုင္ခြင့္ေပးခဲ့သည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ ရခိုင္စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ျပန္လည္ ေတာင္းခံသည္ကို အမ်ိဳးမ်ိဳးစဥ္းစားလွ်က္ Lordmimto သည္ စိတ္အေျပာင္းအလဲျဖစ္သည္ဟု သိရွိရေသာ္ လည္း ေနာက္ဆံုးတြင္ ရခုိင္စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ထဲသို႕ လံုး၀မအပ္ႏွံခဲ့ေပ။

ခ်င္းပ်ံသည္ စစ္ေအာင္မႈမရရွိပဲ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္ထဲတြင္ ခိုလႈံေနသည္ကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ ႏွင္ထုတ္မႈ လံုး၀မရွိခဲ့ေပ။ ၁၈၁၂ ခု ေဖေဖၚ၀ါရီလတြင္ Teknaf ရဲဌာနာ သည္ ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းယူသြားပါသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ယင္းဌာနာလက္ထဲမွ ထြက္ေျပးႏိုင္ခဲ့ပါ သည္။ ခ်င္းပ်ံအေပၚတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏ အေရးယူမႈမ်ားသည္ ထိေရာက္မႈမရွိသည့္ အတြက္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရသည္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚတြင္ မ်ားစြာေဒါသထြက္လွ်က္ရွိေနသည္။ ယင္း ေၾကာင့္ ဗမာစစ္သား ၆ ေယာက္သည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္ထဲသို႕ ခိုး၀င္လွ်က္ ရခိုင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကို တိုက္ခိုက္လာသည္။ ယင္းအေၾကာင္းေၾကာင့္ ၁၇၉၄ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ နယ္ေျမ က်ဴးေက်ာ္မႈ ျပႆနာသည္ ယခုတဖန္ ျပန္လည္ေပၚေပါက္လာခဲ့ျပန္သည္။ ဗမာအစိုးရသည္ နယ္စပ္ ေဒသတေလွ်ာက္တြင္ စစ္တပ္မ်ား ခ်ထားေၾကာင္းကို သိထားယံုၾကည္ေသာ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဒကၠားျမိဳ႕မွ အမွတ္ ၁၂ ေၾကးတပ္ ၂ တပ္ကို Teknaf နယ္စပ္မွာ ခ်ထားလိုက္သည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္းပို႕သူ ခၽြိဳက္ေရာ့ဒ္ အဟာမြတ္ ဘာဒါဒီသည္ ဗမာအစိုးရ၏ သတင္းကို ပို႕ရန္လာစဥ္ ရခိုင္ျပည္တြင္ အဖမ္းခံခဲ့ရသည္။ ခၽြိဳက္၏ ေျပာျပခ်က္အရ Dr.Mac ႏွင့္ ရခိုင္စစ္ ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရထံ အပ္ႏွံရန္ေတာင္းဆိုခ်က္အရ ဗမာစစ္သားမ်ားကို နယ္စပ္တ ေလွ်ာက္ခ်ထားေၾကာင္း သိရသည္။ အကယ္၍ မလြဲအပ္ပါက ဗမာတပ္မ်ားသည္ Teknaf မွ Dhaka သို႕ ခ်ီတက္ရလိမ့္မည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ Calacutta သို႕ထိ စစ္ခ်ီမည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ဘက္မွ စစ္ေရးအကူအညီေပးရန္ ျပင္သစ္အစိုးရသည္ အဆင္သင့္ရွိေၾကာင္းကိုလည္း ဗမာအစိုးရမွ ေျပာၾကားေၾကာင္း သိရသည္။

