ဒုကၠရစရိယာ ဆိုတာ ကာမဂုဏ္စိတ္ကို ပင္ပန္းဆင္းရဲစြာ တားဆီးျခင္းအက်င္႔ျဖစ္ပါတယ္။ မူရင္းက်င္႔စဥ္ေတြကေတာ႔ တပ အက်င္႔ ကေနလာပါတယ္။ ကိုယ္႕ကိုယ္ကို ဆင္းရဲေအာင္လုပ္ျပီး ကာမဂုဏ္ကို တားႏိုင္ေအာင္ၾကိဳးစားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားေလာင္းလဲ မိမိၾကားဖူးသိဖူးသမွ် တပက်င့္စဥ္မ်ားကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲစမ္းသပ္ က်င့္သံုးေတာ္မူပါတယ္။ တပ ေတြမွာ အ၀တ္မ၀တ္ျခင္း၊ အစာမစားျခင္း၊ တစ္လုပ္သာစားျခင္း၊ ရက္ျခားစားျခင္း၊ ဆူးေပၚအိပ္ျခင္း၊ ေရခ်ိဳးျခင္း၊ မီးလံႈျုခင္း၊ေနပူခံျခင္း၊ ေခြးကဲ့သုိ႕က်င့္ျခင္း၊ ႏြားကဲ့သို႕က်င့္ျခင္း စသည့္က်င့္စဥ္မ်ား ထြန္းကားခဲ႔ပါတယ္။အဲဒီကမွ အတၱေကာင္၀ါဒလဲ ပြားလာတယ္။
ဒီ တပ ကတဆင္႔ ဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္မ်ားအနက္ အလြန္ေခတ္စားထင္ရွားအခက္ခဲဆံုးက ( ၃) မ်ိဳးရွိတယ္ ဆိုပါေတာ႔ ။ (၁) စိတ္ကို စိတ္နဲ႔ သတ္နည္း (၂) အပၸဏာစ်ာန္ (အသက္ရွဴမႈ ထိန္းခ်ဳပ္နည္း) (၃) အစာမစားဘဲ က်င္႔နည္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ဘုရားေလာင္းဟာ ဘာေၾကာင့္မ်ား ဒီလိုကိုယ္ဆင္းရဲခံတဲ့ တပအက်င့္ဘက္ လုိက္ရသလဲ ေမးစရာရွိပါတယ္။ဒါ့ေနရာမွာ အဲဒီေခတ္ မဇၥ်ိမေဒသရဲ႕ အေတြးအေခၚ ၀ါဒသမိုင္းေနာက္ခံနဲ႕ ဂိုဏ္းဂဏမ်ားအေၾကာင္း အနည္းငယ္ သိသင္႔ပါတယ္ ။ က်မ္းကိုး ။ ဦးေရႊေအာင္( ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းျခင္း ) ၊ What the buddha taugh… by Dr. R. Rahula ၊ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ ၊ အရွင္ဥာဏိသာရ တို႔၏ ဓမၼစၾကာဆိုင္ရာတရားမ်ား ၊ လယ္တီ ဆရာေတာ္ ၊ မဟာစည္ ဆရာေတာ္ ၊ ဖားေအာက္ ဆရာေတာ္တို႔၏ ဓမၼစၾကာတရားမ်ား စသည္ တို႔မွ ထုတ္ႏႈတ္လိုက္ပါတယ္ ။ ပလန္းနက္မွာ Kalmond ေရးေပးတာေတြလဲ ပါေနပါလိမ္႔မယ္။ ဗုဒၶ၀ါဒ ေပၚထြန္းမႈ နဲ႔ အေတြးအေခၚဆိုင္ရာစာတမ္းေတြမွာလဲ ဒီက်င္႔စဥ္အေၾကာင္းပါပါတယ္။
ေ၀ဒေခတ္ေကာင္းစဥ္က ျဗာဟၼဏတို႕သည္ ခ်မ္းသာသုခရရွိေရး၊နတ္ျပည္ေရာက္ေရး၊ သံသရာ၀ဋ္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးတို႕အတြက္ နတ္ေဒ၀ါမ်ားကို ပူေဇာ္ပသသည့္ ယဇ္လမ္းစဥ္ကိုတီထြင္ခဲ့ၾကတယ္။ ျဗာဟၼဏတို႕က ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဘာသာေရးအရ အိႏၵိယေဒသကို လႊမ္းမိုးအုပ္စိုးႏိုင္ရန္ ဇာတ္စနစ္ေခၚအမ်ိဳးအႏြယ္ခြဲျခားမႈ စနစ္တစ္မ်ိဳးကိုလည္း တီထြင္ခဲ့ၾကတယ္။ ထိုစနစ္အရ ေ၀ဒပညာရွင္ ျဗာဟၼဏအႏြယ္၀င္္တို႕သည္ ဘာသာေရးအာဏာပိုင္မ်ား ျဖစ္လာရံုသာမက လူမႈေရး၊ ပညာေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး နယ္ပယ္မ်ားကိုပါ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ အမ်ိဳးေလးပါးတြင္ ျဗာဟၼဏမ်ိဳးက အျမတ္ဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း၊ျဗဟၼာႀကီး၏ ခံတြင္းမွ ေပါက္ဖြားလာ၍ ျဗဟၼာႏွင့္လူအၾကား မရွိမျဖစ္အေရးပါသည့္ အဆက္အသြယ္ျဖစ္ေၾကာင္းေဟာေျပာကာ လူတန္းစားအာဏာကို ထူေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ခ်မ္းသာသုခ ရရွိေရးအတြက္ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ ျဗာဟၼဏတို႕ မပါ၀င္က အထမေျမာက္ဟု ဆိုခဲ့ၾကတယ္။ ဘုရင္မ်ား၊ သူေဌးသူႂကြယ္မ်ား၊ကုန္သည္၊ လယ္သမား၊ ဆင္းရသားပါမက်န္ ေ၀ဒပညာရွင္မ်ား၏ အဆိုအမိန္႕ကို ဘုရားတစ္ဆူဂူတစ္လံုး ကိုးကြယ္ခဲ့ၾကရေပတယ္။
ျဗဟာၼဏတုိ႕သည္ ထိုကဲ့သုိ႕ ဘာသာေရးႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ဘ၀လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ခ်မ္းသာသုခ ရရွိေရးတို႕ကိုလက္၀ါးႀကီးအုပ္ထားခဲ့ၾကရာ ယဇ္ပူေဇာ္မႈတြင္ မပါမျဖစ္ အရာေရာက္သူမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ၾကတယ္။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္ခုကိုစနစ္တက် စီမံေဆာင္ရြက္ရန္အတြက္ ေ၀ဒပညာရွင္ ျဗာဟၼဏတစ္ဦးကို ငွားရမ္းပင့္ဖိတ္သည္ဆိုပါက ေငြေၾကအေတာ္အတန္ ကုန္က်ေပလိမ့္မည္။ သာမန္လူတို႕ မတတ္ႏိုင္ေတာ့သည့္ အေနအထား ျဖစ္လာတယ္။
အမ်ိဳးဇာတ္ခြဲျခားမႈကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ျဗာဟၼဏတုိ႕က ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးတို႕တြင္ အဘက္ဘက္က အသာစီးယူေနၾကသည္ကိုလည္းမေက်မနပ္ ျဖစ္လာၾကတယ္။ ဒီအခါ ဘ၀လြတ္ေျမာက္ေရးကို အလိုရွိၾကသူတို႕က အိမ္ရာတည္ေထာင္ လူတို႕ေဘာင္ကိုစြန္႕ခြာလ်က္ ဆိတ္ၿငိမ္ရာေတာအရပ္သို႕ ခ်ဥ္းကပ္ကာ အားထုတ္က်င့္ႀကံ ႀကိဳးပမ္းၾကရာမွ တရားဘာ၀နာပြားမ်ားမႈသေဘာေပၚေပါက္လာတယ္။ ေတာထဲတြင္ သစ္ပင္ေအာက္၌ တစ္ကိုယ္တည္း ထိုင္ေနရင္း စိတ္မွန္းျဖင့္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈျပဳျခင္း၊ျဗဟၼာကို အာရံုျပဳျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရာမွ ကသိုဏ္းေပါက္ကာ စ်ာန္လမ္းစဥ္ကို ေတြ႕ရွိၾကတယ္။ ဒီလမ္းစဥ္ကိုလဲ ဘုရားေလာင္း သင္ခဲ႔ေသးတယ္ေပါ႔ ။ အာဠာရ နဲ႔ ဥဒက ဆီမွာ ။ ဒါေၾကာင့္ အာရညကေခတ္ေခၚ ေတာမွီရေသ့ေခတ္ဦးတြင္ ေ၀ဒလမ္းစဥ္ ေမွးမွိန္ခဲ့ရတယ္။ စ်ာန္ခ်မ္းသာသည္ ေလာကီအာရံု ကာမဂုဏ္တို႕ထက္အဆေပါင္းမ်ားစြာ သာလြန္ျမင့္မားလွသျဖင့္ ထိုေခတ္တြင္ ရေသ့ေယာဂီ အရည၀ါသီ ေတာမွီသူေတာ္စင္မ်ား အေျမာက္အျမား ေပၚထြန္းခဲ့တယ္။ အခ်ိဳ႕မွာ ဂုိဏ္းဂဏမ်ား တည္ေထာင္ကာ တပည့္မ်ားစြာကို သင္ၾကားပို႕ခ်မႈ ျပဳၾကတယ္။(သာဓက၊ ဥရုေ၀လ ကႆပ ရေသ့ဆရာႀကီးမ်ား) ျဗာဟၼဏလမ္းစဥ္တြင္လည္း တရားအားထုတ္မႈ လႊမ္းမိုးလာခဲ့တယ္။ဒါေပမယ္႔ ခ်မ္းသာစစ္ နိဗၺာန္ကို ရႏိုင္မယ္႔ နည္းေတြေတာ႔ မဟုတ္ဘူးေပါ႔ ။
ဘုရားေလာင္းဆိုတာ ဒီဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္ ေတြ အားလံုးကို လိုက္က်င္႔ရမယ္႔ တာ၀န္ရွိတယ္။ ဘာေၾကာင္႔ ဆိုရင္ (၂)ခ်က္ရွိပါတယ္။ (၁) ခ်မ္းသာစစ္ နိဗၺာန္ကို ဒီက်င္႔စဥ္ေတြနဲ႔ မရေၾကာင္း သက္ေသျပဖို႔ အကုန္က်င္႔ျပရတယ္။ ေနာင္တခ်ိန္မွာ ဒီက်င္႔စဥ္သမားေတြက ေျပာလာမယ္။ ငါတို႔ က်င္႔စဥ္ကလဲ နိဗၺာန္ကို ရတာပါပဲကြာ ၊ ငါတို႔ အခုရေနျပီးပဲ ၊ ေဂါတမ က ငါတို႔ က်င္႔စဥ္ကို မွ ေစာေစာစီးစီး မက်င္႔တာ လို႔ ေျပာလာမွာဆိုးလို႔။ အကုန္က်င္႔ရတယ္။ အခ်ိန္ၾကာတာ၊ က်င္႔စဥ္ပိုမ်ားရတာ ၊ ပိုပင္ပန္းရတာ ေတြကေတာ႔ အဲဒီ ဘုရားေလာင္းရဲ႔ ျပန္ေပးဆပ္ရမယ္႔ ၀ဋ္ေပၚမူတည္တယ္။
(၂) ပထမဆံုးေဟာရမယ္႔ ဓမၼစၾကာတရားေတာ္မွာ အစြန္းႏွစ္ပါးေရွာင္ဖို႔ အလယ္လမ္းစဥ္ကမွ မွန္ေၾကာင္း သက္ေသျပဖို႔ အတြက္လဲ ဒီ ဒုကၠရစရိယာက်င့္စဥ္ေတြကို က်င္႔ျပရပါတယ္။
ဒီေတာ႔ ဘုရားျဖစ္ရန္က်င့္ေသာအက်င့္ မဟုတ္ဘူးေနာ္ ။ ရည္ရြယ္ခ်က္မတူဘူး။ ဘုရား ျဖစ္ခ်င္လို႔ က်င္႔တဲ႔ အက်င္႔လို႔ ေျပာရင္ေတာ႔ ရမယ္။
Tuesday, September 21, 2010
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ဆုိသည္မွာ ေဂါတမ ဘုရားရွင္ ျဖစ္္လာမည့္ သုေမဓါ ရွင္ရေသ့အား ေနာင္ ဘဒၵကမၻာ တြင္ ေဂါတမ အမည္ျဖင့္ ဘုရားျဖစ္မည္ ဟု ဗ်ာဓိတ္ေပးေသာ “ ဒီပင္ကရာ” ဘုရားရွင္ ပြင့္ေတာ္မူေသာ သာရမ႑ကမၻာ တြင္ ပြင့္ေတာ္မူၾကေသာ ဘုရားရွင္မ်ား မွ ေဂါတမ ဘုရားရွင္အထိ ဘုရားရွင္ ၂၈ - ဆူ ကုိ ဆုိလုိသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ႏွင့္ ေစတီေတာ္ မ်ားတြင္ ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ဘုရား ဆင္းတုေတာ္ မ်ားရွိၾကသည္။
အဆူဆူေသာ ဘုရားရွင္တို႔၏ ျဖစ္ေတာ္စဥ္
၁။ ဤကမၻာမွ မေရတြက္ႏိုင္ေသာ ကမၻာ၌ ...တဏွကၤရာျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေမဓကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ သရဏကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ထုိေလးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔ သည္ တစ္ခုတည္းေသာ သာရမ႑ကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူကုန္၏။
၂။ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ ေကာ႑ညမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရား သည္ တစ္ခုေသာ သာရကမၻာ၌ တစ္ဆူတည္းသာလွ်င္ ပြင့္ေတာ္မူ၍ မ်ားစြာေသာ သတၱ၀ါအေပါင္းကို (နိဗၺာန္သို႔) ကယ္တင္ေတာ္မူ၏။
၃။ ထုိဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ ေကာ႑ညျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌ ကမၻာ တို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ)အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၄။ ေကာ႑ညျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ မဂၤလမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရား သည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ) အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၅။ မဂၤလျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ သုမနျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္း ေကာင္း၊ ေရ၀တျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေသာဘိတျမတ္စြာ ဘုရား သည္ လည္းေကာင္း စကၡဳ (ငါးမ်ဳိး) ရွိေတာ္မူကုန္ေသာ အလင္းေရာင္ကို ျပဳေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္လည္း တစ္ခုေသာ သာရမ႑ကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၆။ ေသာဘိတျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ မ်ားေသာ အျခံအရံရွိေသာ အေနာမ ဒႆီ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ) အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၇။ အေနာမဒႆီျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ပဒုမျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ နာရဒ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း သစၥာေလးပါးကို သိေတာ္မူၾကကုန္ေသာ အမိုက္ေမွာင္၏ အဆံုးကို ျပဳတတ္ကုန္ေသာ ထုိျမတ္စြာ ဘုရားတို႔သည္လည္း တစ္ခုေသာ ၀ရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူကုန္၏။
၈။ နာရဒျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ ပဒုမုတၱရမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ခုေသာ သာရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူလ်က္ မ်ားစြာေသာ သတၱ၀ါအေပါင္းကို (နိဗၺာန္သို႔) ကယ္တင္ေတာ္မူ၏။
၉။ နာရဒျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ)အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၁၀။ ကမၻာတစ္သိန္းထက္၌ ေလာကသံုးပါးကို သိေတာ္မူေသာ ေပးလွဴဖြယ္ပစၥည္း ၀တၳဳတို႔ကို ခံေတာ္မူထုိက္ေသာ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ဆူတည္းသာ ပြင့္ေတာ္မူ၏။
၁၁။ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္ျဖစ္ေသာ ကမၻာသံုးေသာင္းထက္၌ သုေမဓျမတ္စြာဘုရား သည္ လည္းေကာင္း၊ သုဇာတျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏ်စ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၂။ သုဇာတျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္ျဖစ္ေသာ ကမၻာ တစ္ေထာင့္ရွစ္ရာထက္ ၌ (နိဗၺာန္သို႔) ပို႔ေဆာင္ေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ပိယဒႆီ အတၳဒႆီ ဓမၼဒႆီ အားျဖင့္ သံုးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရား တို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၃။ သုဇာတျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္၌ ကိုယ္တုိင္ သစၥာေလးပါးကို သိေတာ္ မူကုန္ေသာ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းရွိသူ နတ္လူတို႔ထက္ ျမတ္ေတာ္မူကုန္ေသာ ေလာက၌ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ ထုိပိယဒႆီစေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ တစ္ခုေသာ ၀ရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၄။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္ေလးကမၻာထက္၌ ေလာကသံုးပါးကို သိေတာ္မူေသာ (ကိေလသာ) ေျငာင့္ကို ႏုတ္ပယ္ေတာ္မူတတ္ေသာ အျမတ္ဆံုးပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္ေတာ္မူ ေသာ သိဒၶတၳျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ဆူတည္းသာ ပြင့္ေတာ္မူ၏။
၁၅။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္ႏွစ္ကမၻာထက္၌ တူေသာသူ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ တိႆျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဖုႆျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏွစ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၆။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္တစ္ကမၻာထက္၌ ၀ိပႆီမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ သနားျခင္း က႐ုဏာ ရွိေတာ္မူေသာ ထုိျမတ္စြာဘုရားသည္လည္း သတၱ၀ါတို႔ကို သံေယာဇဥ္အေႏွာင္အဖြဲ႕မွ လြတ္ေစေတာ္မူ၏။
၁၇။ ဤကမၻာမွ သံုးဆယ့္တစ္ကမၻာထက္၌ တူေသာပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္မမူေသာ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ သိခီျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေ၀ႆဘူျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏွစ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၈။ ဤဘဒၵကမၻာ၌ ကကုသန္ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေကာဏာဂံု ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ကႆပျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း သံုးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၉။ ယခုအခါ ငါသည္ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူ၏၊ ေမေတၱယ်ျမတ္စြာဘုရားသည္လည္း (ေနာက္၌) ပြင့္ေတာ္မူလတၱံ႕၊ ပညာရွိေတာ္မူကုန္ေသာ ေလာကကို အစဥ္ သနား ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ဤငါးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္လည္း ဤဘဒၵကမၻာ၌ပင္ ပြင့္ ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၂၀။ ဤတရားမင္း ျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ လည္းေကာင္း၊ အကုေဋမကမ်ားစြာေသာ အျခား တစ္ပါးေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ လည္းေကာင္း ထုိဗုဒၶ၀င္ အက်င့္လမ္းကို ေဟာၾကားၿပီးလွ်င္ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ တပည့္သာ၀ကႏွင့္တကြ ပရိနိဗၺာန္ ျပဳေတာ္မူၾကေလကုန္ၿပီ။