ဗမာအစိုးရအေနျဖင့္ Dr. Mac အပါအ၀င္ ရခိုင္စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားႏွင့္ ခၽြိဳက္ကို ဖလွယ္ရန္ အတြက္ ဓါးစာခံ ဖမ္းထားခဲ့ ေသာ္လည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရထံသို႕ စာႏွစ္ေစာင္ကို ေပးပို႕မည့္သူ မရွိသည့္ အတြက္ ခၽြိဳက္ကို ေစ လႊတ္ခိုင္းျခင္းျဖင့္ ခၽြိဳက္သည္ ဗမာအစိုးရလက္ထဲက လြတ္လာခဲ့သည္။ ယင္းစာႏွစ္ေစာင္တြင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီအစိုးရႏွင့္ စစ္မက္ျဖစ္ပြားမည္ဆိုပါက ဗမာစစ္တပ္ဘက္မွ ျပင္သစ္အစိုးရသည္ စစ္ကူေပးရန္အဆင္ သင့္ရွိေၾကာင္း၊ နယ္စပ္တေလွ်ာက္မွာလည္း စစ္တပ္အေျမာက္အမ်ား ခ်ထားေၾကာင္း ပါရွိသည္။ သို႕ေသာ္ လည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရအေနျဖင့္ ယင္းစာမ်ားတြင္ ပါေသာ အေၾကာင္း အရာမ်ားသည္ ဗမာမ်ား၏ လိမ္လည္ေျခာက္လွန္႕မႈမ်ားသာ ျဖစ္သည္ဟု သေဘာေပါက္နားလည္ျပီးသား ျဖစ္ေနပါေတာ့သည္။

ဤသုိ႕အေျခအေနတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးလွ်က္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေတာ္ လွန္ေရးကို ရပ္စဲပစ္ရန္ ၾကဳိးစားပါသည္။ ဗိုလ္မွဴး တြက္မက္္ေမာ္လင္းသည္ ေရာ္နာပူေလာင္ အရပ္၏ အေရွ႕ ေျမာက္ဘက္သို႕ စစ္ဆင္ေရး ထြက္ျပီးလွ်င္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ မိသားစု ၂၈ ေယာက္ကို ဖမ္းဆီးခဲ့ေပသည္။

ဗိုလ္မွဴးၾကီးေမာ္ဂင္သည္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ား၏မိသားစုမ်ားကို ဖမ္းဆီးျခင္းအားျဖင့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဖမ္းဆီးရလိမ့္မည္ဟု ထင္ခဲ့သည္။ ေမာ္ဂင္ထင္ျမင္လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ အထင္ႏွင့္အျမင္ အားလံုးကုန္စင္ ေအာင္ လြဲမွားေၾကာင္းကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေနာက္မွ သိလာခဲ့သည္။ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဖမ္းဆီးရမိထားေသာ မိသားစု (၂၈)ေယာက္ကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ထဲသို႕ မအပ္ႏွံခဲ့ပါ။ ယင္းသို႕ မအပ္ႏွံသည့္အတြက္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မိမိတို႕အား တိုက္ခုိက္လာလိမ့္မည္ဟု ထင္ျမင္သံုးသပ္ခဲ့သည္။ ယင္းအျပင္ ဖမ္းဆီးရမိျပီးျဖစ္ေသာ မိသားစု ၂၈ ေယာက္ကိုလည္း လြတ္ပစ္ပါက ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မိမိ အစိုးရအေပၚ တင္ရွိေသာသံသယမ်ား ပိုမိုၾကီးထြားလာႏို္င္သည္ဟု သံုးသပ္ျပီး ယင္းမိသားစုမ်ားကို စစ္တ ေကာင္းမွတစ္ဆင့္ ဒကၠားျမိဳ႕သို႕ယူေဆာင္သြားခဲ့သည္။ စစ္တေကာင္းမွ တရာသူၾကီး P.W ပိရွ္လ္သည္ ခ်င္းပ်ံႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရတို႕ ဆက္သြယ္မႈမရွိေၾကာင္းကို ရခိုင္ျပည္အား အုပ္ခ်ဳပ္ေနေသာ ဗမာ နယ္ခ်ဲ႕ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ သိေစရန္ စကားျပန္ တိတ္ေလာ့မွ တစ္ဆင့္ ျပန္ၾကားလိုက္သည္။ ယင္းျပန္ၾကားလႊာတြင္ ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရန္အတြက္ ၀ရမ္း ထုတ္ထားျပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ သို႕ေသာ္လည္း ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရမိက ဗမာ အစိုးရထံသို႕ ပို႕မည္မပို႕မည္ကို အထက္အရာရွိပုိင္း၏ သေဘာထားကို လိုက္နာရမည္ဟု ပါရွိသည္။ General Lordmimto ကလည္း တရားသူၾကီး P.W ပိရွ္လ္၏သတင္းေပးခ်က္ကို သေဘာတူလက္ခံ အတည္ျပဳခဲ့သည္။ General Lordmimto ကပင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရမိပါက အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏ အထက္ပိုင္း အရာရွိမ်ား၏ သေဘာထားကို ၾကည့္ရမည္ဟု လွည့္ပတ္ေျပာဆိုခဲ့သည္။ မိမိ၏ေျပာဆိုခ်က္မ်ားကို ဗမာ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအေနျဖင့္ ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရမိပါက သူတို႕လက္ထဲသို႕ အပ္လာလိမ့္မည္ဟု ထင္ျမင္ေနမွာ ေသခ်ာေၾကာင္းကိုလည္း ေျပာခဲ့ေပသည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏မိသားစုကို ဖမ္းဆီးမိျပီးေနာက္ ခ်င္းပ်ံကို ထပ္မံဖမ္းမည္ဆိုေသာ ဗုိလ္မွဴးၾကီးေမာ္ဂင္၏အစီအစဥ္ သည္ အထမေျမာက္ခဲ့ေပ။ ၁၈၁၂ ခုေဖေဖၚ၀ါရီလကုန္ပိုင္း နတ္ျမစ္အေရွ႕ဘက္ကမ္းတြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ စစ္သေဘၤာမ်ားႏွင့္ စစ္သည္ေတာ္အင္အား အေျမာက္အမ်ားခ်ထားသျဖင့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရတို႕သည္ ရန္ေစာင္မႈမ်ား တျဖည္းျဖည္းတင္းမာလာခဲ့ၾကသည္။ နယ္စပ္ျပႆနာ ပိုမိုတင္းမာလာ သည့္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရမွပို႕ထားေသာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ အတြက္ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾက စဥ္းစား ရမည့္အေျခအေနသို႕ ေရာက္လာျပန္သည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ ဤကဲ့သို႕ စစ္သည္အင္အားမ်ား နယ္စပ္ တြင္ ပိုမိုခ်ထားသည္ကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ သံုးသပ္ၾကည့္ေသာအခါ အေျဖ ၂ ခုထြက္လာ ပါသည္။

၁။ အကယ္၍ ဒကၠားႏွင့္ ကာလကတၱားသို႕သာ ဗမာတပ္မ်ားက်ဴးေက်ာ္လာသည္ရွိက ဗမာႏွင့္ အဂၤလိပ္ အစိုးရတို႕ စစ္ျဖစ္ရန္ အေျခအေနရွိသည္။
၂။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကိုသာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရလက္ထဲသို႕ မအပ္ႏွံခဲ့လွ်င္ Captain Conning ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕သည္ အလိုအေလွ်ာက္ ဓါးစာခံဘ၀သို႕ က်ေရာက္ႏိုင္သည္ဟု သံုးသပ္ခဲ့ၾက၏။ ယင္းေၾကာင့္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ႏွင့္တကြ ရန္ကုန္ျမိဳ႕တြင္ရွိေန ေသာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးမ်ား၏ လံုျခံဳေရးအတြက္ မိမိအစိုးရပိုင္ အင္ပြိဳင္နာႏွင့္ မာလာဘာအမည္ရွိ သေဘၤာႏွစ္စီး ကို ရန္ကုန္သို႕ ေစလႊတ္လိုက္သည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ စစ္တေကာင္း နယ္၌ စစ္သေဘၤာမ်ားႏွင့္ စစ္သည္အင္အားကို ထပ္ေလာင္းျဖည့္စြက္ ေနရာခ်ထားလိုက္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ ပဋိပကၡမျဖစ္ရေအာင္ ၾကိဳးစားလွ်က္ရွိသည္။
ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏ စစ္သားမ်ားကို စတင္က်ဴးေက်ာ္ ပစ္ခတ္ခဲ့သည္။ ထိုအခါ ဗုိလ္မွဴးေမာ္ဂင္က ဤသို႕ ပစ္ခတ္ရျခင္း ဇစ္ျမစ္အေၾကာင္းတရားကို ဗမာအစိုးရထံ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ယင္းေတာင္ခံခ်က္ အေပၚ ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္က ဤသို႕ပစ္ခတ္သည္ကို မိမိအေနနဲ႕ မသိ ေၾကာင္း၊ ဤသို႕ ျဖစ္ရသည့္ အတြက္ မ်ားစြာယူက်ံဳးမရျဖစ္မိေၾကာင္း ေျပာဆိုျပန္ၾကားခဲ့သည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရ အေနျဖင့္ ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံကိုဖမ္းဆီးရန္ ၾကိဳးစားေနသည္ဟူေသာ တင္ျပခ်က္ကိုမူ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုး ရသည္ ေက်နပ္မႈ မရွိခဲ့ေပ။ ေဆြးေႏြးေနစဥ္အတြင္းမွာပင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ နယ္စပ္၌ စစ္သည္အင္အား အျပည့္ ခ်ထားလွ်က္ရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ယင္းသို႕ျပင္ဆင္ျခင္းႏွင့္ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုး ရသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏စစ္အင္အားကို သိရွိႏိုင္ရန္ သူလွ်ိဳမ်ားကို ေစလႊတ္ ေပးပို႕လိုက္ေၾကာင္း ကို ျဗိတိသွ်တို႕ သတင္းရေလသည္။ သုိ႕အတြက္ နယ္စပ္ ျပႆနာ ေျပလည္ေရး အတြက္ ေဆြးေႏြးရန္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ က စီစဥ္ခဲ့ေလသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ေဆြးေႏြးေနစဥ္အတြင္း အပစ္အခတ္ ရပ္စဲ လွ်က္ရွိသျဖင့္ ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ ပိုင္နယ္ေျမထဲသို႕ ၀င္ေရာက္ ႏိုင္သည္ဟု အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရက ခန္႕မွန္းထားသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ၁၈၁၂ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ နယ္စပ္ထဲသို႕ ခ်င္းႏွင္း ၀င္ေရာက္လာသျဖင့္ အဂၤလိပ္အစိုးရႏွင့္ တိုက္ပြဲတစ္ခုျဖစ္ပြားျပီး ဗမာစစ္သားႏွစ္ဦးကို အရွင္ဖမ္းဆီးရ မိခဲ့သည္။ ဤျဖစ္ရပ္ အေၾကာင္းကို ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္က Teknaf တြင္ရွိေသာ Commanding officer ထံသို႕ ေျပာဆိုသည္မွာ “ ဤသို႕ျဖစ္ရျခင္းသည္ မိမိထံတစ္စံုတစ္ရာေသာ အခြင့္မရရွိဘဲ ၀င္ေရာက္ေၾကာင္းႏွင့္ ယင္းဗမာ စစ္သားႏွစ္ဦးအား မိမိတို႕က ျပစ္ဒဏ္ အျဖစ္ ေသဒဏ္ခ်ရန္ စီစဥ္ထားသျဖင့္ ျပန္လည္ ေပးပို႕ရန္ ေျပာၾကား လာသည္။ မည္သို႕ပင္ေျပာေျပာ ယင္းတိုက္ပြဲမွာ ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ အစီအစဥ္တစ္ရပ္ျဖစ္ရမည္ဟု အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေနျဖင့္ သံသယျဖစ္ခဲ့သည္။ ယင္းတိုက္ပြဲငယ္ျပီးသည့္ေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း တိုက္ပြဲငယ္မ်ား မၾကာမၾကာ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး နယ္စပ္ အေျခအေနသည္ တစ တစတင္းမာ လာခဲ့သည္။