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ
ေဂါတမ ဘုရားရွင္ ျဖစ္္လာမည့္ သုေမဓါ ရွင္ရေသ့အား ေနာင္ ဘဒၵကမၻာ တြင္ ေဂါတမ အမည္ျဖင့္ ဘုရားျဖစ္မည္ ဟု ဗ်ာဓိတ္ေပးေသာ “ ဒီပင္ကရာ” ဘုရားရွင္ ပြင့္ေတာ္မူေသာ သာရမ႑ကမၻာ တြင္ ပြင့္ေတာ္မူၾကေသာ ဘုရားရွင္မ်ား မွ ေဂါတမ ဘုရားရွင္အထိ ဘုရားရွင္ ၂၈ - ဆူ ရိွေလသည္။ ဤဘုရားရွင္မ်ားကို ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူဘုရားမ်ား ဟုေခၚေ၀ၚ ပူေဇာ္ၾကပါသည္။
ေဂါတမ ဘုရားေလာင္း ဗ်ာဒိတ္ခံယူေသာ ကမာၻမွစ၍ ပြင့္ေတာ္မူေသာ ဘုရားရွင္မ်ား၏ အမည္ေတာ္တို႔ျဖစ္သည္။
(၁) တဏွကၤရာဘုရား - ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ စရီးပင္ (ေတာင္မ႐ိုးပင္) ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္တစ္သိန္း ေနေတာ္မူ၏။
(၂) ေမဓကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၁၅-ရက္၊ ေပါက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၃) သရဏကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ တလ၊ သခြတ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ေသာင္း။
(၄) ဒီပကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ေညာင္ၾကပ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၅) ေကာ႑ညဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ေၾကာင္လွ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၆) မဂၤလဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၇) သုမနဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၈) ေရ၀တဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေျခာက္ေသာင္း။
(၉) ေသာဘိတဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၀) အေနာမဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ေထာက္ၾကံ႕ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၁) ပဒုမဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ေၾကာင္လ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၂) နာရဒဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ေၾကာင္လ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၃) ပဒုမုတၱရဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ထင္း႐ူးပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တသိန္း။
(၁၄) သုေမဓာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၁၅-ရက္၊ ထိန္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၅) သုဇာတဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ကိုးလ ၊ ၀ါးပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၆) ပီယဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ ေရခတက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၇)အတၱဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ စကားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၈) ဓမၼဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ လိပ္ဆူးေရႊပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၉) သိဒၶတၳဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ မဟာေလွကားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၂၀) တိႆဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ပိေတာက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၂၁) ဖုႆဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ သွ်ိသွ်ားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၂၂)၀ိပႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ သခြတ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ေသာင္း။
(၂၃) သိခီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ သရက္ျဖဴပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ခုနစ္ေသာင္း။
(၂၄) ေ၀ႆဘူဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ အင္ၾကင္းပင္ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေျခာက္ေသာင္း။
(၂၅) ကကုသန္ဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ကုကၠိဳပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေလးေသာင္း။
(၂၆) ေကာဏဂံုဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ ေရသဖန္းပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ သံုးေသာင္း။
(၂၇) ကႆပဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ပေညာင္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ႏွစ္ေသာင္း။
(၂၈) ေဂါတမဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာ၊ ေညာင္ဗုဒၶေဟပင္ရင္း၌ ပြင့္ေတာ္မူသည္၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ဆယ္ ေနေတာ္မူသည္။
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ဘုရားရွစ္ခိုး
တ ေမ သ ဒီ ေကာ မံ သု ေရ ၊ ေသာ အ ပ နာ ပ ၊ သု သု ပိ။
အ ဓံ သိ တိ ဖု ၀ိ သိ ေ၀ ၊ က ေကာ က ေဂါ နမာမဟံ ။
ထူးျခားခ်က္
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူေသာ ဘုရား ကိုယ္ေတာ္ျမတ္မ်ားသည္ တနဂၤေႏြသား (၄) ဆူ ၊တနလၤာသား(၄)ဆူ …(၇)ေန႔ မွာ ၄-ဆူစီ အတိအက် ျဖစ္ေနၾကသည္။
တနဂၤေႏြ သား (၄) ဆူ - ေမဓဂၤရာ ၊ ေသာဘိတ ၊ ပိယဒႆီ ၊ သိခီ ။
တနလၤာ သား (၄) ဆူ - သရဏွဂၤရာ ၊ အ ေနာမဒႆီ ၊ အတၳဒႆီ ၊ ေ၀ႆဘူ ။
အဂၤါ သား (၄) ဆူ - ဒီပကၤရာ ၊ ပဒုမုတၱရ ၊ ဓမၼဒႆီ ၊ ကကုသန္ ။
ဗုဒၶဟူး သား (၄) ဆူ - ေကာ႑ည ၊ နာရဒ ၊ သိဒၶတၳ ၊ ေကာဏဂံု ။
ၾကာသပေတး သား(၄) ဆူ - မဂၤလ ၊ ပဒုမုတၱရ ၊ တိႆ ၊ ကႆပ ။
ေသာၾကာ သား (၄) ဆူ - သုမန ၊ သုေမဓာ ၊ ဖုႆ ၊ ေဂါတမ ။
စေန သား (၄) ဆူ - တဏွကၤရာ ၊ ေရ၀တ ၊ သုဇာတာ ၊ ၀ိပႆီဘုရား ။
(၇) ရက္သား/သမီး ဘုရားရွိခိုး
ကိုယ့္ေန႔သား ဘုရားရွင္ေတြကို သီးသန္႔ရွိခိုးပူေဇာ္ခ်င္လ်င္-
တနဂၤေႏြေန႔ဖြား
ေမဓဂၤေရာ ၊ ေသာဘိေတာစ ၊
ပိယဒႆီ ၊ သိခီဇိေနာ ၊
ရ၀ိ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- တနလၤာေန႔ဖြား
သရဏွဂၤရာ ၊ ေနာမာစ၊
အတၳဒႆီစ ၊ ေ၀ႆဘူ ။
စႏၵ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- အဂၤါ ေန႔ဖြား
ဒီပကၤေရာ ၊ ပဒေမာစ ၊
ဓမၼဒႆီ ၊ ကကုသေႏၶာ ၊
ေဘာမ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ဗုဒၶဟူး ေန႔ဖြား
ေကာ႑ေညာ ၊ နာရေဒါ သတၱာ ၊
သိဒၶတၳ ၊ ေကာဏဂမနာ ။
ဗုဒၶ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ၾကာသပေတး ေန႔ဖြား
မဂၤေလာ ၊ ပဒုမုတၱေရာ ၊
တိႆနာေထာစ ၊ ကႆေပါ ။
ဂုရု ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ေသာၾကာေန႔ဖြား
သုမေနာ ၊ သုေမဓာ ဗုေဒါၶ ၊
ဖုႆ ဇိေနာစ ၊ ေဂါတေမာ ။
သုကၠ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- စေန ေန႔ဖြား
တဏွကၤေရာ ၊ ေရ၀ေတာစ ၊
သုဇာေတာစ ၊ ၀ိပႆီေကာ ၊
ေသာရီ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
(၇) ရက္သား/သမီး ဘုရားရွိခိုး(ျမန္မာျပန္)
တနဂၤေႏြေန႔ဖြားအတြက္-
(၁) ေမဓဂၤေရာ ၊ ေသာဘိေတာစ ၊
ပိယဒႆီ ၊ သိခီဇိေနာ ၊
ရ၀ိ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
(၂) နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
(၁)မာရ္ ငါးပါး ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူျပီးေသာ (ေမဓဂၤရာ ျမတ္စြာဘုရား ၊ ေသာဘိတ ျမတ္စြာဘုရား ၊ ပိယဒႆီ ျမတ္စြာဘုရား ၊ သိခီ ျမတ္စြာဘုရား) တို႔သည္ (တနဂၤေႏြေန႔)တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ႔ၾကကုန္၏ ။ ထို (တနဂၤေႏြေန႔ဖြား) ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဘုရားတို႔ကို တပည္႔ ေတာ္သည္ ရုိေသစြာျဖင္႔ ဦးညြတ္ရွိခုိးပါ၏ အရွင္ဘုရား ။
(၂)ထိုသို႔ ဦးညြတ္ ရိုက်ိဳးရွိခုိးရျခင္းအေၾကာင္းေၾကာင္႔ ေရွးကစီမံ မေကာင္းကံသည္ အမွန္ကြယ္ေပ်ာက္ ေကာင္းက်ိဳးေရာက္ပါေစသတည္း ။ထိုေလးဆူကုန္ေသာ(တနဂၤေႏြေန႔ဖြား) ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဘုရားတို႔၏ တန္ခိုးေတေဇာ္ အာႏုေဘာ္ေတာ္ေၾကာင္႔ တပည္႔.ေတာ္အား အခါခပ္သိမ္း ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ခ်မ္းသာျခင္းစင္စစ္ ျဖစ္ပါေစ သတည္း ။
(က်န္ေန႔မ်ား ထို႔အတူ သင္႔ေတာ္သလိုေျပာင္းျပီးမွတ္ရန္)
ဘုရားရွင္တို႔၏ ဥာဏ္ေတာ္မ်ားႏွင္႔ အသံုးခ်ေတာ္မူပံု
(၁) အေၾကာင္းဟုတ္၊မဟုတ္ကို သိေသာ ဌာနာဌာန ေကာသလႅ ဥာဏ္ေတာ္ (သတၱ၀ါ တစ္စံုတစ္ေယာက္ အာသေ၀ါတရား ကုန္ႏိုင္၊မကုန္ႏိုင္(သို႔) ရဟႏၲာ ျဖစ္ႏိုင္၊မျဖစ္ႏိုင္ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၂)ေကာင္းက်ိဳး ၊ မေကာင္းက်ိဳး ကို သိေသာ ၀ိပါက ဥာဏ္ေတာ္ (ပုဂိၢဳလ္တစ္ေယာက္တြင္ စ်ာန္၊မဂ္ဖိုလ္ရမႈ၌ အႏၱရာယ္ (အဟိတ္ ၊ ဒြိဟိတ္ပဋိသေႏၶေနမႈ ) ရွိ၊ မရွိကိုု ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၃)သတၱ၀ါတို႔လားရာ ၊ေရာက္ရာကို သိေသာ သဗၺတၳ ဂါမိနီပဋိပဒါ ဥာဏ္ (ပုဂိၢဳလ္တစ္ေယာက္တြင္ စ်ာန္၊မဂ္ဖိုလ္ရမႈ၌ ပဥၥာနႏၱိရိယကံ ရွိ၊ မရွိ ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၄) အထူးထူးေသာ ဓာတ္သေဘာမ်ားကို သိေသာ အေနကဓာတု နာနာဓာတု ဥာဏ္ေတာ္ ( အထက္ပါ ဥာဏ္(၃)မ်ိဳးနဲ႔ ၾကည္႔ျပီး အႏၱရာယ္ကင္းပါမွ ကြ်တ္ႏိုင္ ခြ်တ္ႏိုင္ေသာ စရိုက္ႏွင္႔ ကိုက္ညီမည္႔ တရားေဟာ (၀ါ) ကမၼ႒ာန္းေပးရန္ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၅) သတၱ၀ါတို႔၏ ဆႏၵအလိုကို သိေသာ နာနာဓိမုတိၱက ဥာဏ္ (သတၱ၀ါတို႔၏ ႏွလံုးသြင္းတတ္မႈ သေဘာထားကို သိျပီး သင္႔ေလ်ာ္ေသာတရားေဟာရန္ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၆) လူတို႔၏ ဣေျႏၵအႏုအရင္႔ကို သိေသာ ဣျႏိၵယပေရာပရိယတၱဥာဏ္ (သတၱ၀ါတို႔၏ သဒၶါတရားေကာင္း၊မေကာင္း ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၇) စ်ာန္၊၀ိေမာကၡ ၊ သမာဓိ ၊သမာပတ္ စသည္တို႔၏ ညစ္ညဴးေၾကာင္းကို သိေသာ စ်ာန၀ိေမာကၡ သမာဓိ သမာပတၱိဥာဏ္ ေတာ္ (ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူျပီးမွ ခြ်တ္သင္႔ သည္ဆိုလွ်င္ ေသးကြာေသာ အရပ္သို႔ပင္ ၾကြေရာက္ ေတာ္မူပါသည္ ။)
(၈)ေရွးျဖစ္ေဟာင္း ၊ဘ၀ခႏၶာျဖစ္စဥ္ကို သိေသာ ပုေဗၺနိ၀ါသာႏုႆတိဥာဏ္ ( ေရွးဘ၀ျဖစ္စဥ္နွင္႔ အထံု ၊ပါဂမီစသည္တို႔ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၉) သတၱ၀ါတို႔၏ ပဋိသေႏၶေနျခင္း ၊ စုေတျခင္း တို႔ကို သိေသာ စုတူပပါတ (၀ါ) ဒိဗၺစကၡဳ ဥာဏ္ေတာ္ ( သတၱ၀ါတို႔၏ လက္တေလာစိတ္ျဖစ္စဥ္ကိုလဲ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၁၀) အာသေ၀ါတရား ကုန္ရာျဖစ္ေသာ အာသ၀ကၡယ ဥာဏ္ေတာ္ (သတၱ၀ါတို႔ အား အရဟတၱမဂ္ တရားေပါက္ေအာင္ တရားေဟာရန္အလို႔ငွာ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
ဘုရားရွင္တို႔၏ တူေသာအခ်က္မ်ား
ဘုရားရွင္တို႔၏ တူေသာ အခ်က္မ်ား (၃၀) ရွိပါသည္ ။
(၁) အေလာင္းေတာ္သည္ ေနာက္ဆံုးေသာဘ၀၌ မိခင္၀မ္းၾကာတိုက္တြင္ ပဋိသေႏၶ ေနေတာ္မူသည္။ (ဒီမွာထူးျခားတာက နတ္ျပည္ကေန စုေတၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ ျဗဟၼာျပည္ကေန စုေတျပီး ပဋိသေႏၶ ေနေတာ္မူတာမ်ိဳးမရွိပါဘူး..တဲ႔ ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ႔ ျဗဟၼာျပည္ကေန လာရင္ ကာမဂုဏ္ကို ရြံမုန္းတဲ႔စိတ္ အထံု လူ႔ျပည္ကို ပါလာမယ္ ။ အိမ္ေထာင္ျပဳမွာ မဟုတ္ဘူး ။ (တခ်ိဳ. အပ်ိဳၾကီး ၊ လူပ်ိဳၾကီး ေတြလဲ ျဗဟၼာျပည္က လာလို႔ အိမ္ေထာင္မျပဳတာလို႔ ေျပာတာပဲ...ဤကားစာၾကြင္း)
အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ ဒီလို ေစာေစာစီးစီး ကတည္းက ကာမဂုဏ္ကို ရြံမုန္းေနရင္လည္း မဇၥိမပဋိပဋာ လမ္းစဥ္ကို ေတြ႔ဖို႔ခက္မယ္ လို႔ ဆိုပါသည္ ။
(၂) မယ္ေတာ္၀မ္း၌ ထက္၀ယ္ပလၻင္ဖြဲ႔ေခြ၍ အေရွ႕သို႔ မ်က္ႏွာမူျပီး ေနပါသည္ ။ (အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ သာမန္လူ သေႏၶသားေတြလို အမိ၀မ္းမွာ ေျပာင္းျပန္မေနပါ။ အတည္႔ပဲေနပါသည္။ မယ္ေတာ္ရဲ. ၀မ္းဗိုက္ဟာလည္း ပူထြက္လာျခင္းမရွိပါ ။ မယ္ေတာ္ဟာ ကိုယ္႔သားကို ဗိုက္ကေန ေကာင္းေကာင္းျမင္ေနရပါသည္။ ခ်င္ျခင္းတပ္ျခင္း ၊ နာက်င္ေအာ႔အန္ျခင္း မရွိပါ ။ အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ မယ္ေတာ္ေတြကို ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျခင္းဒုကၡ မေပးၾကပါ ။)
(၃) အေလာင္းေတာ္ကို မတ္တတ္ရပ္လ်က္ ဖြားသည္ ။ (ညစ္ေပမႈ မရွိပါ ၊ မိခင္လည္း က်န္းမာစြာ ရွိရပါသည္ ၊ ေနာက္ (၇) ရက္မွာေတာ႔ မိခင္ ကံေတာ္ကုန္ရပါသည္ ။ သက်သာကီ၀င္ ဆုိသည္မွာ ပင္ကိုယ္စြမ္းရည္ရွိသူဟု အဓိပၸာယ္ရသည့္အတုိင္း ေမြးေမြးျခင္း ကိုယ္႔ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္ပါသည္ ။ ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကေသာ နတ္၊ျဗဟၼာေတြေတာင္ မ်က္လံုးျပဴးကုန္ၾကသည္ဟု ဆိုသည္။(ဤကား။ အရွင္ ဥာဏိသာရ၏ အေဟာ)
(၄) ေတာအရပ္၌သာ ဖြားေတာ္မူပါတယ္။
(၅) ဖြားျပီးျပီးျခင္း ေျမာက္အရပ္သို႔ ေျခ (၇)လွမ္းၾကြကာ…“ဤေလာက၌ ငါသာ အျမတ္ဆံုးတည္း ၊ ငါ၏ ေနာက္ဆံုး ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္းတည္း ၊ေနာက္ထပ္ ပဋိသေႏၶ ေနစရာ မလိုေတာ႔ျပီ ”ဟု ၾကံဳး၀ါးေတာ္မူပါသည္။ (ထိုကာလတြင္ အကိုးကြယ္ခံ ဘ၀သို႔ ေရာက္မွန္းမသိေရာက္ေနေသာ ျဗဟၼာေတြကို အသိေပးၾကံဳး၀ါးျခင္း ဟုဆို၏။ ေဂါတမ ဘုရားေလာင္းသည္ (၃) ဘ၀၌ ဖြားစမွာပင္ စကားေျပာ၏ ။ မေဟာသဓာ ၊ ေ၀ႆႏၱရာ ႏွင္႔ ေနာင္ဆံုးဘ၀ -(သုခမွတ္စု))
(၆) သူအို၊သူနာ၊သူေသ ၊ရဟန္း နိမိတ္ (၄)ပါးျမင္၍ သား(၁)ေယာက္ဖြားေသာ ညမွသာ ေတာထြက္ေတာ္မူၾကသည္။ (ထိုနိမိတ္ျပေသာ နတ္သားကို ဘုရားေလာင္း၏ ဆရာ ၅-ေယာက္ တြင္ ၁-ေယာက္ အပါအ၀င္ဟု သတ္မွတ္သည္။)