ထိုသို႕ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစုိးရႏွင့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ စစ္တပ္တို႕အၾကား နယ္စပ္ ျပႆနာမ်ား ေျပလည္ မသြားဘဲ တစ တစ ၾကီးထြားလာေနခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၁၇၇ ခုႏွစ္၊ ခရစ္ သကၠရာဇ္ ၁၈၁၅ ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ ၂၅ ရက္ေန႕တြင္ ၎ပုန္းေအာင္းေနရာ ပင္း၀ါ ေခ်ာင္းဖ်ား ေတာင္တန္း တေနရာတြင္ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါျဖင့္ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္သြားခဲ့ေလသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ကြယ္လြန္ျပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ရခိုင္ျပည္ လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲသည္လည္း ေခတၱခဏမွ် ျငိမ္သက္ သြားခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္က်န္ ရခိုင္ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဗမာ ပေဒသရာဇ္ နယ္ခ်ဲ႕မ်ား အေပၚ ဆန္႔က်င္ ေတာ္လွန္ တိုက္ခုိက္မူမ်ားေၾကာင့္ နယ္စပ္ ျပႆနာမွာ ပိုမို တင္းမာလာခဲ့ျပီး အဂၤလိပ္- ျမန္မာ ပထမ စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့ရေသာ အဆင့္ထိ ေရာက္ရွိခဲ့ရေလသည္။ (ျပီး)

---------------------------------------------
( ကုိဦးရွင္ႏွင့္ ကုိေအာင္ေက်ာ္သိန္းတို႕ ဘာသာျပန္ေသာ ေဆာင္းပါးမွာ ေပ်ာက္ကြယ္ေနသျဖင့္ မူရင္း ေခါင္းစဥ္ကို ေဖၚျပေပးႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။)

ဒုကၠရစရိယာ

ဒုကၠရစရိယာ ဆိုတာ ကာမဂုဏ္စိတ္ကို ပင္ပန္းဆင္းရဲစြာ တားဆီးျခင္းအက်င္႔ျဖစ္ပါတယ္။ မူရင္းက်င္႔စဥ္ေတြကေတာ႔ တပ အက်င္႔ ကေနလာပါတယ္။ ကိုယ္႕ကိုယ္ကို ဆင္းရဲေအာင္လုပ္ျပီး ကာမဂုဏ္ကို တားႏိုင္ေအာင္ၾကိဳးစားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားေလာင္းလဲ မိမိၾကားဖူးသိဖူးသမွ် တပက်င့္စဥ္မ်ားကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲစမ္းသပ္ က်င့္သံုးေတာ္မူပါတယ္။ တပ ေတြမွာ အ၀တ္မ၀တ္ျခင္း၊ အစာမစားျခင္း၊ တစ္လုပ္သာစားျခင္း၊ ရက္ျခားစားျခင္း၊ ဆူးေပၚအိပ္ျခင္း၊ ေရခ်ိဳးျခင္း၊ မီးလံႈျုခင္း၊ေနပူခံျခင္း၊ ေခြးကဲ့သုိ႕က်င့္ျခင္း၊ ႏြားကဲ့သို႕က်င့္ျခင္း စသည့္က်င့္စဥ္မ်ား ထြန္းကားခဲ႔ပါတယ္။အဲဒီကမွ အတၱေကာင္၀ါဒလဲ ပြားလာတယ္။

ဒီ တပ ကတဆင္႔ ဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္မ်ားအနက္ အလြန္ေခတ္စားထင္ရွားအခက္ခဲဆံုးက ( ၃) မ်ိဳးရွိတယ္ ဆိုပါေတာ႔ ။ (၁) စိတ္ကို စိတ္နဲ႔ သတ္နည္း (၂) အပၸဏာစ်ာန္ (အသက္ရွဴမႈ ထိန္းခ်ဳပ္နည္း) (၃) အစာမစားဘဲ က်င္႔နည္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ဘုရားေလာင္းဟာ ဘာေၾကာင့္မ်ား ဒီလိုကိုယ္ဆင္းရဲခံတဲ့ တပအက်င့္ဘက္ လုိက္ရသလဲ ေမးစရာရွိပါတယ္။ဒါ့ေနရာမွာ အဲဒီေခတ္ မဇၥ်ိမေဒသရဲ႕ အေတြးအေခၚ ၀ါဒသမိုင္းေနာက္ခံနဲ႕ ဂိုဏ္းဂဏမ်ားအေၾကာင္း အနည္းငယ္ သိသင္႔ပါတယ္ ။ က်မ္းကိုး ။ ဦးေရႊေအာင္( ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းျခင္း ) ၊ What the buddha taugh… by Dr. R. Rahula ၊ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ ၊ အရွင္ဥာဏိသာရ တို႔၏ ဓမၼစၾကာဆိုင္ရာတရားမ်ား ၊ လယ္တီ ဆရာေတာ္ ၊ မဟာစည္ ဆရာေတာ္ ၊ ဖားေအာက္ ဆရာေတာ္တို႔၏ ဓမၼစၾကာတရားမ်ား စသည္ တို႔မွ ထုတ္ႏႈတ္လိုက္ပါတယ္ ။ ပလန္းနက္မွာ Kalmond ေရးေပးတာေတြလဲ ပါေနပါလိမ္႔မယ္။ ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းမႈ နဲ႔ အေတြးအေခၚဆိုင္ရာစာတမ္းေတြမွာလဲ ဒီက်င္႔စဥ္အေၾကာင္းပါပါတယ္။