(၇) အရဟတၱဖိုလ္၏ တံခြန္ျဖစ္ေသာ ရဟန္းအျဖစ္ကို ရယူျပီးမွ ဒုကၠရစရိယက်င္႔သည္။ (အရဟတၱဖိုလ္၏ တန္ဖိုးသည္ ရဟန္းမွ မည္သည္႔ အမ်ိဳးႏွင္႔မွ် မတန္ဟုဆိုသည္။ လူ၀တ္ေၾကာင္ မွ အရဟတၱဖိုလ္ရလ်ွင္လည္း ရဟန္း၀တ္ခ်င္၀တ္၊ မ၀တ္ခ်င္လ်ွင္ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ၾကရသည္။)
(၈) ဘုရားျဖစ္မည္႔ေန႔ ႏြားနို႔ဃနာဆြမ္း ဘုန္းေပးေတာ္မူၾကသည္။ (ထိုဆြမ္းတြင္ နတ္ၾသဇာပါတတ္ျပီး ဘုရားျဖစ္ျပီး (၇) ပတ္ ၊ (၄၉) ရက္စာ အာဟာရျဖစ္သည္။ ဘုရားရွင္၏ ၀မ္းထဲတြင္ အစာေျခလဲ မျမန္ ၊ ျမန္ျမန္လဲ မဆာေလာင္ပဲ သမာပတ္၀င္စားျခင္း ၊ တရားေတာ္မ်ားကို ဆင္ျခင္သံုးသပ္ျခင္းမ်ား အတြက္ ေကာင္းစြာ ေထာက္ပံ႔သည္။)
(၉) ျမက္အခင္းတြင္ ထိုင္ေတာ္မူလ်က္ ဘုရားျဖစ္သည္။
(၁၀) အာနပါန ကမၼဌာန္းကို စီးျဖန္းေတာ္မူၾကသည္။ (ဘုရားရွင္တို႔သည္ အာနပါန ကမၼဌာန္းျဖင္႔သာ သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ကို ရရွိၾကေသာေၾကာင္႔ ေဂါတမ ဘုရားရွင္သည္လည္း အာနပါန ကိုလြန္စြာ ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူသည္။ မဟာသတိပဌာနသုတ္ ( ဒီ-၂ ၊ ၃၁ )၊ မဟာသတိပဌာနသုတ္ ( မ-၁ ၊ ၇၀ )၊ တတိယပါရာဇိက ပါဠိ ( ၀ိ-၁ ၊ ၈၉ )၊ အာနာပါနႆတိ သုတ္ ( မ-၃ ၊ ၁၂၂ )၊ မဟာရာဟုေလာ၀ါဒသုတ္ ( မ-၂ ၊ ၈၈ )၊ ကာယဂတာသတိသုတ္ ( မ-၃ ၊ ၁၃၀ ) တို႔၌ ေဟာေတာ္မူခဲ႔သည္။)
(၁၁) မာရ္စစ္သည္ကို ေအာင္ေတာ္မူသည္ ။
(၁၂) ေဗာဓိပလႅင္၌သာ ၀ိဇၨာ(၃)ပါးစေသာ ဆအသာဓာရဏ …အစရွိေသာ ေက်းဇူးတရားအေပါင္းကို ရေတာ္မူၾကပါသည္။
(၁၃) ေဗာဓိပင္ရဲ. ထက္၀န္းက်င္၌သာ သတၱ သတၱာယ(၇) ဌာန က်င္႔ေတာ္မူၾကသည္။
(၁၄) တရားဦးေဟာ စိမ္႔ေသာငွာ ျဗဟၼာမင္းက ေလ်ွာက္ရသည္ ။ ၇-သတၱဟ အျပီး ၅၀-ရက္ေျမာက္ေန႔မွာ အဘယ္သူအား တရားေဟာရမည္နည္း ၊ အဘယ္သူသည္ ခက္ခဲနက္နဲေသာ ဤတရားမ်ားကို ေခတ္ကာလ၏ အယူ၀ါဒမ်ားမွ ခြဲထြက္၍ လ်င္ျမန္စြာ နားလည္ႏိုင္မည္နည္း ဟုဆင္ျခင္ ၾကည္႔ေတာ္မူပါသည္။ ဆင္ျခင္တဲ႔ ေနရာတြင္ ဘုရားရွင္မ်ားသည္ ပကတိမ်က္စိကိုပဲ သံုးေတာ္မူၾကတယ္္လို႔ ေဟာသည္။ ပကတိမ်က္စိႏွင့္ ၾကည္႔ေတာ႔ ပထမမွာ ဒီေလာက္ ခက္ခဲေနတဲ႔ တရားေတြကို နားလည္သေဘာေပါက္ျပီး ေစာေစာစီးစီး တရားထူးရမယ့္ သူကိုမေတြ႔ဘူးလို႔ ဆိုသည္။ ကိေလသာထူေျပာလြန္းတဲ႔ ေလာကကို တရားမေဟာ၊ တစ္ကိုယ္တည္း ဖိုလ္ ခ်မ္းသာနဲ႔ ေနေတာ႔မယ္ ဆိုတဲ႔ စိတ္အၾကံလည္း ျဖစ္လာသည္။ ထိုအခါ ျဗဟၼာမင္းက တရားဦးေဟာရန္ေလ်ွာက္ရသည္။ ေဂါတမဘုရားရွင္ကိုေတာ႔ မဟာသဟမၸတိ ျဗဟၼာမင္းက ေတာင္းပန္သည္ လို႔ဆိုပါသည္။ ဒီဃန္ိကယ္ မွာ ၀ိပႆီ ဘုရားရွင္လည္း ဒီလို ျဖစ္ခဲ႔သည္ဟု အတိအလင္း ေရးထားသည္။)
(၁၅) ဣတိပတနမိဂဒါ၀ုန္ေတာ ၌သာ ဓမၼစၾကာတရားဦးကို ေဟာေတာ္မူၾကသည္။
(၁၆) တပို႔တြဲလျပည္႔ေန႔ ၌သာ ပါတိေမာက္ ျပေတာ္မူၾကသည္။
(၁၇) ေဇတ၀န္မည္ေသာ ေက်ာင္းေတာ္၌သာ သီတင္းသံုးၾကသည္။ (ပိဋကတ္ေတာ္တြင္ (၁၄) ၀ါေျမာက္၊ ( ၂၁ ) ၀ါမွ ( ၄၄ ) ၀ါ အထိ (၂၅) ၀ါ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္မွာ သီတင္းသံုးပါသည္။ ဇာတိေျမ ကပိလ၀တ္မွ န္ိေျဂာဓာရံုေက်ာင္းမွာ(၁၅) ၀ါေျမာက္ တစ္၀ါသာ သီတင္းသံုးေတာ္မူပါသည္။)
(၁၈) သာ၀တၳိျမိဳ႕၌သာ ယမိုက္ျပာဋိဟာ ျပေတာ္မူပါသည္။ ( ယမိုက္+ျပာဋိဟာ = အစံုစံု + တန္ခိုး ။ ေရအစံု၊ မီးအစံု ဟုဆိုအပ္ေသာ အစံုလိုက္ အစံုလိုက္ ျဖစ္ေပၚေစေသာ တန္ခိုးေတာ္ )
(၁၉) တာ၀တိသာ၌သာ အဘိဓမၼာတရားေဟာသည္။
(၂၀) သကၤႆနဂိုရ္ျပည္၌သာ နတ္ျပည္မွ သက္ေတာ္မူပါသည္။
(၂၁) ဖလသမာပတ္ကို မျပတ္၀င္စားေတာ္မူပါသည္။
(၂၂) နံနက္အခါ ၊ ညဥ္႔အခါ တို႔၌ ကြ်တ္ထိုက္ေသာ ေ၀ေနယ်ကို ၾကည္႕ရႈေတာ္မူပါသည္။ (ေန႔ (၃) ခါ ၊ ည (၃)ခါ ..၆ ခါ ၾကည္႔ ပါသည္။)
(၂၃) အေၾကာင္းရွိမွ ၀ိနည္းတရားတို.ကို ပညတ္ေတာ္မူပါသည္။ ( ဒီ၀ိနည္းေတြကို ေစာေစာကတည္းက ၾကိဳထုတ္ထားရင္ ဘယ္သူမွ ရဟန္း၀တ္ရဲ/၀တ္ခ်င္မွာ မဟုတ္ဘူးဟု ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္စဥ္ေပၚလာမွ စည္းကမ္းထုတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။)
(၂၄) အတၳဳပၸတၱိ နဲ႔ တိုက္ဆိုင္မႈရွိလ်ွင္ အတိတ္မွ ဇာတ္တရားမ်ားကို ေဟာသည္။
(၂၅) ေဆြေတာ္ ၊ မ်ိဳးေတာ္တို႔၏ အစည္းအေ၀း တရားပြဲမ်ားတြင္ ဗုဒၶ၀င္ ကိုသာေဟာေတာ္မူၾကသည္။
(၂၆) ဧည္႔သည္ရဟန္းတို႔ႏွင္႔ တရားစကား ေျပာေတာ္မူၾကသည္။
(၂၇) ဒါယကာတို႔ ဖိတ္၍ ၀ါဆိုေတာ္မူေသာ္ ၊ ၀ါကြ်တ္လွ်င္ ဒါယကာတို႔ အားပန္ၾကားျပီးမွ သာ ထြက္ခြာၾကြသြားေတာ္မူၾကသည္။
(၂၈) ေန႔စဥ္ အခါခပ္သိမ္း ဗုဒၶကိစၥငါးပါး ကို ျပဳေတာ္မူသည္။
(၂၉) ပရိနိဗၺာန္ျပဳအ႔ံေသာေန႔၌ သားျပြမ္းဆြမ္းကို ဘုဥ္းေပးေတာ္မူသည္။ (ျမတ္စြာဘုရား ေနာက္ဆံုးဘုန္းေပးတဲ႔ဆြမ္းသည္ ၀က္သား (၀က္ပ်ိဳသား) ( မဟာအ႒ကထာ၊ PDS dictionary အရ ) နဲ႔ မႈိ ဆိုျပီး (၂)မ်ိဳး ရွိေနသည္။ ပါဠိလို “သူကရမကၱ၀” လို႔ေခၚတဲ႔ အရာ(ေဘာဇဥ္) ကို ဘုရားရွင္ ဘုန္းေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ကမၻာေပၚမွာ ပါဠ္ိ-အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္ ၁ ခုကလြဲရင္ အျခားေသာ ဘာသာျပန္ေတြမွာ မႈိ လို႔ပဲ အဓိပၸါယ္ ဖြင္႔ၾကသည္။ အားလံုး အဘိဓာန္ (၅)ခုက ဘာသာျပန္ထားသည္။ မႈိ ၊ ေဆးေပါင္းစံုဟင္း ၊နူးညံ႔လွစြာေသာ မၾကီးမငယ္ ၀က္သား၊ ၊မွ်စ္ (ဥဒါန္းအ႒ကထာအရ)၊ ႏြားႏို႔နဲ႔ ခ်က္ထားတဲ႔ ထမင္းစားဖြယ္ စသည္ (၅)မ်ိဳး ရွိေနပါသည္။ ျမန္မာဆရာေတာ္ေတြက ထိုရာသီမွာ မႈိ မပြင္႔ေသးလို႔ ၀က္သားကိုပဲ ယူသည္။ ႏိုင္ငံတကာမွာကေတာ႔ မႈိကို ယူၾကသည္။ အခါမဟုတ္မႈိကို ဘုန္းေပးျပီးေတာ႔ အဆိပ္သင္႔တာလို႔ ဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ “သူကရမကၱ၀”ဟာ ဘာသာျပန္ကြဲလြဲမႈရွိေနသည္။ ဘုရားရွင္တို႔၏ တူရာ အခ်က္ (၃၀) အရ သားျပြမ္းဆြမ္း ဘုဥ္းေပးေတာ္မူရမယ္ဆိုေတာ႔ ၀က္သား ဟု ေျပာရမွာပါ။)
(၃၀) သမာပတ္၀င္စားျပီးမွ ပရိနိဗၺာန္ျပဳေတာ္မူသည္။
အဆူဆူေသာ ဘုရားရွင္တို႔၏ ျဖစ္ေတာ္စဥ္
၁။ ဤကမၻာမွ မေရတြက္ႏိုင္ေသာ ကမၻာ၌ ...တဏွကၤရာျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေမဓကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ သရဏကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ထုိေလးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔ သည္ တစ္ခုတည္းေသာ သာရမ႑ကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူကုန္၏။
၂။ ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ ေကာ႑ညမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရား သည္ တစ္ခုေသာ သာရကမၻာ၌ တစ္ဆူတည္းသာလွ်င္ ပြင့္ေတာ္မူ၍ မ်ားစြာေသာ သတၱ၀ါအေပါင္းကို (နိဗၺာန္သို႔) ကယ္တင္ေတာ္မူ၏။
၃။ ထုိဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ ေကာ႑ညျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌ ကမၻာ တို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ)အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၄။ ေကာ႑ညျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ မဂၤလမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရား သည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ) အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၅။ မဂၤလျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ သုမနျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္း ေကာင္း၊ ေရ၀တျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေသာဘိတျမတ္စြာ ဘုရား သည္ လည္းေကာင္း စကၡဳ (ငါးမ်ဳိး) ရွိေတာ္မူကုန္ေသာ အလင္းေရာင္ကို ျပဳေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္လည္း တစ္ခုေသာ သာရမ႑ကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၆။ ေသာဘိတျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ မ်ားေသာ အျခံအရံရွိေသာ အေနာမ ဒႆီ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ) အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၇။ အေနာမဒႆီျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ပဒုမျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ နာရဒ ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း သစၥာေလးပါးကို သိေတာ္မူၾကကုန္ေသာ အမိုက္ေမွာင္၏ အဆံုးကို ျပဳတတ္ကုန္ေသာ ထုိျမတ္စြာ ဘုရားတို႔သည္လည္း တစ္ခုေသာ ၀ရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူကုန္၏။
၈။ နာရဒျမတ္စြာဘုရား၏ ေနာက္အဖို႔၌ ပဒုမုတၱရမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ခုေသာ သာရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူလ်က္ မ်ားစြာေသာ သတၱ၀ါအေပါင္းကို (နိဗၺာန္သို႔) ကယ္တင္ေတာ္မူ၏။
၉။ နာရဒျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ အၾကား၌လည္း ကမၻာတို႔ ကို ဂဏန္း (သခၤ်ာ)အားျဖင့္ မေရတြက္ႏိုင္ကုန္။
၁၀။ ကမၻာတစ္သိန္းထက္၌ ေလာကသံုးပါးကို သိေတာ္မူေသာ ေပးလွဴဖြယ္ပစၥည္း ၀တၳဳတို႔ကို ခံေတာ္မူထုိက္ေသာ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ဆူတည္းသာ ပြင့္ေတာ္မူ၏။
၁၁။ ပဒုမုတၱရျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္ျဖစ္ေသာ ကမၻာသံုးေသာင္းထက္၌ သုေမဓျမတ္စြာဘုရား သည္ လည္းေကာင္း၊ သုဇာတျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏ်စ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၂။ သုဇာတျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္ျဖစ္ေသာ ကမၻာ တစ္ေထာင့္ရွစ္ရာထက္ ၌ (နိဗၺာန္သို႔) ပို႔ေဆာင္ေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ပိယဒႆီ အတၳဒႆီ ဓမၼဒႆီ အားျဖင့္ သံုးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရား တို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၃။ သုဇာတျမတ္စြာဘုရား၏ ဤမွာဘက္၌ ကိုယ္တုိင္ သစၥာေလးပါးကို သိေတာ္ မူကုန္ေသာ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းရွိသူ နတ္လူတို႔ထက္ ျမတ္ေတာ္မူကုန္ေသာ ေလာက၌ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ ထုိပိယဒႆီစေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ တစ္ခုေသာ ၀ရကမၻာ၌ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၄။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္ေလးကမၻာထက္၌ ေလာကသံုးပါးကို သိေတာ္မူေသာ (ကိေလသာ) ေျငာင့္ကို ႏုတ္ပယ္ေတာ္မူတတ္ေသာ အျမတ္ဆံုးပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္ေတာ္မူ ေသာ သိဒၶတၳျမတ္စြာဘုရားသည္ တစ္ဆူတည္းသာ ပြင့္ေတာ္မူ၏။
၁၅။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္ႏွစ္ကမၻာထက္၌ တူေသာသူ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ တိႆျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဖုႆျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏွစ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၆။ ဤကမၻာမွ ကိုးဆယ့္တစ္ကမၻာထက္၌ ၀ိပႆီမည္ေသာ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ပြင့္ေတာ္မူ၏၊ သနားျခင္း က႐ုဏာ ရွိေတာ္မူေသာ ထုိျမတ္စြာဘုရားသည္လည္း သတၱ၀ါတို႔ကို သံေယာဇဥ္အေႏွာင္အဖြဲ႕မွ လြတ္ေစေတာ္မူ၏။
၁၇။ ဤကမၻာမွ သံုးဆယ့္တစ္ကမၻာထက္၌ တူေသာပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္မမူေသာ ၿပဳိင္ဘက္ပုဂၢိဳလ္ ရွိေတာ္ မမူကုန္ေသာ သိခီျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေ၀ႆဘူျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း ႏွစ္ဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၈။ ဤဘဒၵကမၻာ၌ ကကုသန္ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ေကာဏာဂံု ျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း၊ ကႆပျမတ္စြာဘုရားသည္ လည္းေကာင္း သံုးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ ပြင့္ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၁၉။ ယခုအခါ ငါသည္ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူ၏၊ ေမေတၱယ်ျမတ္စြာဘုရားသည္လည္း (ေနာက္၌) ပြင့္ေတာ္မူလတၱံ႕၊ ပညာရွိေတာ္မူကုန္ေသာ ေလာကကို အစဥ္ သနား ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္ မူတတ္ကုန္ေသာ ဤငါးဆူေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္လည္း ဤဘဒၵကမၻာ၌ပင္ ပြင့္ ေတာ္မူၾကကုန္၏။
၂၀။ ဤတရားမင္း ျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ လည္းေကာင္း၊ အကုေဋမကမ်ားစြာေသာ အျခား တစ္ပါးေသာ ျမတ္စြာဘုရားတို႔၏ လည္းေကာင္း ထုိဗုဒၶ၀င္ အက်င့္လမ္းကို ေဟာၾကားၿပီးလွ်င္ ထုိျမတ္စြာဘုရားတို႔သည္ တပည့္သာ၀ကႏွင့္တကြ ပရိနိဗၺာန္ ျပဳေတာ္မူၾကေလကုန္ၿပီ။
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ
ေဂါတမ ဘုရားရွင္ ျဖစ္္လာမည့္ သုေမဓါ ရွင္ရေသ့အား ေနာင္ ဘဒၵကမၻာ တြင္ ေဂါတမ အမည္ျဖင့္ ဘုရားျဖစ္မည္ ဟု ဗ်ာဓိတ္ေပးေသာ “ ဒီပင္ကရာ” ဘုရားရွင္ ပြင့္ေတာ္မူေသာ သာရမ႑ကမၻာ တြင္ ပြင့္ေတာ္မူၾကေသာ ဘုရားရွင္မ်ား မွ ေဂါတမ ဘုရားရွင္အထိ ဘုရားရွင္ ၂၈ - ဆူ ရိွေလသည္။ ဤဘုရားရွင္မ်ားကို ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူဘုရားမ်ား ဟုေခၚေ၀ၚ ပူေဇာ္ၾကပါသည္။
ေဂါတမ ဘုရားေလာင္း ဗ်ာဒိတ္ခံယူေသာ ကမာၻမွစ၍ ပြင့္ေတာ္မူေသာ ဘုရားရွင္မ်ား၏ အမည္ေတာ္တို႔ျဖစ္သည္။
(၁) တဏွကၤရာဘုရား - ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ စရီးပင္ (ေတာင္မ႐ိုးပင္) ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္တစ္သိန္း ေနေတာ္မူ၏။
(၂) ေမဓကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၁၅-ရက္၊ ေပါက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၃) သရဏကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ တလ၊ သခြတ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ေသာင္း။