ေ၀ဒေခတ္ေကာင္းစဥ္က ျဗာဟၼဏတို႕သည္ ခ်မ္းသာသုခရရွိေရး၊နတ္ျပည္ေရာက္ေရး၊ သံသရာ၀ဋ္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးတို႕အတြက္ နတ္ေဒ၀ါမ်ားကို ပူေဇာ္ပသသည့္ ယဇ္လမ္းစဥ္ကိုတီထြင္ခဲ့ၾကတယ္။ ျဗာဟၼဏတို႕က ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဘာသာေရးအရ အိႏၵိယေဒသကို လႊမ္းမိုးအုပ္စိုးႏိုင္ရန္ ဇာတ္စနစ္ေခၚအမ်ိဳးအႏြယ္ခြဲျခားမႈ စနစ္တစ္မ်ိဳးကိုလည္း တီထြင္ခဲ့ၾကတယ္။ ထိုစနစ္အရ ေ၀ဒပညာရွင္ ျဗာဟၼဏအႏြယ္၀င္္တို႕သည္ ဘာသာေရးအာဏာပိုင္မ်ား ျဖစ္လာရံုသာမက လူမႈေရး၊ ပညာေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး နယ္ပယ္မ်ားကိုပါ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ အမ်ိဳးေလးပါးတြင္ ျဗာဟၼဏမ်ိဳးက အျမတ္ဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း၊ျဗဟၼာႀကီး၏ ခံတြင္းမွ ေပါက္ဖြားလာ၍ ျဗဟၼာႏွင့္လူအၾကား မရွိမျဖစ္အေရးပါသည့္ အဆက္အသြယ္ျဖစ္ေၾကာင္းေဟာေျပာကာ လူတန္းစားအာဏာကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ခ်မ္းသာသုခ ရရွိေရးအတြက္ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ ျဗာဟၼဏတို႕ မပါ၀င္က အထမေျမာက္ဟု ဆိုခဲ့ၾကတယ္။ ဘုရင္မ်ား၊ သူေဌးသူႂကြယ္မ်ား၊ကုန္သည္၊ လယ္သမား၊ ဆင္းရသားပါမက်န္ ေ၀ဒပညာရွင္မ်ား၏ အဆိုအမိန္႕ကို ဘုရားတစ္ဆူဂူတစ္လံုး ကိုးကြယ္ခဲ့ၾကရေပတယ္။

ျဗဟာၼဏတုိ႕သည္ ထိုကဲ့သုိ႕ ဘာသာေရးႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ဘ၀လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ခ်မ္းသာသုခ ရရွိေရးတို႕ကိုလက္၀ါးႀကီးအုပ္ထားခဲ့ၾကရာ ယဇ္ပူေဇာ္မႈတြင္ မပါမျဖစ္ အရာေရာက္သူမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ၾကတယ္။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္ခုကိုစနစ္တက် စီမံေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ ေ၀ဒပညာရွင္ ျဗာဟၼဏတစ္ဦးကို ငွားရမ္းပင့္ဖိတ္သည္ဆိုပါက ေငြေၾကအေတာ္အတန္ ကုန္က်ေပလိမ့္မည္။ သာမန္လူတို႕ မတတ္ႏိုင္ေတာ့သည့္ အေနအထား ျဖစ္လာတယ္။

အမ်ိဳးဇာတ္ခြဲျခားမႈကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ျဗာဟၼဏတုိ႕က ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးတို႕တြင္ အဘက္ဘက္က အသာစီးယူေနၾကသည္ကိုလည္းမေက်မနပ္ ျဖစ္လာၾကတယ္။ ဒီအခါ ဘ၀လြတ္ေျမာက္ေရးကို အလိုရွိၾကသူတို႕က အိမ္ရာတည္ေထာင္ လူတို႕ေဘာင္ကိုစြန္႕ခြာလ်က္ ဆိတ္ၿငိမ္ရာေတာအရပ္သို႕ ခ်ဥ္းကပ္ကာ အားထုတ္က်င့္ႀကံ ႀကိဳးပမ္းၾကရာမွ တရားဘာ၀နာပြားမ်ားမႈသေဘာေပၚေပါက္လာတယ္။ ေတာထဲတြင္ သစ္ပင္ေအာက္၌ တစ္ကိုယ္တည္း ထိုင္ေနရင္း စိတ္မွန္းျဖင့္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈျပဳျခင္း၊ျဗဟၼာကို အာရံုျပဳျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရာမွ ကသိုဏ္းေပါက္ကာ စ်ာန္လမ္းစဥ္ကို ေတြ႕ရွိၾကတယ္။ ဒီလမ္းစဥ္ကိုလဲ ဘုရားေလာင္း သင္ခဲ႔ေသးတယ္ေပါ႔ ။ အာဠာရ နဲ႔ ဥဒက ဆီမွာ ။ ဒါေၾကာင့္ အာရညကေခတ္ေခၚ ေတာမွီရေသ့ေခတ္ဦးတြင္ ေ၀ဒလမ္းစဥ္ ေမွးမွိန္ခဲ့ရတယ္။ စ်ာန္ခ်မ္းသာသည္ ေလာကီအာရံု ကာမဂုဏ္တို႕ထက္အဆေပါင္းမ်ားစြာ သာလြန္ျမင့္မားလွသျဖင့္ ထိုေခတ္တြင္ ရေသ့ေယာဂီ အရည၀ါသီ ေတာမွီသူေတာ္စင္မ်ား အေျမာက္အျမား ေပၚထြန္းခဲ့တယ္။ အခ်ိဳ႕မွာ ဂုိဏ္းဂဏမ်ား တည္ေထာင္ကာ တပည့္မ်ားစြာကို သင္ၾကားပို႕ခ်မႈ ျပဳၾကတယ္။(သာဓက၊ ဥရုေ၀လ ကႆပ ရေသ့ဆရာႀကီးမ်ား) ျဗာဟၼဏလမ္းစဥ္တြင္လည္း တရားအားထုတ္မႈ လႊမ္းမိုးလာခဲ့တယ္။ဒါေပမယ္႔ ခ်မ္းသာစစ္ နိဗၺာန္ကို ရႏိုင္မယ္႔ နည္းေတြေတာ႔ မဟုတ္ဘူးေပါ႔ ။

ဘုရားေလာင္းဆိုတာ ဒီဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္ ေတြ အားလံုးကို လိုက္က်င္႔ရမယ္႔ တာ၀န္ရွိတယ္။ ဘာေၾကာင္႔ ဆိုရင္ (၂)ခ်က္ရွိပါတယ္။ (၁) ခ်မ္းသာစစ္ နိဗၺာန္ကို ဒီက်င္႔စဥ္ေတြနဲ႔ မရေၾကာင္း သက္ေသျပဖို႔ အကုန္က်င္႔ျပရတယ္။ ေနာင္တခ်ိန္မွာ ဒီက်င္႔စဥ္သမားေတြက ေျပာလာမယ္။ ငါတို႔ က်င္႔စဥ္ကလဲ နိဗၺာန္ကို ရတာပါပဲကြာ ၊ ငါတို႔ အခုရေနျပီးပဲ ၊ ေဂါတမ က ငါတို႔ က်င္႔စဥ္ကို မွ ေစာေစာစီးစီး မက်င္႔တာ လို႔ ေျပာလာမွာဆိုးလို႔။ အကုန္က်င္႔ရတယ္။ အခ်ိန္ၾကာတာ၊ က်င္႔စဥ္ပိုမ်ားရတာ ၊ ပိုပင္ပန္းရတာ ေတြကေတာ႔ အဲဒီ ဘုရားေလာင္းရဲ႔ ျပန္ေပးဆပ္ရမယ္႔ ၀ဋ္ေပၚမူတည္တယ္။

(၂) ပထမဆံုးေဟာရမယ္႔ ဓမၼစၾကာတရားေတာ္မွာ အစြန္းႏွစ္ပါးေရွာင္ဖို႔ အလယ္လမ္းစဥ္ကမွ မွန္ေၾကာင္း သက္ေသျပဖို႔ အတြက္လဲ ဒီ ဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္ေတြကို က်င္႔ျပရပါတယ္။

ဒီေတာ႔ ဘုရားျဖစ္ရန္က်င့္ေသာအက်င့္ မဟုတ္ဘူးေနာ္ ။ ရည္ရြယ္ခ်က္မတူဘူး။ ဘုရား ျဖစ္ခ်င္လို႔ က်င္႔တဲ႔ အက်င္႔လို႔ ေျပာရင္ေတာ႔ ရမယ္။