(၄) ဒီပကၤရာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ေညာင္ၾကပ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၅) ေကာ႑ညဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ေၾကာင္လွ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၆) မဂၤလဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၇) သုမနဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၈) ေရ၀တဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-လ၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေျခာက္ေသာင္း။
(၉) ေသာဘိတဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ကံ့ေကာ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၀) အေနာမဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ ေထာက္ၾကံ႕ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၁) ပဒုမဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ေၾကာင္လ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၂) နာရဒဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ေၾကာင္လ်ာပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၃) ပဒုမုတၱရဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ထင္း႐ူးပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တသိန္း။
(၁၄) သုေမဓာဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၁၅-ရက္၊ ထိန္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၅) သုဇာတဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ကိုးလ ၊ ၀ါးပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၆) ပီယဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ ေရခတက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၁၇)အတၱဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ စကားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၈) ဓမၼဒႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ လိပ္ဆူးေရႊပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၁၉) သိဒၶတၳဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ဆယ္လ၊ မဟာေလွကားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၂၀) တိႆဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ပိေတာက္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ တစ္သိန္း။
(၂၁) ဖုႆဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ သွ်ိသွ်ားပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ကိုးေသာင္း။
(၂၂)၀ိပႆီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ သခြတ္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ေသာင္း။
(၂၃) သိခီဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ သရက္ျဖဴပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ခုနစ္ေသာင္း။
(၂၄) ေ၀ႆဘူဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ အင္ၾကင္းပင္ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေျခာက္ေသာင္း။
(၂၅) ကကုသန္ဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ရွစ္လ၊ ကုကၠိဳပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ေလးေသာင္း။
(၂၆) ေကာဏဂံုဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္လ၊ ေရသဖန္းပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ သံုးေသာင္း။
(၂၇) ကႆပဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ၇-ရက္၊ ပေညာင္ပင္ ေဗာဓိ၊ သက္ေတာ္ ႏွစ္ေသာင္း။
(၂၈) ေဂါတမဘုရား-ဒုကၠရစရိယာ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာ၊ ေညာင္ဗုဒၶေဟပင္ရင္း၌ ပြင့္ေတာ္မူသည္၊ သက္ေတာ္ ရွစ္ဆယ္ ေနေတာ္မူသည္။
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူ ဘုရားရွစ္ခိုး
တ ေမ သ ဒီ ေကာ မံ သု ေရ ၊ ေသာ အ ပ နာ ပ ၊ သု သု ပိ။
အ ဓံ သိ တိ ဖု ၀ိ သိ ေ၀ ၊ က ေကာ က ေဂါ နမာမဟံ ။
ထူးျခားခ်က္
ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူေသာ ဘုရား ကိုယ္ေတာ္ျမတ္မ်ားသည္ တနဂၤေႏြသား (၄) ဆူ ၊တနလၤာသား(၄)ဆူ …(၇)ေန႔ မွာ ၄-ဆူစီ အတိအက် ျဖစ္ေနၾကသည္။
တနဂၤေႏြ သား (၄) ဆူ - ေမဓဂၤရာ ၊ ေသာဘိတ ၊ ပိယဒႆီ ၊ သိခီ ။
တနလၤာ သား (၄) ဆူ - သရဏွဂၤရာ ၊ အ ေနာမဒႆီ ၊ အတၳဒႆီ ၊ ေ၀ႆဘူ ။
အဂၤါ သား (၄) ဆူ - ဒီပကၤရာ ၊ ပဒုမုတၱရ ၊ ဓမၼဒႆီ ၊ ကကုသန္ ။
ဗုဒၶဟူး သား (၄) ဆူ - ေကာ႑ည ၊ နာရဒ ၊ သိဒၶတၳ ၊ ေကာဏဂံု ။
ၾကာသပေတး သား(၄) ဆူ - မဂၤလ ၊ ပဒုမုတၱရ ၊ တိႆ ၊ ကႆပ ။
ေသာၾကာ သား (၄) ဆူ - သုမန ၊ သုေမဓာ ၊ ဖုႆ ၊ ေဂါတမ ။
စေန သား (၄) ဆူ - တဏွကၤရာ ၊ ေရ၀တ ၊ သုဇာတာ ၊ ၀ိပႆီဘုရား ။
(၇) ရက္သား/သမီး ဘုရားရွိခိုး
ကိုယ့္ေန႔သား ဘုရားရွင္ေတြကို သီးသန္႔ရွိခိုးပူေဇာ္ခ်င္လ်င္-
တနဂၤေႏြေန႔ဖြား
ေမဓဂၤေရာ ၊ ေသာဘိေတာစ ၊
ပိယဒႆီ ၊ သိခီဇိေနာ ၊
ရ၀ိ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- တနလၤာေန႔ဖြား
သရဏွဂၤရာ ၊ ေနာမာစ၊
အတၳဒႆီစ ၊ ေ၀ႆဘူ ။
စႏၵ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- အဂၤါ ေန႔ဖြား
ဒီပကၤေရာ ၊ ပဒေမာစ ၊
ဓမၼဒႆီ ၊ ကကုသေႏၶာ ၊
ေဘာမ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ဗုဒၶဟူး ေန႔ဖြား
ေကာ႑ေညာ ၊ နာရေဒါ သတၱာ ၊
သိဒၶတၳ ၊ ေကာဏဂမနာ ။
ဗုဒၶ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ၾကာသပေတး ေန႔ဖြား
မဂၤေလာ ၊ ပဒုမုတၱေရာ ၊
တိႆနာေထာစ ၊ ကႆေပါ ။
ဂုရု ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- ေသာၾကာေန႔ဖြား
သုမေနာ ၊ သုေမဓာ ဗုေဒါၶ ၊
ဖုႆ ဇိေနာစ ၊ ေဂါတေမာ ။
သုကၠ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
——————————————————- စေန ေန႔ဖြား
တဏွကၤေရာ ၊ ေရ၀ေတာစ ၊
သုဇာေတာစ ၊ ၀ိပႆီေကာ ၊
ေသာရီ ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
(၇) ရက္သား/သမီး ဘုရားရွိခိုး(ျမန္မာျပန္)
တနဂၤေႏြေန႔ဖြားအတြက္-
(၁) ေမဓဂၤေရာ ၊ ေသာဘိေတာစ ၊
ပိယဒႆီ ၊ သိခီဇိေနာ ၊
ရ၀ိ၀ါေရ ၊ အဘိဇာတာ ၊
ေတ နမႆမိ သာဒရံ
(၂) နေမနာေနန ကေမၼန
ေပါရဏကံ ၀ါနႆတု
စတုႏ္နံ ဗုဒၶေတေဇန
သဒါ သုခီ ဘ၀ႏဳၱုေမ ။
(၁)မာရ္ ငါးပါး ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူျပီးေသာ (ေမဓဂၤရာ ျမတ္စြာဘုရား ၊ ေသာဘိတ ျမတ္စြာဘုရား ၊ ပိယဒႆီ ျမတ္စြာဘုရား ၊ သိခီ ျမတ္စြာဘုရား) တို႔သည္ (တနဂၤေႏြေန႔)တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ႔ၾကကုန္၏ ။ ထို (တနဂၤေႏြေန႔ဖြား) ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဘုရားတို႔ကို တပည္႔ ေတာ္သည္ ရုိေသစြာျဖင္႔ ဦးညြတ္ရွိခုိးပါ၏ အရွင္ဘုရား ။
(၂)ထိုသို႔ ဦးညြတ္ ရိုက်ိဳးရွိခုိးရျခင္းအေၾကာင္းေၾကာင္႔ ေရွးကစီမံ မေကာင္းကံသည္ အမွန္ကြယ္ေပ်ာက္ ေကာင္းက်ိဳးေရာက္ပါေစသတည္း ။ထိုေလးဆူကုန္ေသာ(တနဂၤေႏြေန႔ဖြား) ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဘုရားတို႔၏ တန္ခိုးေတေဇာ္ အာႏုေဘာ္ေတာ္ေၾကာင္႔ တပည္႔.ေတာ္အား အခါခပ္သိမ္း ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ခ်မ္းသာျခင္းစင္စစ္ ျဖစ္ပါေစ သတည္း ။
(က်န္ေန႔မ်ား ထို႔အတူ သင္႔ေတာ္သလိုေျပာင္းျပီးမွတ္ရန္)
ဘုရားရွင္တို႔၏ ဥာဏ္ေတာ္မ်ားႏွင္႔ အသံုးခ်ေတာ္မူပံု
(၁) အေၾကာင္းဟုတ္၊မဟုတ္ကို သိေသာ ဌာနာဌာန ေကာသလႅ ဥာဏ္ေတာ္ (သတၱ၀ါ တစ္စံုတစ္ေယာက္ အာသေ၀ါတရား ကုန္ႏိုင္၊မကုန္ႏိုင္(သို႔) ရဟႏၲာ ျဖစ္ႏိုင္၊မျဖစ္ႏိုင္ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၂)ေကာင္းက်ိဳး ၊ မေကာင္းက်ိဳး ကို သိေသာ ၀ိပါက ဥာဏ္ေတာ္ (ပုဂိၢဳလ္တစ္ေယာက္တြင္ စ်ာန္၊မဂ္ဖိုလ္ရမႈ၌ အႏၱရာယ္ (အဟိတ္ ၊ ဒြိဟိတ္ပဋိသေႏၶေနမႈ ) ရွိ၊ မရွိကိုု ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၃)သတၱ၀ါတို႔လားရာ ၊ေရာက္ရာကို သိေသာ သဗၺတၳ ဂါမိနီပဋိပဒါ ဥာဏ္ (ပုဂိၢဳလ္တစ္ေယာက္တြင္ စ်ာန္၊မဂ္ဖိုလ္ရမႈ၌ ပဥၥာနႏၱိရိယကံ ရွိ၊ မရွိ ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၄) အထူးထူးေသာ ဓာတ္သေဘာမ်ားကို သိေသာ အေနကဓာတု နာနာဓာတု ဥာဏ္ေတာ္ ( အထက္ပါ ဥာဏ္(၃)မ်ိဳးနဲ႔ ၾကည္႔ျပီး အႏၱရာယ္ကင္းပါမွ ကြ်တ္ႏိုင္ ခြ်တ္ႏိုင္ေသာ စရိုက္ႏွင္႔ ကိုက္ညီမည္႔ တရားေဟာ (၀ါ) ကမၼ႒ာန္းေပးရန္ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၅) သတၱ၀ါတို႔၏ ဆႏၵအလိုကို သိေသာ နာနာဓိမုတိၱက ဥာဏ္ (သတၱ၀ါတို႔၏ ႏွလံုးသြင္းတတ္မႈ သေဘာထားကို သိျပီး သင္႔ေလ်ာ္ေသာတရားေဟာရန္ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၆) လူတို႔၏ ဣေျႏၵအႏုအရင္႔ကို သိေသာ ဣျႏိၵယပေရာပရိယတၱဥာဏ္ (သတၱ၀ါတို႔၏ သဒၶါတရားေကာင္း၊မေကာင္း ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၇) စ်ာန္၊၀ိေမာကၡ ၊ သမာဓိ ၊သမာပတ္ စသည္တို႔၏ ညစ္ညဴးေၾကာင္းကို သိေသာ စ်ာန၀ိေမာကၡ သမာဓိ သမာပတၱိဥာဏ္ ေတာ္ (ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ဆင္ျခင္ေတာ္မူျပီးမွ ခြ်တ္သင္႔ သည္ဆိုလွ်င္ ေသးကြာေသာ အရပ္သို႔ပင္ ၾကြေရာက္ ေတာ္မူပါသည္ ။)
(၈)ေရွးျဖစ္ေဟာင္း ၊ဘ၀ခႏၶာျဖစ္စဥ္ကို သိေသာ ပုေဗၺနိ၀ါသာႏုႆတိဥာဏ္ ( ေရွးဘ၀ျဖစ္စဥ္နွင္႔ အထံု ၊ပါဂမီစသည္တို႔ကို ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၉) သတၱ၀ါတို႔၏ ပဋိသေႏၶေနျခင္း ၊ စုေတျခင္း တို႔ကို သိေသာ စုတူပပါတ (၀ါ) ဒိဗၺစကၡဳ ဥာဏ္ေတာ္ ( သတၱ၀ါတို႔၏ လက္တေလာစိတ္ျဖစ္စဥ္ကိုလဲ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
(၁၀) အာသေ၀ါတရား ကုန္ရာျဖစ္ေသာ အာသ၀ကၡယ ဥာဏ္ေတာ္ (သတၱ၀ါတို႔ အား အရဟတၱမဂ္ တရားေပါက္ေအာင္ တရားေဟာရန္အလို႔ငွာ ဤဥာဏ္ျဖင္႔ ၾကည္႔ရႈ ဆင္ျခင္ေတာ္မူသည္ ။)
ဘုရားရွင္တို႔၏ တူေသာအခ်က္မ်ား
ဘုရားရွင္တို႔၏ တူေသာ အခ်က္မ်ား (၃၀) ရွိပါသည္ ။
(၁) အေလာင္းေတာ္သည္ ေနာက္ဆံုးေသာဘ၀၌ မိခင္၀မ္းၾကာတိုက္တြင္ ပဋိသေႏၶ ေနေတာ္မူသည္။ (ဒီမွာထူးျခားတာက နတ္ျပည္ကေန စုေတၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ ျဗဟၼာျပည္ကေန စုေတျပီး ပဋိသေႏၶ ေနေတာ္မူတာမ်ိဳးမရွိပါဘူး..တဲ႔ ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ႔ ျဗဟၼာျပည္ကေန လာရင္ ကာမဂုဏ္ကို ရြံမုန္းတဲ႔စိတ္ အထံု လူ႔ျပည္ကို ပါလာမယ္ ။ အိမ္ေထာင္ျပဳမွာ မဟုတ္ဘူး ။ (တခ်ိဳ. အပ်ိဳၾကီး ၊ လူပ်ိဳၾကီး ေတြလဲ ျဗဟၼာျပည္က လာလို႔ အိမ္ေထာင္မျပဳတာလို႔ ေျပာတာပဲ...ဤကားစာၾကြင္း)
အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ ဒီလို ေစာေစာစီးစီး ကတည္းက ကာမဂုဏ္ကို ရြံမုန္းေနရင္လည္း မဇၥိမပဋိပဋာ လမ္းစဥ္ကို ေတြ႔ဖို႔ခက္မယ္ လို႔ ဆိုပါသည္ ။
(၂) မယ္ေတာ္၀မ္း၌ ထက္၀ယ္ပလၻင္ဖြဲ႔ေခြ၍ အေရွ႕သို႔ မ်က္ႏွာမူျပီး ေနပါသည္ ။ (အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ သာမန္လူ သေႏၶသားေတြလို အမိ၀မ္းမွာ ေျပာင္းျပန္မေနပါ။ အတည္႔ပဲေနပါသည္။ မယ္ေတာ္ရဲ. ၀မ္းဗိုက္ဟာလည္း ပူထြက္လာျခင္းမရွိပါ ။ မယ္ေတာ္ဟာ ကိုယ္႔သားကို ဗိုက္ကေန ေကာင္းေကာင္းျမင္ေနရပါသည္။ ခ်င္ျခင္းတပ္ျခင္း ၊ နာက်င္ေအာ႔အန္ျခင္း မရွိပါ ။ အေလာင္းေတာ္ေတြဟာ မယ္ေတာ္ေတြကို ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျခင္းဒုကၡ မေပးၾကပါ ။)
(၃) အေလာင္းေတာ္ကို မတ္တတ္ရပ္လ်က္ ဖြားသည္ ။ (ညစ္ေပမႈ မရွိပါ ၊ မိခင္လည္း က်န္းမာစြာ ရွိရပါသည္ ၊ ေနာက္ (၇) ရက္မွာေတာ႔ မိခင္ ကံေတာ္ကုန္ရပါသည္ ။ သက်သာကီ၀င္ ဆုိသည္မွာ ပင္ကိုယ္စြမ္းရည္ရွိသူဟု အဓိပၸာယ္ရသည့္အတုိင္း ေမြးေမြးျခင္း ကိုယ္႔ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္ပါသည္ ။ ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကေသာ နတ္၊ျဗဟၼာေတြေတာင္ မ်က္လံုးျပဴးကုန္ၾကသည္ဟု ဆိုသည္။(ဤကား။ အရွင္ ဥာဏိသာရ၏ အေဟာ)
(၄) ေတာအရပ္၌သာ ဖြားေတာ္မူပါတယ္။
(၅) ဖြားျပီးျပီးျခင္း ေျမာက္အရပ္သို႔ ေျခ (၇)လွမ္းၾကြကာ…“ဤေလာက၌ ငါသာ အျမတ္ဆံုးတည္း ၊ ငါ၏ ေနာက္ဆံုး ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္းတည္း ၊ေနာက္ထပ္ ပဋိသေႏၶ ေနစရာ မလိုေတာ႔ျပီ ”ဟု ၾကံဳး၀ါးေတာ္မူပါသည္။ (ထိုကာလတြင္ အကိုးကြယ္ခံ ဘ၀သို႔ ေရာက္မွန္းမသိေရာက္ေနေသာ ျဗဟၼာေတြကို အသိေပးၾကံဳး၀ါးျခင္း ဟုဆို၏။ ေဂါတမ ဘုရားေလာင္းသည္ (၃) ဘ၀၌ ဖြားစမွာပင္ စကားေျပာ၏ ။ မေဟာသဓာ ၊ ေ၀ႆႏၱရာ ႏွင္႔ ေနာင္ဆံုးဘ၀ -(သုခမွတ္စု))
(၆) သူအို၊သူနာ၊သူေသ ၊ရဟန္း နိမိတ္ (၄)ပါးျမင္၍ သား(၁)ေယာက္ဖြားေသာ ညမွသာ ေတာထြက္ေတာ္မူၾကသည္။ (ထိုနိမိတ္ျပေသာ နတ္သားကို ဘုရားေလာင္း၏ ဆရာ ၅-ေယာက္ တြင္ ၁-ေယာက္ အပါအ၀င္ဟု သတ္မွတ္သည္။)
(၇) အရဟတၱဖိုလ္၏ တံခြန္ျဖစ္ေသာ ရဟန္းအျဖစ္ကို ရယူျပီးမွ ဒုကၠရစရိယက်င္႔သည္။ (အရဟတၱဖိုလ္၏ တန္ဖိုးသည္ ရဟန္းမွ မည္သည္႔ အမ်ိဳးႏွင္႔မွ် မတန္ဟုဆိုသည္။ လူ၀တ္ေၾကာင္ မွ အရဟတၱဖိုလ္ရလ်ွင္လည္း ရဟန္း၀တ္ခ်င္၀တ္၊ မ၀တ္ခ်င္လ်ွင္ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ၾကရသည္။)
(၈) ဘုရားျဖစ္မည္႔ေန႔ ႏြားနို႔ဃနာဆြမ္း ဘုန္းေပးေတာ္မူၾကသည္။ (ထိုဆြမ္းတြင္ နတ္ၾသဇာပါတတ္ျပီး ဘုရားျဖစ္ျပီး (၇) ပတ္ ၊ (၄၉) ရက္စာ အာဟာရျဖစ္သည္။ ဘုရားရွင္၏ ၀မ္းထဲတြင္ အစာေျခလဲ မျမန္ ၊ ျမန္ျမန္လဲ မဆာေလာင္ပဲ သမာပတ္၀င္စားျခင္း ၊ တရားေတာ္မ်ားကို ဆင္ျခင္သံုးသပ္ျခင္းမ်ား အတြက္ ေကာင္းစြာ ေထာက္ပံ႔သည္။)
(၉) ျမက္အခင္းတြင္ ထိုင္ေတာ္မူလ်က္ ဘုရားျဖစ္သည္။
(၁၀) အာနပါန ကမၼဌာန္းကို စီးျဖန္းေတာ္မူၾကသည္။ (ဘုရားရွင္တို႔သည္ အာနပါန ကမၼဌာန္းျဖင္႔သာ သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ကို ရရွိၾကေသာေၾကာင္႔ ေဂါတမ ဘုရားရွင္သည္လည္း အာနပါန ကိုလြန္စြာ ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူသည္။ မဟာသတိပဌာနသုတ္ ( ဒီ-၂ ၊ ၃၁ )၊ မဟာသတိပဌာနသုတ္ ( မ-၁ ၊ ၇၀ )၊ တတိယပါရာဇိက ပါဠိ ( ၀ိ-၁ ၊ ၈၉ )၊ အာနာပါနႆတိ သုတ္ ( မ-၃ ၊ ၁၂၂ )၊ မဟာရာဟုေလာ၀ါဒသုတ္ ( မ-၂ ၊ ၈၈ )၊ ကာယဂတာသတိသုတ္ ( မ-၃ ၊ ၁၃၀ ) တို႔၌ ေဟာေတာ္မူခဲ႔သည္။)
(၁၁) မာရ္စစ္သည္ကို ေအာင္ေတာ္မူသည္ ။
(၁၂) ေဗာဓိပလႅင္၌သာ ၀ိဇၨာ(၃)ပါးစေသာ ဆအသာဓာရဏ …အစရွိေသာ ေက်းဇူးတရားအေပါင္းကို ရေတာ္မူၾကပါသည္။
(၁၃) ေဗာဓိပင္ရဲ. ထက္၀န္းက်င္၌သာ သတၱ သတၱာယ(၇) ဌာန က်င္႔ေတာ္မူၾကသည္။
(၁၄) တရားဦးေဟာ စိမ္႔ေသာငွာ ျဗဟၼာမင္းက ေလ်ွာက္ရသည္ ။ ၇-သတၱဟ အျပီး ၅၀-ရက္ေျမာက္ေန႔မွာ အဘယ္သူအား တရားေဟာရမည္နည္း ၊ အဘယ္သူသည္ ခက္ခဲနက္နဲေသာ ဤတရားမ်ားကို ေခတ္ကာလ၏ အယူ၀ါဒမ်ားမွ ခြဲထြက္၍ လ်င္ျမန္စြာ နားလည္ႏိုင္မည္နည္း ဟုဆင္ျခင္ ၾကည္႔ေတာ္မူပါသည္။ ဆင္ျခင္တဲ႔ ေနရာတြင္ ဘုရားရွင္မ်ားသည္ ပကတိမ်က္စိကိုပဲ သံုးေတာ္မူၾကတယ္္လို႔ ေဟာသည္။ ပကတိမ်က္စိႏွင့္ ၾကည္႔ေတာ႔ ပထမမွာ ဒီေလာက္ ခက္ခဲေနတဲ႔ တရားေတြကို နားလည္သေဘာေပါက္ျပီး ေစာေစာစီးစီး တရားထူးရမယ့္ သူကိုမေတြ႔ဘူးလို႔ ဆိုသည္။ ကိေလသာထူေျပာလြန္းတဲ႔ ေလာကကို တရားမေဟာ၊ တစ္ကိုယ္တည္း ဖိုလ္ ခ်မ္းသာနဲ႔ ေနေတာ႔မယ္ ဆိုတဲ႔ စိတ္အၾကံလည္း ျဖစ္လာသည္။ ထိုအခါ ျဗဟၼာမင္းက တရားဦးေဟာရန္ေလ်ွာက္ရသည္။ ေဂါတမဘုရားရွင္ကိုေတာ႔ မဟာသဟမၸတိ ျဗဟၼာမင္းက ေတာင္းပန္သည္ လို႔ဆိုပါသည္။ ဒီဃန္ိကယ္ မွာ ၀ိပႆီ ဘုရားရွင္လည္း ဒီလို ျဖစ္ခဲ႔သည္ဟု အတိအလင္း ေရးထားသည္။)
(၁၅) ဣတိပတနမိဂဒါ၀ုန္ေတာ ၌သာ ဓမၼစၾကာတရားဦးကို ေဟာေတာ္မူၾကသည္။
(၁၆) တပို႔တြဲလျပည္႔ေန႔ ၌သာ ပါတိေမာက္ ျပေတာ္မူၾကသည္။
(၁၇) ေဇတ၀န္မည္ေသာ ေက်ာင္းေတာ္၌သာ သီတင္းသံုးၾကသည္။ (ပိဋကတ္ေတာ္တြင္ (၁၄) ၀ါေျမာက္၊ ( ၂၁ ) ၀ါမွ ( ၄၄ ) ၀ါ အထိ (၂၅) ၀ါ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္မွာ သီတင္းသံုးပါသည္။ ဇာတိေျမ ကပိလ၀တ္မွ န္ိေျဂာဓာရံုေက်ာင္းမွာ(၁၅) ၀ါေျမာက္ တစ္၀ါသာ သီတင္းသံုးေတာ္မူပါသည္။)
(၁၈) သာ၀တၳိျမိဳ႕၌သာ ယမိုက္ျပာဋိဟာ ျပေတာ္မူပါသည္။ ( ယမိုက္+ျပာဋိဟာ = အစံုစံု + တန္ခိုး ။ ေရအစံု၊ မီးအစံု ဟုဆိုအပ္ေသာ အစံုလိုက္ အစံုလိုက္ ျဖစ္ေပၚေစေသာ တန္ခိုးေတာ္ )
(၁၉) တာ၀တိသာ၌သာ အဘိဓမၼာတရားေဟာသည္။
(၂၀) သကၤႆနဂိုရ္ျပည္၌သာ နတ္ျပည္မွ သက္ေတာ္မူပါသည္။
(၂၁) ဖလသမာပတ္ကို မျပတ္၀င္စားေတာ္မူပါသည္။
(၂၂) နံနက္အခါ ၊ ညဥ္႔အခါ တို႔၌ ကြ်တ္ထိုက္ေသာ ေ၀ေနယ်ကို ၾကည္႕ရႈေတာ္မူပါသည္။ (ေန႔ (၃) ခါ ၊ ည (၃)ခါ ..၆ ခါ ၾကည္႔ ပါသည္။)
(၂၃) အေၾကာင္းရွိမွ ၀ိနည္းတရားတို.ကို ပညတ္ေတာ္မူပါသည္။ ( ဒီ၀ိနည္းေတြကို ေစာေစာကတည္းက ၾကိဳထုတ္ထားရင္ ဘယ္သူမွ ရဟန္း၀တ္ရဲ/၀တ္ခ်င္မွာ မဟုတ္ဘူးဟု ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္စဥ္ေပၚလာမွ စည္းကမ္းထုတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။)
(၂၄) အတၳဳပၸတၱိ နဲ႔ တိုက္ဆိုင္မႈရွိလ်ွင္ အတိတ္မွ ဇာတ္တရားမ်ားကို ေဟာသည္။
(၂၅) ေဆြေတာ္ ၊ မ်ိဳးေတာ္တို႔၏ အစည္းအေ၀း တရားပြဲမ်ားတြင္ ဗုဒၶ၀င္ ကိုသာေဟာေတာ္မူၾကသည္။
(၂၆) ဧည္႔သည္ရဟန္းတို႔ႏွင္႔ တရားစကား ေျပာေတာ္မူၾကသည္။
(၂၇) ဒါယကာတို႔ ဖိတ္၍ ၀ါဆိုေတာ္မူေသာ္ ၊ ၀ါကြ်တ္လွ်င္ ဒါယကာတို႔ အားပန္ၾကားျပီးမွ သာ ထြက္ခြာၾကြသြားေတာ္မူၾကသည္။
(၂၈) ေန႔စဥ္ အခါခပ္သိမ္း ဗုဒၶကိစၥငါးပါး ကို ျပဳေတာ္မူသည္။
(၂၉) ပရိနိဗၺာန္ျပဳအ႔ံေသာေန႔၌ သားျပြမ္းဆြမ္းကို ဘုဥ္းေပးေတာ္မူသည္။ (ျမတ္စြာဘုရား ေနာက္ဆံုးဘုန္းေပးတဲ႔ဆြမ္းသည္ ၀က္သား (၀က္ပ်ိဳသား) ( မဟာအ႒ကထာ၊ PDS dictionary အရ ) နဲ႔ မႈိ ဆိုျပီး (၂)မ်ိဳး ရွိေနသည္။ ပါဠိလို “သူကရမကၱ၀” လို႔ေခၚတဲ႔ အရာ(ေဘာဇဥ္) ကို ဘုရားရွင္ ဘုန္းေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ကမၻာေပၚမွာ ပါဠ္ိ-အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္ ၁ ခုကလြဲရင္ အျခားေသာ ဘာသာျပန္ေတြမွာ မႈိ လို႔ပဲ အဓိပၸါယ္ ဖြင္႔ၾကသည္။ အားလံုး အဘိဓာန္ (၅)ခုက ဘာသာျပန္ထားသည္။ မႈိ ၊ ေဆးေပါင္းစံုဟင္း ၊နူးညံ႔လွစြာေသာ မၾကီးမငယ္ ၀က္သား၊ ၊မွ်စ္ (ဥဒါန္းအ႒ကထာအရ)၊ ႏြားႏို႔နဲ႔ ခ်က္ထားတဲ႔ ထမင္းစားဖြယ္ စသည္ (၅)မ်ိဳး ရွိေနပါသည္။ ျမန္မာဆရာေတာ္ေတြက ထိုရာသီမွာ မႈိ မပြင္႔ေသးလို႔ ၀က္သားကိုပဲ ယူသည္။ ႏိုင္ငံတကာမွာကေတာ႔ မႈိကို ယူၾကသည္။ အခါမဟုတ္မႈိကို ဘုန္းေပးျပီးေတာ႔ အဆိပ္သင္႔တာလို႔ ဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ “သူကရမကၱ၀”ဟာ ဘာသာျပန္ကြဲလြဲမႈရွိေနသည္။ ဘုရားရွင္တို႔၏ တူရာ အခ်က္ (၃၀) အရ သားျပြမ္းဆြမ္း ဘုဥ္းေပးေတာ္မူရမယ္ဆိုေတာ႔ ၀က္သား ဟု ေျပာရမွာပါ။)
(၃၀) သမာပတ္၀င္စားျပီးမွ ပရိနိဗၺာန္ျပဳေတာ္မူသည္။
ပရိကၡရာ
ပရိကၡရာ ဆိုသည္မွာ ရဟန္းတို႔၏ အသံုးအေဆာင္ကို ေခၚသည္။ ရဟန္းေတာ္မ်ား၏ ပရိကၡရာမွာ ၈-ပါးရွိ၏။
ပရိကၡရာ ၈-ပါး
၁။ ပတၱ= သပိတ္
၂။ သင္းပိုင္= ေအာက္ပိုင္း၀တ္ သကၤန္း
၃။ ဧကသီ= အေပၚပိုင္း၀တ္ သကၤန္း
၄။ ဒုကုတ္= ၂-ထပ္ သကၤန္းၾကီး
၅။ ကာယ ဗႏၶန= ခါးပန္းၾကိဳး
၆။ ၀ါသိက= ေခါင္ရိတ္ဓား
၇။ သူစိ= အပ္ အပ္ခ်ီ
၈။ ပရိသာ၀န= ေရစစ္
လကၤာ
သကၤန္းသံုးရပ္၊ သပိတ္၊ အပ္
ပဲခြပ္၊ ေရစစ္၊ ခါးပန္းတစ္။
* သကၤန္းသံုးရပ္ ဆိုသည္မွာ ဧကသီ၊ သင္းပိုင္ႏွင့္ ဒုကုဋ္လို႕ေခၚေသာ ႏွစ္ထပ္သကၤန္းၾကီး။
သကၤန္း (၉) မ်ိဳး
၁. သင္းပိုင္ (ခါး၀တ္ရံု)
၂. ဧကသီ (ကို္ယ္ရံု)
၃. ဒုကုဋ္ (ႏွစ္ထပ္ သကၤန္း)
၄. အိပ္ရာခင္း သကၤန္း
၅. မ်က္နွာသုတ္ပု၀ါ သကၤန္း
၆. ပရိကၡရာေစာဠ သကၤန္း (လက္သုတ္၊ ေရစစ္ပု၀ါ)
၇. နိသီဒိုင္ (ေနကထိုင္၊ အခင္း)
၈. မိုးေရခံ သကၤန္း (မိုးေရခ်ိဳးေသာအခါ ၀တ္ရေသာ သကၤန္း)
၉. အမာလႊမ္း သကၤန္း (အနာေပါက္သည့္ အခါ အတြင္းခံ သကၤန္း)
ဤသကၤန္း (၉) မ်ိဳးတြင္ သင္းပိုင္နွင့္ ဧကသီ ကို ဒြိစံု ဟုေခၚသည္။
သင္းပိုင္၊ ဧကသီ၊ ဒုကုဋ္ ဤသံုးမ်ိဳးကို တိစိ၀ရိတ္ (သကၤန္း ၃ ထည္) ဟုေခၚသည္။
အျခားပရိကၡရာမ်ား
၁။ ထီး
၂။ ဖိနပ္
၃။ ယပ္ေတာင္
၄။ ေနကထိုင္
၅။ ျခံဳထည္
၆။ ဆြမ္းဗူး
၇။ ကိုယ္ပတ္
ယပ္ေတာင္၊ ထီး၊ ဖိနပ္တို႔မွာ
ပရိကၡရာ (၈) ပါးတြင္မပါ၀င္ပါ။ အပူဒဏ္၊ အေအးဒဏ္ စေသာ ရာသီဥတုႏွင့္ က်န္းမာေရးအတြက္သံုးရေသာ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။-
ပရိကၡရာ ၈-ပါး
၁။ ပတၱ= သပိတ္
၂။ သင္းပိုင္= ေအာက္ပိုင္း၀တ္ သကၤန္း
၃။ ဧကသီ= အေပၚပိုင္း၀တ္ သကၤန္း
၄။ ဒုကုတ္= ၂-ထပ္ သကၤန္းၾကီး
၅။ ကာယ ဗႏၶန= ခါးပန္းၾကိဳး
၆။ ၀ါသိက= ေခါင္ရိတ္ဓား
၇။ သူစိ= အပ္ အပ္ခ်ီ
၈။ ပရိသာ၀န= ေရစစ္
လကၤာ
သကၤန္းသံုးရပ္၊ သပိတ္၊ အပ္
ပဲခြပ္၊ ေရစစ္၊ ခါးပန္းတစ္။
* သကၤန္းသံုးရပ္ ဆိုသည္မွာ ဧကသီ၊ သင္းပိုင္ႏွင့္ ဒုကုဋ္လို႕ေခၚေသာ ႏွစ္ထပ္သကၤန္းၾကီး။
သကၤန္း (၉) မ်ိဳး
၁. သင္းပိုင္ (ခါး၀တ္ရံု)
၂. ဧကသီ (ကို္ယ္ရံု)
၃. ဒုကုဋ္ (ႏွစ္ထပ္ သကၤန္း)
၄. အိပ္ရာခင္း သကၤန္း
၅. မ်က္နွာသုတ္ပု၀ါ သကၤန္း
၆. ပရိကၡရာေစာဠ သကၤန္း (လက္သုတ္၊ ေရစစ္ပု၀ါ)
၇. နိသီဒိုင္ (ေနကထိုင္၊ အခင္း)
၈. မိုးေရခံ သကၤန္း (မိုးေရခ်ိဳးေသာအခါ ၀တ္ရေသာ သကၤန္း)
၉. အမာလႊမ္း သကၤန္း (အနာေပါက္သည့္ အခါ အတြင္းခံ သကၤန္း)
ဤသကၤန္း (၉) မ်ိဳးတြင္ သင္းပိုင္နွင့္ ဧကသီ ကို ဒြိစံု ဟုေခၚသည္။
သင္းပိုင္၊ ဧကသီ၊ ဒုကုဋ္ ဤသံုးမ်ိဳးကို တိစိ၀ရိတ္ (သကၤန္း ၃ ထည္) ဟုေခၚသည္။
အျခားပရိကၡရာမ်ား
၁။ ထီး
၂။ ဖိနပ္
၃။ ယပ္ေတာင္
၄။ ေနကထိုင္
၅။ ျခံဳထည္
၆။ ဆြမ္းဗူး
၇။ ကိုယ္ပတ္
ယပ္ေတာင္၊ ထီး၊ ဖိနပ္တို႔မွာ
ပရိကၡရာ (၈) ပါးတြင္မပါ၀င္ပါ။ အပူဒဏ္၊ အေအးဒဏ္ စေသာ ရာသီဥတုႏွင့္ က်န္းမာေရးအတြက္သံုးရေသာ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။-
Wednesday, September 8, 2010
အစၥေရးႏိုင္ငံအေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း
အစၥေရးႏိုင္ငံအေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း
ကမၻာေပၚတြင္ အစၥေရးႏိုင္ငံသမုိင္းသည္လည္း စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းေသာသမိုင္း ေနာက္ခံမ်ားတည္ရွိခဲ႕ေပသည္။ ထိုသမိုင္း ေနာက္ခံမ်ားထဲမွ စိတ္၀င္စားဖြယ္ရာေကာင္းေသာ၊သင္ခန္းစာယူဖြယ္ရာေကာင္းေသာ အစၥေရးႏိုင္ငံ၊ အစၥေရးလူမ်ိဳးမ်ား၏ ကမၻာေပၚတြင္ ရပ္တည္ရွင္သန္ ေနထုိင္ခဲ့ရပံုမ်ား ကိုမွတ္သားဖြယ္ရာေတြ႕ရွိရေပသည္။
အတိတ္သမုိင္း
ဣသေရလလူမ်ိဳးမ်ား
ဣသေရလေခၚ၊ ေရ၀တီေခၚ၊ ရဟူဒီေခၚ၊ ေဟၿဗဲေခၚ၊ ဂ်ဴးေခၚေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးသည္ေရွးေဟာင္းေခတ္တြင္ အင္ပါယာၾကီးတစ္ခုကိုထူေထာင္ခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး မဟုတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ယဥ္ေက်းမႈ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြက္ အေရးပါအရာေရာက္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ေပးခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္သည္။ဣသေရလ သို႔မဟုတ္ ေဟၿဗဲလူမ်ိဳးသည္ အာေမာ္ရီတ၊ ကင္နာႏိုက္၊ အာရာေမယန္း လူမ်ိဳးမ်ားကဲ့သို႔ပင္ ေဆးမီတစ္အမ်ိဳးအႏြယ္မွပင္ ဆင္းသက္လာၾကသည္ ဟုယူဆခဲ့ၾကသည္။ ဣသေရလတို႔သည္ သိုးအုပ္ ဆိတ္အုပ္မ်ားကို ထိန္းေက်ာင္း၍ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာလွည့္လည္္ သြားလာေနေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ယေန႔ထက္တိုင္ မိမိတို႔၏သီးျခားယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ လူမ်ိဳးမေပ်ာက္ပဲ ရွိေနေသာ ဣသေရလလူမ်ိဳးတို႔သည္ အာဘရာဟမ္အမည္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္မွဆင္းသက္လာၾကေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္သည္ဟု ယခုတုိင္ ဣသေရလလူမ်ိဳးတို႔ကယံုၾကည္ၾကသည္။
ပါလက္စတိုင္း(သို႔မဟုတ္) ကာန္နန္ျပည္ သို႔ေရာက္ရွိျခင္း
ဘီစီ ၁၄၀၀ ေလာက္တြင္ လွည့္လည္က်က္စားေနေသာဣသေရလ လူမ်ိဳးမ်ားကို ေခါင္းေဆာင္ ဂ်ိဳးရွဴအာက ကြပ္ကဲ၍ ေဂ်ာ္ဒန္ကို ျဖတ္ျပီး ပါလက္စတုိင္းသို႕ဣသေရလမ်ား ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အျပင္ အီဂ်စ္ကို ဟစ္ကဆိုး လူမ်ိဳးမ်ား ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့စဥ္ ကလည္း ဟစ္ကဆိုးတို႕ႏွင့္အတူ ဣသေရလ လူမ်ိဳးမ်ားအမ်ားအျပားပါသြားျပီး အီဂ်စ္ျပည္၌ ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ အီဂ်စ္မွ ဣသေရလမ်ားသည္ မုိးဆက္ေခၚ ေမာေရွ ေခါင္းေဆာင္သည့္ ဣသေရလ္မ်ား တစုတ႐ံုးၾကီး အီဂ်စ္မွထြက္ခြာသြားကာ ပါလက္စတိုင္းသို႕ေရာက္သြားၾကျပီး၊ ထုိျပည္က ဌာေနလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ေရာယွက္သြားၾကသည္။ ကာန္နန္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဣသေရလတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားလည္း ေပါင္းစပ္တူညီသြားခဲ့ၾကသည္။ ဣသေရလလူမ်ိဳးမ်ား တြင္မ်ိဳး႐ိုးခ်င္းတူလ်က္ အုပ္စုအလိုက္ (၁၂) မ်ိဳးကြဲျပားလ်က္ရွိသည္။
ဣသေရလႏိုင္ငံ အစိုးရ
ဘီစီ ၁၀၂၅ ႏွစ္အထိ ဣသေရလ အမ်ိဳးသားတို႔၏ အစိုးရသည္ သီအုိကေရစီေခၚ ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမွ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဘာသာေရးအုပ္ခ်ဳပ္မႈကိုက်င့္သံုးခဲ့သည္။ ေရွးဦးစြာ ေမာေရွက လူမ်ိဳးအုပ္စုမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္အုပ္ခ်ဳပ္ျပီးလွ်င္ ဘုရားသခင္၏ ပညတ္ေတာ္မ်ားကို ေဟာေျပာ၍ က်င့္၀တ္ႏွင့္ စည္းကမ္းကို လိုက္နာေအာင္ ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသည္။
ေနာင္တြင္ လူမ်ိဳးအုပ္စုအလိုက္ တရားသူၾကီးမ်ား ခန္႔အပ္ထား၍ တရားသူၾကီးမ်ားက အမႈအခင္းမ်ား စီရင္ဆံုးျဖတ္ျခင္း၊ လုပ္ငန္းတာ၀န္ခြဲေ၀ျခင္း၊ ကြပ္ကဲျခင္းတို႔ကို တာ၀န္ယူခဲ့ၾကသည္။ ဣသေရလမ်ားသည္ အတန္းအစား မခြဲျခားပဲ အမ်ားစုေပါင္း လုပ္ကိုင္ေသာ ဘံုလုပ္ငန္းစနစ္ႏွင့္ အက်ိဳးစီးပြားကို အမ်ားကပင္ စုေပါင္းခံစားရသည့္ လူေနမႈစနစ္ကို တည္ေထာာင္က်င့္သံုးခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းတြင္ အနာဂတ္ကို အျမင္ရသူမ်ားဟု ယံုၾကည္ၾကေသာ တမန္ေတာ္မ်ား ေပၚလာျပီး၊ ထုိတမန္ေတာ္မ်ား၏ ေဟာေျပာအုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖင့္ စည္းလံုးညီညြတ္စြာေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။
ဣသေရလနန္းဆက္ေပၚေပါက္လာပံု
ဖီလစၥတင္း တို႔ကပါလက္စတုိင္းကို ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္လာသည္ ကိုသူရသတၱိႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ သူရဲေကာင္း ဆာဦးလ္ကရြပ္ရြပ္ခၽြံခၽြံခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့ ေသာေၾကာင့္ ဆာဦးလ္ကို တမန္ေတာ္မ်ား၏ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ နန္းတင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ဣသေရလ ႏိုင္ငံေပၚေပါက္လာျပီး ဆာဦးလ္ဘုရင္ ကပထမဆံုးမင္းအျဖစ္ အုပ္စိုးခဲ့သည္။ ဣသေရလတုိ႔၏ ဘာသာအယူ၀ါဒ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ မိမိတို႔လူမ်ိဳးတစည္းတလံုးတည္း ေနထုိင္ႏုိင္ရန္ျဖစ္သည္။ ဣသေရလတို႔က တဆူတည္းေသာ ေယဟုိဗာဘုရားကိုသာ စြဲၿမဲစြာ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ဣသေရလတို႔သည္ ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ဘုရားကိုးကြယ္မႈကို မေရာယွက္ၾကေပ။ ဘုရင္မ်ားကိုလည္း ဘုရားအျဖစ္မကိုးကြယ္ၾကေပ။ ဘုရားသခင္ အလိုေတာ္က် ဘုရင္မ်ားက ျပည္သူတို႔ အက်ိဳးကို ေဆာင္ရမည္ဟုသာ ယံုၾကည္ၾကသည္။ ဣသေရလတုိ႔သည္ စာေပတြင္လည္း ကိုယ္ပိုင္စာေပ ကုိဖန္တီးခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ဘီစီ ၁၄၀၀ ခန္႔၌ ေနာင္တြင္ ေရာမအကၡရာျဖစ္လာမည့္ မူလအကၡရာကို ဣသေရလတုိ႔ ကတီထြင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားက သက္ေသျပခဲ့သည္။ ပါလက္စတိုင္း၏ ေျမာက္ဘက္ရွိ ဣသေရလ တို႔ႏွင့္ အႏြယ္တူ လူမ်ိဳးမ်ား ေနေသာ ဂ်ဴဒါ ႏိုင္ငံကို ေဒဗစ္ဘုရင္ အုပ္စိုးသည္။ ဆာဦးလ္ဘုရင္၏ သားအစ္ရွဘလ္ ဘုရင္ကြယ္လြန္ေသာအခါ ဣသေရလႏုိင္ငံ ကေဒးဗစ္ဘုရင္ထံ သစၥာခံခဲ့သည္။
ေဒဗစ္ဘုရင္ ကြယ္လြန္ေသာအခါ ေဆာ္လမြန္ ဘုရင္နန္းတက္ခဲ့သည္။ ေဆာ္လမြန္သည္ ဥာဏ္ပညာ ထက္ျမက္၍ အျမင္က်ယ္သူတစ္ဦးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဣသေရလ ႏုိင္ငံတြင္ တိုးတက္မႈအမ်ား အျပားျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ေဆာ္လမြန္လက္ထက္တြင္ စီးပြားကုန္သြယ္ေရး ႏွင့္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈမ်ားကိုအားေပးျပီးလွ်င္ ကူးသန္းသြားလာေရး လမ္းမၾကီးမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးသည္။ ေဆာ္လမြန္ လက္ထက္တြင္ သတၱဳတူးေဖာ္မႈ ႏွင့္သတၱဳက်ိဳခ်က္မႈမ်ားထြန္းကားျပီးလွ်င္ အျပည္ျပည္ႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း ၀ယ္ေရးလည္း ထြန္းကားခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ေဆာ္လမြန္က ပင္လယ္နီတ၀ိုက္၌ ကုန္သြယ္မႈကို အားေပးရန္အတြက္ တီယာျပည္ ဟီရမ္ဘုရင္ ႏွင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ျပီးလွ်င္ ကုန္တင္သေဘၤာ အေျမာက္အျမားကုိလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ေဆာ္လမြန္တိုးခ်ဲ့လုပ္ကိုင္ေသာ စီမံကိန္းမ်ားမွာ ဇယားမကိုက္ခဲ့ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေဆာ္လမြန္၏ ႏိုင္ငံသည္ သယံဇာတပစၥည္းမ်ား ရွားပါးျပီးလွ်င္ တိုးခ့်ဲေသာ လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာလည္း အင္မတန္ၾကီးမားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ စီမံကိန္းမ်ား အတြက္ကုန္က်ေသာ စရိတ္မ်ားကို ႏိုင္ငံသားမ်ားထံမွ အခြန္ေကာက္ခံ၍ ျပည္သူတို႔အား အလုပ္ခိုင္းျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ားက ေဆာ္လမြန္အေပၚ မေက်မနပ္ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ ေဆာ္လမြန္ဘုရင္ ကြယ္လြန္ေသာအခါ ဣသေရလသည္ ယခင္ကဲ့သို႔ပင္ ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္းဟု ႏွစ္ျခမ္းျပန္၍ ကြဲသြားျပီလွ်င္ ေျမာက္ပုိင္းက ဣသေရလ ႏုိင္ငံျဖစ္လာျပီး၊ ေတာင္ပိုင္းက ဂ်ဴဒါႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ေအဒီ (၇၀) ေရာမလူမ်ိဳးတို႔က ေဂ်႐ုစလင္ျမိဳ႕ေတာ္ကို တုိက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးရာမွ ဂ်ဴးႏုိင္ငံ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရသည္။
ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔ရဲ႕ဘ၀
၁၉ ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ ဇီယြန္၀ါဒေခၚ ဂ်ဴးအမ်ိဳးသားေရး၀ါဒကို ၾသစထရီးယား ႏိုင္ငံသား သီယုိဒုိးဟာဇ္က ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဇီယြန္၀ါဒ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ကမၻာအႏွံ႔ အျပားဂ်ဴးလူမ်ိဳးအတြက္ ပါလက္စတုိင္းေဒသတြင္ ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ရန္ျဖစ္သည္။ ၁၉၁၄ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားေသာ ပထမကမၻာစစ္အတြင္း အာရပ္တို႔က တူရကီတို႔ကို ပုန္ကန္ရာတြင္ ျဗိတိသွ်တို႔က အာရပ္တို႔ဘက္မွ ကူညီခဲ့သျဖင့္ ပါလက္စတုိင္းေဒသကို သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ျဗိတိသွ်ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီး အာသာဂ်ိမ္းဘဲလ္ဖိုးက ေၾကျငာစာတမ္းတစ္ခုကိုထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထုိေၾကျငာစာတမ္းတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားအတြက္ ပါလက္စတိုင္းေဒသ၌ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ေပး ႏုိင္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သေဘာထားကို ျဗိတိသွ်အစိုးရက ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
မၾကာမီ အာရပ္ႏွင့္ ဂ်ဴးအမ်ိဳးသားမ်ား၏ ပဋိပကၡမႈေပၚေပါက္လာကာ တေန႔တစ္ျခား ျပင္းထန္လာခဲ့ျပီး အၾကမ္းဖက္အဓိကရုဏ္းမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ သည္တြင္ ျဗိတိသွ်အစိုးရက စံုစမ္းေရးေကာ္မတီရွင္ တစ္ရပ္ကိုေစလႊတ္၍ပါလက္စတိုင္းေဒသတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား အေျခခ် ျခင္းကိုတားျမစ္ရာေရာက္သည့္ စကၠဴျဖဴစာတမ္းကို ၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ေလာ့ဒ္ပတ္စ္ဖီးလ္က ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထိုေၾကျငာစာတမ္းသည္ ျဗိတိသွ် ႏွင့္ဂ်ဴးအမ်ိဳးသားတို႔၏ဆက္ဆံေရးတြင္ အတားအဆီးသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။ ဘဲလ္ဖိုးေၾကျငာစာတမ္းကိုလည္း ဆန္႔က်င္သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္။ သုိ႔ျဖင့္ ထုိစကၠဴျဖဴစာတမ္းကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္သည့္ ေၾကျငာခ်က္တစ္ရပ္ ထုတ္ျပန္ရသည္။ ယင္းေၾကျငာခ်က္အရ ယခင္ကတားျမစ္ထားသည့္ ပါလက္စတိုင္း ေဒသအတြင္းသို႔ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား ၀င္ေရာက္ အေျခခ်ျခင္းကို ျပန္လည္ခြင့္ျပဳခဲ့ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ၁၉၃၃ ခုႏွစ္ တုိင္ေအာင္ အေ႐ွ႕ဥေရာပႏွင့္ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံတို႔မွ ဂ်ဴးမ်ားတျဖည္းျဖည္း ၀င္ေရာက္လာခဲ့သည္။ ဆက္လက္၍ ၁၉၃၃ ခုႏွစ္၊ ဂ်ာမနီတြင္ ဟစ္တလာ အာဏာရရွိသည့္ အခ်ိန္မွစ၍ ဂ်ာမနီႏုိင္ငံႏွင့္ ဥေရာပအလယ္ပိုင္း ေဒသတို႔မွ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ပါလက္စတုိင္းေဒသသို႔ အလံုးအရင္ႏွင့္ ၀င္ေရာက္လာခဲ့သည္။ အာရပ္နယ္ေျမရွိ ျဗိတိသွ် စီးပြားေရးရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမ်ားႏွင့္ စူးအက္တူးေျမာင္းပတ္၀န္းက်င္ရွိ ျဗိတိသွ်စစ္အေျခခံစခန္းမ်ား လံုျခံဳေရးအတြက္ ျဗိတိသွ်တို႔သည္ အာရပ္တို႔ႏွင့္ ရင္းႏွီးမႈ ရရန္ အဖက္ဖက္မွၾကိဳးပမ္းခဲ့ျပီး ၁၉၃၉ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔လာေရာက္အေျခခ်ျခင္းကို ကန္႔သတ္သည့္ စကၠဴျဖဴစာတမ္းတစ္ေစာင္ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။
ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔သည္ ျဗိတိသွ်အစိုးရက ထုတ္ျပန္ေသာ စကၠဴျဖဴစာတမ္းကို မေၾကနပ္ေသာ္လည္း ၁၉၃၉ ခုႏွစ္၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး စတင္ျဖစ္ပြားလာေသာအခါ စကၠဴျဖဴစာတမ္းျပႆနာကို ေခတၱေမ့ေပ်ာက္ထားရသည္။ ျဗိတိသွ်တို႔ႏွင့္ပူးေပါင္းကာ ဘံုရန္သူနာဇီဂ်ာမနီကို တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ယင္းစစ္ၾကီးျပီးဆံုးေတာ့မွ ဂ်ဴးတို႔သည္ ျဗိတိသွ်အစိုးကို ျပင္းထန္စြာ ျပန္လည္တုိက္ခိုက္ၾကသည္။ ျဗိတိသွ် ဆန္႔က်င္ေရး ေျပာက္က်ားလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ဂ်ဴးေျမေအာက္ အဖြဲ႕အစည္းသံုးခုျဖစ္ေသာ ဟာဂါနာ၊ အာရ္ဂြန္ႏွင့္ စတန္းဂိုဏ္းတို႔က လုပ္ေဆာင္သည္။ တစ္ေန႔တစ္ျခား အေျခအေနတင္းမာလာ၍ ကုလသမဂၢမွ ေစလႊတ္သည့္ အဖြဲ႕၀င္(၁၁)ဦး ပါ၀င္ေသာ အထူးစံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္က ပါလက္စတုိင္းေဒသကို အာရပ္ႏုိင္ငံႏွင့္ ဂ်ဴးႏိုင္ငံဟူ၍ ခြဲေ၀ပိုင္းျခားေပးရသည္။ ေဂ်ရုစလင္ ေဒသကို ႏုိင္ငံတကာ အေစာင့္အေရွာက္ခံနယ္ေျမအျဖစ္ ထားရွိရန္ အဆိုျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ကုလသမဂၢအေထြေထြညီလာခံက ယင္းအဆုိျပဳ ခ်က္ကို အတည္ျပဳခဲ့သည္။ ပါလက္စတိုင္းေဒသ၌ ဆူပူလႈပ္ရွားအၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ မင္းမဲ့စနစ္သ႑ာန္ လႊမ္းမိုးလာရာ၊ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ပါလက္စတိုင္းေဒသမွ ျဗိတိသွ်တပ္မ်ား ဆုတ္ခြာ၍၊ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔က မိမိတို႔၏ ေဒသကို လြတ္လပ္ေသာ အစၥေရးႏိုင္ငံ အျဖစ္ေၾကျငာခဲ့သည္။
ထုိေဒသတြင္ ယာယီအစိုးရဖြဲ႕စည္းျပီး ဂ်ဴးေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးျဖစ္သူ ေဒဗစ္ဘင္ဂူရီယန္႔အား ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ခန္႔အပ္ခဲ့သည္။ ယင္းသို႔ ပါလက္စတုိင္းေဒသကို အစၥေရးႏုိင္ငံတည္ေထာင္လိုက္ျခင္းကို အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံတုိ႔က အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ အာရပ္ႏုိင္ငံမ်ား အဖြဲ႕ခ်ဳပ္က လံု၀လက္မခံခဲ့သည့္ အျပင္၊ အာရပ္ျပည္ေထာင္စု သမၼတႏိုင္ငံ၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ ဆီးရီးယား၊ လီဘာႏြန္၊ အီရတ္ ႏွင့္ ေဆာ္ဒီအာေရးဘီးယား ႏုိင္ငံမ်ားက ဆန္႔က်င္ဆႏၵျပကာ အစၥေရးႏိုင္ငံ ကို၀ိုင္း၀န္းတုိက္ခုိက္ၾက သည္အထိ ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အထူးကိုယ္စားလွယ္ ေကာင့္ဘာနာေဒါ့တ္၏ ေစ့စပ္ေျဖရွင္းမႈေၾကာင့္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။ ေကာင့္ဘာနာေဒါ့တ္ လုပ္ၾကံခံရ၍၎၏ ရာထူးကို ဆက္ခံေသာ ရာလ္ဖိဘန္႔ခ်္လက္ထက္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ အစၥေရးႏုိင္ငံက အာရပ္ျပည္ေထာင္စု သမၼတႏိုင္ငံအပါ အ၀င္ ေဂ်ာ္ဒန္၊ လီဘာႏြန္၊ ဆီးရီးယား ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ အပစ္အခတ္ရပ္ဆဲေရး သေဘာတူညီခ်က္ကို ရိတ္ႏိုင္ငံပိုင္ ရုတ္စ္ကၽြန္းတြင္ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ၾကသည္။ဤသို႔ျဖင့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား သည္ကမၻာ့ေျမပံုေပၚတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတုိ႔အတြက္ ေနရာတစ္ေနရာ ရေအာင္ၾကိဳးစား အားထုတ္ခဲ့ၾကသည္။
အစၥေရးသမၼတႏုိင္ငံ
အစၥေရး သမၼတႏိုင္ငံသည္ အေရွ့အလယ္ပိုင္းေဒသ၌ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၂၉ ၂၈ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ ႏွင့္ ၃၃ ၁၄ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ၾကား၊ အေရွ့ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၃၄ ၂၅ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ ႏွင့္ ၃၅ ၃၂ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ အၾကားတြင္တည္ရွိသည္။ အစၥေရးႏုိင္ငံ ေျမာက္ဖက္တြင္ လီဘာႏြန္ႏုိင္ငံ၊ အေရွ့ေျမာက္ဖက္တြင္ ဆီးရီးယားႏုိင္ငံ၊ အေရွ့ဖက္တြင္ ေဂ်ာ္ဒန္ႏုိင္ငံ၊ ေတာင္ဖက္တြင္ အကၠဘာပင္လယ္ေကြ႕၊ အေနာက္ေတာင္ဖက္တြင္ အာရပ္ျပည္ေထာင္စု သမၼတႏုိင္ငံ၊ အေနာက္ဖက္တြင္ ေျမထဲပင္လယ္တို႔၀န္းရံလ်က္ရွိသည္။
ေျမမ်က္ႏွာျပင္ ပထ၀ီအေနအထားအရ အစၥေရးႏုိင္ငံကို ေလးပိုင္းခြဲျခားထားသည္။ ၎တို႔မွာ-
၁။ ေတာင္တန္းေဒသ
၂။ ကမ္းေျခလြင္ျပင္ေဒသ
၃။ ကႏၱာရေဒသ
၄။ ျမစ္၀ွမ္းေဒသ တုိ႔ျဖစ္သည္။
ေတာင္တန္းေဒသမွာ ေျမာက္ပိုင္းတြင္ရွိ၍ ဂယ္လီလီ၊ ဂ်ဴဒါႏွင့္ ဆမာရီရာေဒသမ်ား ပါ၀င္ျပီး အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ ေပ ၄၀၀၀ခန္႔ျမင့္မားသည္။ ကမ္းေျခလြင္ျပင္ေဒသမွာ အလယ္ပိုင္းတြင္ျဖစ္၍၊ ဂါဇာေရလက္ၾကားမွ အက္စ္ဒေရလြန္-လြင္ျပင္အပါအ၀င္ အာခ္ရာျမိဳ႕ေျမာက္ပိုင္းအထိ က်ယ္ျပန္႔သည္။ သဲကႏၱာရေဒသမွာ ဘာရွီဘာျမိဳ႕ ေတာင္ပိုင္းမွ အကၠဘာ ပင္လယ္ေကြ႕အထိ က်ယ္၀န္းသည့္ တရိဂံ ပံုသ႑ာန္ရွိေသာနီေဂ့ေဒသျဖစ္သည္။ ေဂ်ာ္ဒန္ျမစ္၀ွမ္းေဒသတြင္ ဟူလာေဒသ၊ တိုင္တီးရီးယပ္စ္ေဒသႏွင့္ ပင္လယ္ေသ အေနာက္ေတာင္စြန္းေဒသမ်ား ပါ၀င္သည္။
ႏုိင္ငံအက်ယ္အ၀န္း စတုရန္းမိုင္ေပါင္း (၇၉၉၃) ခန္႔ရွိသည္။အစၥေရးႏိုင္ငံသည္ ပူအုိက္ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ရာသီဥတုႏွင့္ ေဆာင္းရာသီ မိုးရြာေသာ ေျမထဲပင္လယ္ရာသီ ဥတုမ်ိဳးရွိသည္။ တစ္ႏိုင္ငံလံုးအပူခ်ိန္မွာ ၄၀ ဒီဂရီဖာရင္ဟုိက္မွ ၁၀၀ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟုိက္အတြင္း ရွိသည္။ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ ခ်ိဳင့္၀ွမ္းေဒသမ်ားတြင္ အပူရွိန္လြန္စြာ ျပင္းထန္ျပီး ၁၀၀ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟုိက္ေက်ာ္သည္။ မိုးေရခ်ိန္မွာ ေဒသတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု လြန္စြာကြာျခားသည္။ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ဂယ္လီလီ အထက္ပိုင္းတြင္ ႏွစ္စဥ္ပွ်မ္းမွ် မိုးေရခ်ိန္ လက္မ ၄၀ ေက်ာ္ရြာသြန္းသည္။ ေတာင္ဖက္စြန္းရွိ အီလတ္ျမိဳ႕တြင္ ၄ လက္မခန္႕သာရြာသြန္းသည္။ ေဆာင္းရာသီတြင္ ေဂ်ရုစလင္ျမိဳ႕၌ ဆီးႏွင္းမ်ားလက္မေပါင္းမ်ားစြာ ထူထပ္ေအာင္ က်ဆင္းသည္။ ဂယ္လီလီ ထက္ပိုင္းတြင္မူ ေပေပါင္းမ်ားစြာထူထပ္ေအာင္က်ဆင္းသည္။
အစၥေရးျမိဳ႕ေတာ္မွာ တဲလ္အဗစ္ ျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာျမိဳ႕ၾကီးမ်ားမွာ ဟုိင္ဖာ၊ ေဂ်ရုစလင္၊ ဘာရွီဘာ၊ အက္ရွ္ေဒါ့ဒ္၊ အက္ရွ္ကလြန္ ႏွင့္ ေလာ့ဒ္ျမိဳ႕တုိ႔ျဖစ္သည္။ ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းမွာ မိုင္ေပါင္း (၂၅၀၀) ခန္႔ရွိသည္။ အီလတ္ျမဳ႕မွ ဟုိင္ဖာျမိဳ႕ထိ ေဖာက္လုပ္ထားေသာ လမ္းမၾကီးသည္ ပင္လယ္နီ နွင့္ ေျမထဲပင္လယ္ကို ဆက္သြယ္ထား၍ အစၥေရးႏိုင္ငံ၏ စူးအက္တူးေျမာင္းဟု တြင္သည္။ မီးရထားလမ္းမွာ မုိင္ေပါင္း (၄၅၄) မိုင္မွ် ရွိသည္။ ေရေၾကာင္းလမ္းမွာ အဓိက သေဘၤာဆိပ္သံုးခု ရွိသည္။ ေခတ္မီ၍ အၾကီးက်ယ္ဆံုးေသာ ဆိပ္ကမ္းမွာ ဟုိင္ဖာသေဘၤာဆိပ္ျဖစ္သည္။ဇင္းမ္ ေရေၾကာင္းကုမၸဏီ သည္ အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ အၾကီးဆံုးေသာ သေဘၤာဆိပ္ကုမၸဏီျဖစ္သည္။ ကုန္သြယ္သေဘၤာမ်ားကို အစဥ္တိုးခ်ဲ႕လ်က္ရွိသည္။ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္တြင္စတင္ အသံုးျပဳခဲ့ေသာ အက္ရွ္ေဒါ့ဒ္သေဘၤာဆိပ္သည္ နီေဂ့ေဒသမွ ထြက္ေသာ တြင္းထြက္ပစၥည္းမ်ားကို တင္ပို႔ရာ သေဘၤာဆိပ္လည္း ျဖစ္သည္။ တတိယသေဘၤာဆိပ္မွာ အစၥေရးႏိုင္ငံ ေတာင္ဖက္စြန္းရွိ အီလတ္ျမိဳ႕တြင္တည္ရွိ၍ အာရွ၊ အာဖရီက ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ ကုန္သြယ္သည့္သေဘၤာဆိပ္ ျဖစ္သည္။
အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ ျပည္ပေလေၾကာင္း သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို အဲလ္အဲလ္ ေလေၾကာင္းကုမၸဏီက ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိျပီး ႏုိင္ငံတကာ ေလေၾကာင္းကုမၸဏီ(၁၄) ခုႏွင့္ဆက္သြယ္ထားသည္။ တဲလ္အဗစ္ျမိဳ႕အနီးရွိ ေလာ့ဒ္ျမိဳ႕တြင္ ႏုိင္ငံတကာေလဆိပ္ ရွိသည္။ ျပည္တြင္းေလေၾကာင္းသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို အဲလ္အဲလ္ေလေၾကာင္း ကုမၸဏီ၏ ဌာနခြဲျဖစ္ေသာ အာကီယာက ေဆာင္ရြက္သည္။ ျပည္တြင္းေလဆိပ္မ်ားမွာ ဟုိင္ဖာ၊ ေဂ်ရုစလင္၊ ဂယ္လီလီ၊ ဟာဇ္လီယာ၊ မဆာဒါႏွင့္ အီလတ္တို႔ျဖစ္သည္။
အစၥေရး လူဦးေရ သံုးသန္း အနက္ ၈၉ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္သည္။ က်န္လူဦးေရမွာ အာရပ္လူမ်ိဳးမ်ား ျဖစ္သည္။ ဟီဘရူး ႏွင့္အာရပ္ဘာသာစကားတို႔သည္ တရား၀င္ရံုးသံုး ဘာသာစကားမ်ားျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာစကား ကိုစီးပြားေရးရာ ကိစၥမ်ားတြင္ အသံုးျပဳသည္။ ကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာမွာ ရဟူဒီ ဘာသာ၊ အစၥလာမ္ ဘာသာႏွင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာတုိ႔ ျဖစ္သည္။
လြတ္လပ္ေရးကို ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ရရွိျပီး ၊ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၁၁ရက္ေန႔တြင္ ကုလသမဂၢ၀င္ႏိုင္ငံျဖစ္လာသည္။ ၎တို႔အလံမွာ အျဖဴခံေပၚတြင္ အလ်ားလိုက္ အျပာစင္းႏွစ္ခု အထက္ေအာက္ပါရွိျပီး အလယ္တြင္ ေဒးဗစ္ဘုရင္၏ တံဆိပ္ျဖစ္ေသာ ေထာင့္ေျခာက္ခုပါ ၾကယ္ပြင့္ပါရွိသည္။ ကုလသမဂၢအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ကေလးမ်ား ပညာေရး ရန္ပံုေငြ အဖြဲ႕ ႏွင့္ ကုလသမဂၢျငိမ္းခ်မ္းေရး ကြပ္ကဲၾကီးၾကပ္ေရး အဖြဲ႔မ်ားထားရွိကာ ႏုိင္ငံတာကာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ထားသည္။
စီးပြားေရး
အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ စီးပြားေရးမွာ ႏုိင္ငံပိုင္ႏွင့္ ပုဂၢလိကပိုင္တို႔ ေပါင္းစပ္ေရာေႏွာလ်က္ ရွိသည္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမ်ား ျဖင့္လုပ္ကိုင္ေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားလည္း ရွိသည္။ ျပည္တြင္း အဓိက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမွာ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ကမၻာအႏွံ႔အျပားရွိ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးအဖြဲ႕မ်ားက ေငြေၾကးလက္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖင့္၎၊ အစၥေရးအစိုးရထံမွ စာခ်ဳပ္မ်ား ကို၀ယ္ယူျခင္းအားျဖင့္ ၎အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ စီးပြားေရးကို ကူညီေထာက္ပံ့ၾကသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ ေထာက္ပံ့ေငြႏွင့္ ကုလသမဂၢ အတတ္ပညာဆုိင္ရာ ေထာက္ပံ့မႈမ်ားကိုလည္း ရရွိခဲ့သည္။ အစၥေရးေပါင္ေငြကို ေငြေၾကးအျဖစ္ အသံုးျပဳသည္။
၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ကုလသမဂၢခန္႔မွန္းေျခစာရင္း အရ တမ်ိးသားလံုး၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈ တန္ဖိုးစုစုေပါင္းမွာ အစၥေရးေပါင္ ၁၈၉၀ ကုေဋတန္ဖုိးရွိသည္။သယံဇာတ အဓိကတြင္းထြက္ ပစၥည္းမ်ားမွာ ပိုတက္ရွိႏွင့္ ဘရိုမင္းတို႔ျဖစ္သည္။ ထုိ႕ျပင္ ေရနံ ၊စိန္၊ ေၾကးနီ၊ ေဖာ့စ္ဖိတ္၊ မင္းဂနီးစ္၊ သံရုိင္း၊ ဆား၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕၊ လေခ်းတုိ႔ကိုတူးေဖာ္ရရွိသည္။ အဓိက စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းမွာ ေရွာက္၊ သံပုရာ ႏွင့္ စပ်စ္စိုက္ပ်ိဳးေရး တုိ႔ျဖစ္သည္။ သံလြင္၊ ေဆး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ ငွက္ေပ်ာ ၀ါဂြမ္း၊ ၾကံ၊ အာလူး၊ ေျမပဲတုိ႔ကိုလည္း စီးပြားျဖစ္ စုိက္ပ်ိဳးသည္။ စုိက္ပ်ိဳးေရးတြင္ ေရသြယ္ယူစုိ္က္ပ်ဳိးျခင္းႏွင့္ အေျခာက္စုိက္ပ်ိဳးျခင္းဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
သုိးႏြား ကိုစီးပြားျဖစ္ေမြးျမဴၾကသည္။ သိုးကိုအသားစားရန္အတြက္ႏွင့္ သိုးေမြးအတြက္ သီးသန္႔ေမြးျမဴသည္။ ေျမထဲပင္လယ္၊ ပင္လယ္နီ ႏွင့္ အတၱလႏၱိတ္ သမုဒၵရာတို႔တြင္ စနစ္တက် ငါးဖမ္းျခင္းအျပင္ ကင္နာရက္အုိင္ႏွင့္ ေရကန္ၾကီးမ်ားကို တူး၍လည္း ငါးေမြးျမဴေရးကို လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ စိန္၊ လယ္ယာထြက္ကုန္ပစၥည္းမ်ား၊ စားကုန္ေသာက္ကုန္မ်ား၊ ဓာတ္သတၱဳပစၥည္းမ်ား၊ တြင္းထြက္ပစၥည္းမ်ား၊ စက္မႈလုပ္ငန္းထြက္ ကုန္မ်ားကို ျပည္ပသို႔တင္ပို႔သည္။ စက္မႈလုပ္ငန္းဆုိင္ရာ ကုန္ၾကမ္းမ်ား၊ စက္ပစၥည္းမ်ား၊ ေရနံထြက္ပစၥည္းမ်ား၊ စားကုန္ေသာက္ကုန္မ်ား ၊ စုိက္ပ်ိဳးေရးဆုိင္ရာ ပစၥည္းမ်ား ၊ ေဆာက္လုပ္ေရး ပစၥည္းမ်ား၊ ယာဥ္ႏွင့္ယာဥ္အပိုပစၥည္းမ်ား၊ သေဘၤာမ်ား ႏွင့္ေလယာဥ္ပ်ံမ်ားကို ျပည္တြင္းသို႔တင္ပို႔ တင္သြင္းသည္။
ပညာေရး
အသက္ ၅ ႏွစ္မွ ၁၄ ႏွစ္အတြင္း ကေလးမ်ားအတြက္ အခမဲ့ မသင္မေနရ ပညာေရးစနစ္ ျပ႒ာန္းထားသည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာမွာ အဓိကႏိုင္ငံျခားဘာသာျဖစ္ျပီး အခ်ိဳ႕ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျပင္သစ္ဘာသာကိုသင္ၾကားသည္။ ဂ်ဴးဘာသာသင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဟီးဘရူးဘာသာကို သင္ၾကားျပီး အာရပ္ဘာသာ သင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ အာရပ္ဘာသာကို သင္ၾကားေစသည္။ ဟီဘရူးဘာသာ သင္ေက်ာင္း ၄၉၈၂ ေက်ာင္း ရွိသလို၊ အာရပ္ဘာသာသင္ ေက်ာင္း ၃၇၄ ေက်ာင္းခန္႔ရွိသည္။ တကၠသိုလ္မ်ားမွာ တဲလ္အဗစ္ တကၠသုိလ္၊ ေဂ်ရုစလင္တကၠသိုလ္၊ ရာမတ္ဂန္ဘာအီလန္ ဘာသာေရးတကၠသိုလ္၊ ဟုိင္ဖာစက္္မႈတကၠသုိလ္၊ ရက္ဟုိေဗာက္၀ီးဇ္မင္းသိပၸံတကၠသိုလ္တုိ႔ရွိသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား အတြက္အသက္ (၁၄) ႏွစ္မွစ၍ေက်ာင္းပိတ္ခ်ိန္တို႔ကို အထူးအသံုးျပဳခါ စစ္ပညာသင္ၾကားေစ သည္။ လက္နက္ကိုင္၍ စစ္ပညာ အေျခခံကို သင္ၾကားျပသည္မွလြဲ၍ အျခားသင္ၾကား သည္မွာ စေကာက္သင္တန္းႏွင့္ ဆင္တူရိုးမွားမ်ားျဖစ္သည္။
က်န္းမာေရး
ျပည္သူ႕ က်န္းမာေရးအတြက္ က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီးဌာနက တာ၀န္ယူသည္။ ဟစ္စတာဒရုဒ္ျမိဳ႕တြင္ ကူပတ္ဟုိလင္ က်န္းမာေရးအာမခံ ရန္ပံုေငြအသင္းသည္ အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ အၾကီးမားဆံုးေသာ က်န္းမာေရး အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္သည္။ ထုိအဖြဲ႕အစည္းက ေဆးရံုမ်ား၊ ေဆးေပးခန္းမ်ား၊ ေဆးဆိုင္မ်ား၊ ဓာတ္ခြဲခန္းမ်ား၊ မိခင္ႏွင့္ ကေလးေစာင့္ေရွာက္ေရး အဖြဲ႕မ်ား ႏွင့္ ေဆးဖက္ဆုိင္ရာ သုေတသနဌာနတုိ႔ကို ဖြင့္လွစ္ထားသည္။
ကာကြယ္ေရး
ႏုိင္ငံေတာ္ စစ္မႈထမ္း ဥပေဒအရ အသက္၁၈ မွ ၂၆ ႏွစ္အတြင္း အမ်ိဳးသားတုိင္း ၂ႏွစ္ႏွင့္ ေျခာက္လစစ္မႈထမ္းရျပီး၊ အိမ္ေထာင္မျပဳေသးေသာ အမ်ိဳးသမီးတုိင္း ၂ ႏွစ္ စစ္မႈထမ္းရသည္။ အစၥေရးတပ္မေတာ္တြင္ သံုးမ်ိဳးသံုးစားရွိသည္ ……..
၁။ အၿမဲတမ္္းစစ္တပ္(Regular Army)
တပ္မေတာ္သားအျဖစ္ အမႈထမ္းေနၾကေသာ အင္အားျဖစ္သည္။
၂။ ျပည္သူ႔စစ္မႈထမ္း(National Service)
အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း စစ္ထဲမ၀င္မေနရ ဥပေဒအရ ေခတၱတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ရသူမ်ားျဖစ္ျပီး၊ တာ၀န္ျပီးဆံုးခ်ိန္တြင္ အၿမဲတတမ္းတပ္သို႕ ၀င္ေရာက္သူမ်ားမွ အပ က်န္သူမ်ား အရပ္သားအျဖစ္သို႔ ျပန္ေရာက္ၾကသည္။
၃။ အရံစစ္တပ္(Reserve Service)
ျပည္သူ႕စစ္မႈထမ္းျပီးဆံုးသူမ်ား၊ ၎ျပင္ျပည္သူ႕စစ္မႈထမ္းအတြက္ ေခၚယူရန္ အသက္ပိုင္းေက်ာ္လြန္ျပီးသူမ်ားအားလံုးသည္ အရံတပ္စစ္မႈထမ္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေယာက်ၤား (၄၉) ႏွစ္၊ မိန္းမ (၃၄) ႏွစ္ထက္ အသက္ေက်ာ္လွ်င္ စစ္အတြင္းမွလြဲ၍ စစ္မႈထမ္းမေခၚႏိုင္ေပ။
ထိုသံုးမ်ိဳးမွာ အရြယ္ေရာက္ေသာ (၁၈) ႏွစ္မွစ၍ တုိင္းသူျပည္သား ေယာက်ၤား-မိန္းမမ်ား ပါ၀င္ၾကသည္။ ခေလးမ်ားအတြက္ (၁၄) ႏွစ္မွစ၍ ေက်ာင္းပိတ္ခ်ိန္တို႔ကို အထူးအသံုးျပဳကာ စစ္ပညာသင္ၾကားေစသည္။
အုပ္ခ်ဳပ္မႈ
လြတ္လပ္ေသာ သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ နက္ဆက္လႊတ္ေတာ္တြင္ ႏုိင္ငံေရး အာဏာရွိသည္။ လႊတ္ေတာ္သက္တမ္းမွာ ေလးႏွစ္ျဖစ္ျပီး အဖြဲ႕၀င္ ၁၂၀ ကို ျပည္သူလူထုက အခ်ိဳးက ကုိယ္စားလွယ္ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္သည့္ စနစ္ျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္္ေျမႇာက္ရသည္။ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ႏွင့္ ၀န္ၾကီးအဖြဲ႕ပါ၀င္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕သည္ လႊတ္ေတာ္ကို တာ၀န္ခံရသည္။ လႊတ္ေတာ္က ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ေသာ ငါးႏွစ္သက္တမ္းရွိ သည့္ သမၼႏိုင္ငံ၏ အၾကီးအကဲျဖစ္သည္။ အစၥေရးႏုိင္ငံတြင္အကၡရာတင္ထားေသာ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ သီးျခားမရွိေပ။ ပါလီမန္သည္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုေရးဆြဲျပ႒ာန္း ရန္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ားကို ပယ္ခ်ခဲ့ျပီး သီးျခားဥပေဒမ်ား ျပ႒ာန္းရင္းျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းျဖစ္ေပၚလာမည့္ ဖဲြ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ ထားရွိေရးကို မဲေပးဆံုးျဖတ္ၾကသည္။
အစၥေရးကာကြယ္ေရး ၀န္ၾကီးဌာနကို အတြင္း၀န္မ်ားရံုးႏွင့္ (General Staff) ရံုးဟူ၍ ႏွစ္ေနရာခြဲထားသည္။ အတြင္း၀န္မ်ားရံုးတြင္ အရံတပ္စစ္မႈထမ္းမ်ား အမႈထမ္းလ်က္ ဘ႑ာေရးဌာန၊ လူအင္အားဌာန၊ စစ္လက္နက္ပစၥည္း၀ယ္ယူမႈဌာန၊ စစ္ဘက္စက္မႈလက္မႈ ထုတ္လုပ္ေရးဌာန၊ ရွာေဖြစီမံေရးဌာန၊ ေထာက္ပ့ံေရး၀ယ္ယူမႈဌာန၊ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၊ လူငယ္္ဌာန၊ တရားေရးဌာန စသည္တုိ႕ရွိသည္။ General Staff ရံုးတြင္ တပ္မေတာ္သားမ်ား အမႈထမ္းလ်က္ စစ္ဦးစီးဌာန၊ စစ္ေရးခ်ဳပ္ဌာန၊ စစ္ေထာက္ခ်ဳပ္ဌာန၊ ေထာက္လွမ္းေရးဌာနမ်ား ရွိၾကျပီး စစ္ဆင္ေရး၊ ဖြဲ႕စည္းေရးတပ္မ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေထာက္ပံ့ေရး၊ ေလ့က်င့္ေရးစသည့္ ဌာနခြဲမ်ား တပ္အမ်ိဳးအစားလုိက္၍ ခြဲျခားထားရွိသည္။ အတြင္းမ်ားရံုး သည္အရပ္သားမ်ား ႏွင့္တုိက္ရုိက္သက္ဆိုင္ျပီး အရံစစ္မႈထမ္းမ်ား အမႈထမ္းလ်က္၊ General Staff မွာ စစ္ဘက္၊ တပ္မေတာ္ဘက္ႏွင့္ တုိက္ရုိက္ပတ္သက္ေသာ ကာကြယ္ေရး၀န္ၾကီး၏ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို တာ၀န္ယူလုပ္ကိုင္ရသည္။ ထို႕အျပင္အခ်ိဳ႕ဌာနမ်ားျဖစ္ေသာ စစ္လက္နက္ပစၥည္း၀ယ္ယူေရး ဌာန၊ ေထာက္ပံ့ေရး၀ယ္ယူမႈဌာနႏွင့္ လူငယ္ဌာနတုိ႕၏ ဌာနမႈးမ်ားမွာ ယူနီေဖာင္း၀တ္ စစ္မႈထမ္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
အင္အားနည္းေသာ္လည္းစြမ္းအားမနည္းပါ
အစၥေရးတပ္မေတာ္
သဲကႏၱာရ ႏွင့္ ေက်ာက္ေျမမ်ားျဖင့္သာ ျပည့္လႊမ္းေနေသာတည္ေနရာ။ ႏုိင္ငံအက်ယ္ အ၀န္းအားျဖင့္စတုရန္းမုိင္ေပါင္း ၈၀၀၀ ခန္႔သာရွိေသာ အစၥေရးျပည္။ လူဦးေရ ၂ သန္းေက်ာ္မွ်ျဖင့္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ၊ေမလတြင္ ျဗိတိသွ်တို႔၏ ပါလက္စတုိင္းျပည္ ဘုရင္ဒိတ္ထရီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ရုပ္သိမ္းလိုက္သည့္ အခ်ိန္တြင္ လြတ္လပ္ေရး ေၾကျငာႏုိင္ခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ေရးမရမီကပင္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၃၀) အတြင္း ျဗိတိသွ်တို႔၏ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားကို ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ႏုိင္ငံကဲ့သို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ႏုိင္ငံေရးလႈံ႕ ေဆာ္မႈမ်ားျပဳခဲ့သည္။ ႏုိင္ငံေရး ပဋိပကၡမ်ားရွိခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းက ပထမ မဟာမိတ္တပ္မ်ား လက္ေအာက္ခံဂ်ဴးတပ္ကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ရာ၊ ထုိစဥ္က အေဆာက္အအံု ၾကီးမားေနျပီျဖစ္ေသာ ဟာဂါနာေခၚ ေျမေအာက္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္သို႔ အမ်ားအျပား ၀င္ေရာက္သြားၾကျပီး ျဗိတိသွ်တို႔အား အေႏွင့္အယွက္ အျမဲေပးခဲ့သည္။ ေနာက္ဆံုး အေမရိကန္ျပည္၏ အကူအညီျဖင့္ ဂ်ူးမ်ား၏ လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံ တည္ေဆာက္ေရးကိစၥကို ျဗိတိသွ်တုိ႔က ကုလသမဂၢအေရာက္ ပို႔ေပးရသည္ အထိ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ သို႔ျဖင့္ ျဗိတိသွ်တုိ႔က ပါလက္စတုိင္းျပည္မွ ထြက္ခြာေပးသြားရသည္။ ယင္းသို႔ အစၥေရးႏုိင္ငံတြင္ လြတ္လပ္ေရးရရွိေအာင္ စြမ္းေဆာင္ခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မွာ ဆုိရွယ္လစ္ပါတီ အင္အားစုၾကီးမားေသာ (Histadruth) ေခၚ (General Federations of Labour) အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီး ျဖစ္သည္။ ထုိစဥ္က အစၥေရးႏုိင္ငံတြင္ ႏုိင္ငံေရးပါတီ ေပါင္းစံု ပါ၀င္လ်က္ရွိသည္။ မာပိုင္းဆိုရွယ္လစ္ပါတီ၊ ဘာသာေရးပါတီ၊ တုိးတက္ေရးပါတီ၊ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္မူ တသီးတျခားစီ ပါတီအမည္ျဖင့္ ၀င္ေရာက္ၾကသည့္ လႊတ္ေတာ္၏ အမတ္ဦးေရကို တြက္ခ်က္ရာတြင္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ အမတ္ဟူ၍ မေခၚဆိုေပ။ ဆိုင္ရာပါတီ၏ အမည္ျဖင့္သာ ေခၚဆုိေရတြက္သည္။ အလုပ္အမႈေဆာင္ ေကာ္မတီတြင္သာ ပါတီအသီးသီးမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ထည့္သြင္းထားသည္။
မာပိုင္းဆုိရွယ္လစ္ပါတီသည္ အင္အားၾကီးမားဆံုးျဖစ္လ်က္ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကီး၏ ၾကိဳးကိုင္ ပါတီျဖစ္ခဲ့သည္။ အစိုးရအဖြဲ႕တြင္၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ၾကီး၊ ကာကြယ္ေရး၀န္ၾကီး၊ ဘ႑ာေရး၀န္ၾကီး၊ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီး၊ အလုပ္သမား၀န္ၾကီး စသည္ျဖင့္ လူမ်ားစုမွာ မာပိုင္းပါတီမွျဖစ္သည္။ က်န္ရွိေသာ ရဲဌာန၀န္ၾကီး၊ သာသနာေရး၀န္ၾကီး၊ ခရီးလမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၀န္ၾကီး ေနရာတို႔ကို လူနည္းစုပါတီမ်ားက ရရွိၾကသည္။ အစၥေရးျပည္အစိုးရသည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏိုင္ငံအေရးၾကိဳးပမ္းမႈျဖင့္ ျပည္သူျပည္သားတုိ႔၏ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွအာဏာကိုရရွိ၍ တက္ေရာက္လာေသာ အစိုးရျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္အမ်ား ျပည္သူတုိ႔၏ ေကာင္းစားေရး၊ တုိင္းျပည္၏ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔တြင္ ျပည္သူျပည္သားတို႔၏ အဖြဲ႕အစည္းတုိ႔ျဖင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္လာခဲ့သည္။ ထုိ၀ါဒမွာ အစၥေရးတို႕အား ႏုိင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ ေၾကျငာႏုိင္ေအာင္ အားေပးအားေျမာက္လုပ္ခဲ့ေသာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြက္ သေဘာက်ေသာ၀ါဒမဟုတ္ေပ။ အေမရိကန္ျပည္တြင္ ဂ်ဴးလူဦးေရ (၆)သန္းမွ်ရွိရာ အစၥေရးျပည္၏ လူဦးေရထက္(၃) ဆရွိသည္။ စက္မႈလက္မႈ တည္ေထာင္ျခင္း တြင္ ခ်မ္းသာေသာ အေမရိကန္ဂ်ဴးမ်ား၏ အကူအညီမွာ ေသာ့ခ်က္ၾကီးပင္ျဖစ္သည္။ တည္ေထာင္ထားေသာ စက္ရံုၾကီးမ်ားတြင္ ၎ဂ်ဴးမ်ား၏ ေငြပင္ေငြရင္း (၄၉) ရာခိုင္ႏႈန္းပါရွိသည္။ ထုိစဥ္က အေမရိကန္အစုိးရသည္ အာရပ္ႏုိင္ငံမ်ားကို စီးပြားေရး၊ စစ္ေရးေထာက္ပံ့ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ေနသည္ကို အစၥေရးက အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ေနခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ အာရပ္ႏုိင္ငံတို႔ကလည္း အစၥေရးျပည္သည္ ကြန္ျမဴနစ္ႏွင့္ နီးစပ္ေသာ၀ါဒ ထားရွိသည္ဟု ၀င္ေရာက္တုိက္ခိုက္ၾကစဥ္က အေၾကာင္းျပခဲ့ဘူးသည္။ ႏုိင္ငံေပါးခ်ဳပ္ အစည္းအေ၀းမ်ားတြင္လည္း အစၥေရးတုိ႔က အေမရိကန္ဘက္က အျမဲတမ္းမ်က္စိမွိတ္ ေထာက္ခံသည္မဟုတ္၊ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ေခါင္းေဆာင္အေတာ္ မ်ားမ်ားက ေခါင္းမာေသာ အစၥေရးကိုသေဘာက်ေနသည္မဟုတ္ေပ။
ဟာဂါနာေခၚ ေျမေအာက္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သည္ အစၥေရး ကာကြယ္ေရး တပ္ (Israel Defence Army) အျဖစ္သုိ႔ လြတ္လပ္ေရးရသည့္ အခ်ိန္မွာပင္ ေျပာင္းလဲလာသည္။ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ကို အေျခခံ၍ တည္ေဆာက္ခဲ့ရေသာ တပ္မေတာ္တြင္ ထုိေတာ္လွန္ေရးတပ္၏ ေခါင္းေဆာင္ခဲ့သူမ်ားပင္ ဦးစီးခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာသည္ ႏွင့္တျပိဳင္နက္ ေဘးပတ္လည္၀ိုင္းေနေသာ အာရပ္ႏုိင္ငံအားလံုးက အစၥေရးျပည္ကို စစ္ေၾကျငာ တုိက္ခိုက္ၾကရာ၊ လူဦးေနတသန္းမွ်ပင္ မရွိေသးေသာ ႏုိင္ငံသည္ သန္းေပါင္း (၄၀) မွ်ရွိေသာ အာရပ္ႏုိင္ငံတို႔ႏွင့္ ၁၉၄၈-၄၉ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အေတာ္ပင္မမွ်မတ ခုခံတုိက္ခုက္ခဲ့ရသည္။ ျဗိတိသွ် ႏွင့္တုိက္ခိုက္ရန္ ေျမေပၚေျမေအာက္ စုေဆာင္းထားေသာ အစၥေရးတပ္မ်ားမွာ လက္နက္အၾကီးစားဟူ၍မရွိ၊ ခ်က္ကိုစလိုေဗးကီးယားမွ ၀ယ္ယူထားေသာ ရိုင္ဖယ္ေသနတ္ႏွင့္ ေမာတာအခ်ိဳ႕သာရွိသည္။ အာရပ္ႏုိင္ငံမ်ားက လက္နက္ၾကီး၊ငယ္၊ တင့္ကားမ်ား၊ သံခ်ပ္ကာကားမ်ား ေလတပ္မ်ား ပါ၀င္သည့္ စစ္သည္အင္အား ငါးေသာင္းျဖင့္ စတင္တုိက္ခိုက္သည္။ တစ္ႏုိင္ငံအတြင္း တစ္ႏုိင္ငံအေတာ္ပင္ ၀င္ေရာက္မိခ်ိန္တြင္ ကုလသမဂၢ၏ စစ္ရပ္စဲေရး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေၾကာင့္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္သက္သာရာရသြားသည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ အစၥေရးတို႔သည္ နယ္ျခားလံုျခံဳေရးကို အထူးဂရုျပဳလ်က္ရွိၾကသည္။ စစ္တပ္မ်ားလည္း နယ္ျခားေဒသမ်ားတြင္ အလံုးအရင္းျဖင့္ထားရွိေလ့က်င့္ေစခဲ့သည္။
အာရပ္ႏုိင္ငံတုိ႔ဘက္မွလည္း အစၥေရးျပည္ကို ဘယ္ေတာ့မွ အသိအမွတ္ မျပဳဟုေၾကျငာထားသည္။ အစၥေရးတပ္မေတာ္ (Israel Defence Army) မွာ ၾကည္းတပ္၊ ေရတပ္၊ ေလတပ္မ်ားကို နာမည္တစ္ခုတည္းျဖင့္ေခၚဆိုထားျခင္းျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္ေရးရ သည့္ႏွစ္မွာပင္ ေယာက်ၤားမိန္းမ အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း စစ္ထဲမ၀င္မေနရ ဥပေဒ (National Service Act) ထုတ္ျပန္၍ တုိင္းသူျပည္သားတုိင္း စစ္မႈထမ္းၾကရသည္။ လြတ္လပ္ေရးရသည့္ အခ်ိန္မွ (၃) ႏွစ္အတြင္း လူဦးေရ (၂) ဆမွ်ျဖစ္လာေအာင္ ႏုိင္ငံေပါင္း (၅၀) ေက်ာ္မွ အစုလိုက္အျပံဳလုိက္ ၀င္ေရာက္လာၾကသူမ်ားကို ညီညြတ္ေသာလူမ်ိဳး တမိ်ဳးတစားတည္း ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးခဲ့သည္။ ခိုကိုးရာမဲ့၍၎ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ျဖင့္ ၎၀င္ေရာက္လာၾကသူမ်ားကို ဘာသာစကားႏွင့္ ေျပာင္းလဲလာေသာ ႏိုင္ငံကိုလိုက္၍ တပ္တည္ေထာင္ေပးမိျခင္းမရွိရ ေလေအာင္ ေရွာင္ရွားလ်က္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး ဂ်ဴးႏုိင္ငံဟူ၍သေဘာတရား၀င္လာေအာင္ ေရာေထြး ထည့္သြင္းေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈကို တသားတည္းျဖစ္ေစရန္စီမံထားႏုိင္ခဲ့သည္။
စစ္မႈထမ္း အက္ဥပေဒ
အစၥေရးျပည္သည္ ကမၻာအရပ္ရပ္မွ ေဒသဓေလ့ေပါင္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားေျပာင္း လာ၍ ႏုိင္ငံတည္ေထာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိႏုိင္ငံေပါင္း ၅၄ ႏုိင္ငံမွေျပာင္းလာသည့္ လူဦးေရကို ဘာသာစကားတခုတည္း၊ ယဥ္ေက်းမႈတရပ္တည္း အျဖစ္သို႔ေရာက္ေအာင္ ေျပာင္းလဲေရးမွာ လြယ္ကူေသာ အလုပ္မဟုတ္ေပ။ အျခားတုိင္းတပါးမွ ေျပာင္းေရႊ႕လာၾကျခင္းျဖစ္၍ ႏုိင္ငံသစ္ကို မိမိ၏ေျမ၊ မိမိ၏ႏိုင္ငံဟူ၍စိတ္တြင္ ယံုၾကည္မွတ္ယူလာေစရန္မွာလည္း ကာကြယ္ေရးအတြက္ အေရးၾကီးလွသည္။ ေယာက်ၤားမိန္မး အရြယ္ေရာက္သူတုိင္းကို စစ္မႈမထမ္းမေနရဟု စီမံထားခ်က္သည္ တစ္ႏုိင္ငံလံုးကို စစ္အာဏာႏွင့္ ႏုိင္ငံျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးထားျခင္းမဟုတ္။ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ_
၁။ လူမ်ိဳးျခား ဘာသာဓေလ့ထံုးတမ္းျခားနားေနေသာ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားကို တစ္မ်ိဳးတည္း၊
ဓေလ့ထံုးတမ္းတစ္ခုတည္း၊ တစည္းတလံုးတည္း ျဖစ္ေစရန္။
၂။ စစ္တပ္၏ စက္ယႏၱယားကုိ အသံုးျပဳ၍ အေျခခံစစ္ပညာအျပင္၊လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳး
ေရး ႏွင့္ စက္မႈလက္မႈ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမ်ားကုိ သင္ၾကားတတ္ကၽြမ္းေစ လ်က္ႏုိင္ငံထူေထာင္ေရးတြင္ တုိက္ရုိက္အက်ိဳးရွိေစရန္။
၃။ အျမဲတမ္းစစ္တပ္ကို အတိအက် လိုသည္ထက္မၾကီးမားေစဘဲ အျပင္တြင္ မိမိဘာ
သာလုပ္ကိုင္ေနထုိင္ေသာ ျပည္သူလူထုၾကီးကို အရံတပ္သားမ်ား အျဖစ္အမ်ားဆံုး
ထားရွိျခင္း၊ အလွည့္က် အမႈထမ္းေစျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ေရးတြင္စရိတ္မၾကီးေစဘဲ
ထိေရာက္ေစရန္။
၄။ စစ္ေဘးက်ေရာက္ပါက ႏုိင္ငံတစ္ခုလံုးအံုၾကြ၍ ခ်က္ျခင္းစစ္ျပင္ဆင္မႈ ထိေရာက္စြာ
ျပဳလုပ္ႏုိင္ရန္ ရည္မွန္းထားျခင္းျဖစ္သည္။
စာမတတ္သူပေပ်ာက္ေရး၊ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔၏ ေရွးေဟာင္းဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ား၊ ေခတ္မွီေသာ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ား တူညီေရး၊ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းပညာ တတ္ေျမာက္ၾကျပီး ေနရာခ်ထားေပးႏုိင္ေရး၊ ျမိဳ႕ျပထူေထာင္ေရး၊ အျမဲတမ္းစစ္တပ္ အတြက္ ကုန္က်ေငြ အပိုမကုန္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေရးအတြက္ အသင့္ျပင္ဆင္မႈရွိေရးတုိ႔သည္ စစ္မႈထမ္းအက္ဥပေဒအရ လက္ေတြ႕ က်င့္သံုးထားျခင္းျဖစ္သည္။ အရြယ္ေရာက္သူမ်ား အဖို႕စည္းကမ္းစနစ္တက်ရွိေသာ ႏုိင္ငံသူႏုိင္ငံသားမ်ား အျဖစ္သို႔လည္း ေရာက္ၾကရသည္။ ျပည္သူ႔စစ္မႈထမ္းအတြက္ အရြယ္ေရာက္သူမ်ားကို ေခၚယူျခင္း၊ မွတ္ပံုတင္စစ္ေဆးျခင္း၊ တပ္မေတာ္အတြင္း ေရာက္ရွိလာကာ စစ္ပညာအေျခခံ ျပီးဆံုးျပီးေနာက္၊ စုိက္ပ်ိဳးေရးမ်ားမွ စ၍ စုိက္ပ်ိဳးေရးပညာ၊ ေမြးျမဴေရးပညာ၊ ပန္းဘဲပန္းပုပညာ၊ လွ်ပ္စစ္ပညာ၊ စက္မႈပညာ၊ လမ္းေဖာက္လုပ္ျခင္း၊ သစ္ေတာပညာ၊ ဓာတ္သတၱဳပညာ၊ လူမႈေရးႏွင့္ က်န္းမာေရးပညာ၊ အခ်က္ျပဆက္သြယ္ေရးပညာ၊ အ၀တ္အထည္ ထုတ္လုပ္ေရး ပညာ စသည္ျဖင့္ျမိဳ႕ျပဘက္ ဌာနမ်ားမွ တာ၀န္အရပ္ရပ္တုိ႔ကုိလက္ခံသင္ၾကားေပးျပီး ဆုိင္ရာဌာနေဒသမ်ားတြင္ အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ေနရာခ်ထားေပးႏုိင္ခဲ့သည္။
စစ္မႈထမ္းသက္မွာ ေယာက်ၤား အသက္ ၁၀ႏွစ္မွ ၄၉ ႏွစ္အထိ၊ မိန္းမ အသက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၃၄ ႏွစ္အထိ ျဖစ္သည္။ ၁၈ ႏွစ္မွ ၂၆ ႏွစ္အထိ ေယာက်ၤားမ်ားသည္ ၂ ႏွစ္ခြဲ၊ ၂၇ ႏွစ္မွစ၍ ၂၉ ႏွစ္အထိမွာ ၂ ႏွစ္အမႈထမ္းရသည္။ အရံတပ္အတြက္ အသက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၃၉ ႏွစ္ အထိ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၃၂ ရက္၊ အသက္ ၄၀ မွ ၄၉ ႏွစ္အထိ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၁၄ ရက္အမႈထမ္းရ သည္။ မိန္းမမ်ားအတြက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၂၆ ႏွစ္အထိအတြင္း ၂ ႏွစ္အမႈထမ္းရျပီး၊ အရံတပ္အတြက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၃၄ ႏွစ္ အထိ တစ္ႏွစ္တြင္ ၃၁ ရက္မွ်ထမ္းေဆာင္ရသည္။
အစၥေရးႏုိင္ငံ၏ စစ္ျပင္ဆင္မႈ
အစၥေရးျပည္၏ စစ္ျပင္ဆင္မႈ စီမံကိန္းသည္ ဂ်ာမနီ၏ အလြန္လ်င္ျမန္ေသာ နည္းစနစ္ႏွင့္ အေမရိကန္၏ စနစ္ဇယားက်နပံုကိုပူးေပါင္း၍ စီမံထားခ်က္ျဖစ္ျပီး အင္အားၾကီး မားေသာ ရန္သူမ်ားျဖင့္ ရင္ဆုိင္ရန္ အေၾကာင္းရွိသည့္ ႏုိင္ငံငယ္တစ္ခုအဖို႕အသင့္ေတာ္ဆံုး ျဖစ္သည္ဟု ဆိုစမွတ္ရွိသည္။ အျမဲတမ္းတပ္မွာ နုိင္ငံ၏ဘ႑ာေရး၊ စီးပြားေရးအေျခအေနအရ အင္အားၾကီးမားႏိုင္သည္ မဟုတ္သျဖင့္ စစ္ျပင္ဆင္မႈ စီမံကိန္းသည္ အရံတပ္၏ ထိန္းသိမ္းစီမံထားပံုကို အထူဂရုျပဳရမည္ျဖစ္သည္။ စစ္အေျခအေနၾကံဳလွ်င္ ၾကည္းတပ္၊ ေရတပ္၊ ေလတပ္တို႔တြင္ အျမဲတမ္းစစ္သည္မ်ားထက္ အရံစစ္သည္မ်ားက ပိုမို၍လာမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းစြာေလ့က်င့္ျပီးေသာ အရံစစ္သည္မည္မွ်ရွိသည္ကို ထည့္သြားတြက္ခ်က္ ရသည္။ အစၥေရးႏုိင္ငံသည္ အရံတပ္၏ အင္အားကိုျပည္သူ႕စစ္မႈထမ္း အက္ဥပေဒျဖင့္ လက္ေတြ႕တည္ေဆာက္လ်က္ရွိသည္။ ျပည္သူ႔စစ္မႈထမ္းသက္ေစ့ေရာက္သူတုိင္း အရံတပ္ အင္အားသို႔ ေျပာင္းလႊဲပို႕အပ္ျခင္း ခံရလ်က္ ေအာက္ပါမူမ်ားျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားသည္။
၁။ အရံတပ္ဖြဲ႕စည္းပံုမွာ ေဒသအလုိက္ ျဖစ္သည္။ မည္သည့္ နယ္ဘက္မွ တုိက္ခိုက္
လာသည္ျဖစ္ေစ၊ အျမဲတမ္းတပ္ကေက်းရြာမ်ားရွိ နယ္သူနယ္သားအရံတပ္စစ္မႈ
ထမ္းတို႔ကို ခ်က္ခ်င္းလက္နက္တပ္ဆင္ႏုိင္ျပီး စစ္ကူအင္အားမေရာက္လာမီ ရန္သူ
ကိုထိန္းထားႏုိင္ရန္ ရည္ရြယ္သည္။
၂။ အျမဲတမ္း တပ္မ်ားကို အျပင္းအထန္ေလ့က်င့္ေပးရမည္။ အေရးၾကံဳ၍ အရံတပ္မ်ား
ကိုဆင့္ေခၚလုိက္သည့္အခါ အျမဲတမ္းတပ္စစ္သည္မ်ားသည္ ျငိမ္းခ်မ္းေသာ အခါ
ထမ္းရြက္ရေသာ တာ၀န္ထက္ တဆင့္သို႔မဟုတ္ ထုိထက္ပိုမုိ၍ျမင့္ေသာ တာ၀န္
ကိုထမ္းရြက္ႏုိင္ရမည္ျဖစ္သည္။ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ပိုမိုၾကီးမားလာေသာတပ္မ
ေတာ္တြင္ ေသာ့ခ်က္ျဖစ္ေသာ အရာရွိ အရာခံ ေနရာမ်ားကို ျဖည့္တင္းႏုိင္ေအာင္
ေလ့က်င့္ထားျပီးျဖစ္ရမည္။
၃။ အရံတပ္စစ္မႈထမ္းမ်ားအား အလ်င္ျမန္ဆံုး ဆင့္ေခၚစုရံုးျပီး သတ္မွတ္ထားေသာ
ျမိဳ႕ျပေက်းရြာမွ အရံတပ္စစ္မႈထမ္းတုိ႔အား မည္သို႔ဆင့္ေခၚမည္၊ မည္သို႔စုရံုးမည္
ကုိၾကိဳတင္၍ တာ၀န္ေပးအပ္ျခင္း ေဟာေျပာထားျခင္းမ်ားရွိရမည္။ စစ္ျပင္ဆင္မႈ
လမ္းခရီးေနရာ ေဒသမ်ားကို တာ၀န္ရွိသူတုိင္းသာ သိရွိထားၾကရမည္။
၄။ လက္နက္ခဲယမ္း မီးေက်ာက္ႏွင့္ အစားအေသာက္ အ၀တ္တန္ဆာတို႔ကို အလ်င္
အျမန္ဆံုးနည္းျဖင့္ ျဖန္႕ျဖဴးေပးျခင္း၊ ၾကီးမားေသာ စစ္ပစၥည္းသိုေလွာင္ေရးဌာနမ်ား
တြင္သာ မဟုတ္။ တပ္ရင္း၊ တပ္မဟာ နယ္မ်ားအတြင္း၌လည္း အရံတပ္အင္အား
အလိုက္ ရန္သူ၏ ပထမ တုိက္ခိုက္ျခင္းကို ခံႏုိင္ေအာင္ထားရွိရမည္။
စစ္ျပင္ဆင္မႈ အတြက္ဆင့္ေခၚသည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ အရာရာတြင္စည္းကမ္းစနစ္ရွိ ေစရန္ထက္ လ်င္ျမန္စြာ ရန္သူႏွင့္ရင္ဆိုင္ႏုိင္ေသာ အေျခသို႔ ေရာက္ရွိျခင္းကို ပို၍ ဦးစားေပးရမည္ဟုအားျဖင့္ထားရွိသည္။ ရန္သူႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေရာက္ရွိျပီးမွ လိုေသာပစၥည္း၊ လိုေသာရိကၡာ၊ လုိေသာလူအင္အားကို ေနာက္ပိုင္းမွ စီစဥ္ေပးမည္ဟု ဆိုလိုသည္။ ဆင့္ေခၚရာတြင္လွ်ိဳ႕၀ွက္ဆင့္ေခၚနည္း၊ ေၾကျငာ၍ ေခၚယူနည္းဟု ႏွစ္မ်ိဳးထားရွိသည္။ မည္သည့္နည္းႏွင့္ မဆို ထိထိေရာက္ေရာက္ရွိရန္ ၾကိဳတင္သင္ၾကားေဟာေျပာထားသည္။ လွ်ိဳ႕၀ွက္ေသာေခၚယူနည္းမွာ တပ္မ်ားကို တခုစီစကား၀ွက္ျဖင့္ အမည္ေပးထားျပီး ၎စကား၀ွက္ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားေသာ ပံုစံမ်ားျဖင့္ ေရးသား၍ေက်းရြာတာ၀န္ခံမ်ားမွ တဆင့္တိတ္တဆိတ္ လူကိုယ္တုိင္အေရာက္ လွည့္လည္ေပးပို႔ျခင္းျဖစ္သည္။ ေျဗာင္ဆင့္ေခၚရာတြင္ ေရဒီယုိမွ၊ သတင္းစာမ်ားမွ တပ္၏ နံပါတ္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍ စစ္ျပင္ဆင္မႈျပဳလုပ္သည္။ လွ်ိဳ႕၀ွက္ေခၚယူနည္းတြင္ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားသည့္ အတုိင္း တပ္မဟာရံုးမွ တပ္ရင္းတာ၀န္ခံမ်ားသို႔ ၊တပ္ရင္းတာ၀န္ခံတပ္ခြဲ တာ၀န္ခံမ်ားသို႔ တဆင့္ျပီးတဆင့္ ကိုယ္တုိင္ကုိယ္က် လုိက္လံဆင့္ေခၚရသည္။ လူတစ္ဦးက ဆယ္ဦးသို႕ အေၾကာင္းၾကား၊ ၎ဆယ္ဦးက ေနာက္ထပ္ဆယ္ဦးစီထပ္မံအေၾကာင္းၾကားစသည္ျဖင့္ ခ်က္ခ်င္းျပန္႔ပြားသြားကာအရံတပ္စစ္မႈထမ္းတုိင္းသို႕ ေရာက္သြားနည္းျဖစ္သည္။ ၾကိဳတင္ သတ္မွတ္ထားသည့္အတုိင္းပင္ ခ်က္ခ်င္း ဆင့္ေခၚရမည့္ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားကိုလည္း လူမ်ားႏွင့္ အတူပင္ ဆင့္ေခၚ၍ ေက်းရြာျမိဳ႕ျပမွ အရံတပ္စစ္မႈထမ္းမ်ားထိ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး ပစၥၫ္းမ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းေရးတို႔တြင္ ပါ၀င္ၾကရသည္။
စစ္ျပင္ဆင္မႈ အမိန္႔ရရွိျပီးေနာက္ ၆ နာရီအတြင္း စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို တပ္ခြဲမ်ားစုရံုးရာ ေနရာမ်ားသုိ႔ ယူေဆာင္သြားၾကမည့္ လူမ်ား ၊ယာဥ္မ်ားေရာက္ရွိလာသည္။ ေရတြက္ရမည့္ပစၥည္းမ်ားကို ေရတြက္ျခင္း၊ စစ္ေဆးေပးျခင္းမွာ ၁၂ နာရီမွ်ၾကာလ်က္ တပ္ခြဲတစ္ခု၏ လက္နက္စစ္၀တ္တန္ဆာႏွင့္ ခ်က္ျပဳတ္ရန္ အုိးခြက္အထိ ၃ တန္ကားမ်ားေပၚသို႔ တင္ျပီးရန္ မိနစ္ ၃၀ ကုန္သည္။ အရံတပ္ စစ္မႈထမ္းမ်ားအတြက္ မိမိ၏ ျမိဳ႕ျပေက်းရြာမ်ားမွ ထြက္ခြာ၍ သတ္မွတ္ထားသည့္ စုရံုးရမည့္ ေနရာမ်ားသို႔ သြားရာလမ္းမ်ား၊ ပစၥည္းမ်ား သယ္ယူလာရမည့္လမ္းမ်ားမွာ စစ္ျပင္ဆင္မႈ အမိန္႔ထုတ္ျပန္လိုက္ေသာ အခ်ိန္မွပင္စ၍ စစ္ဘက္မွ ထိန္သိမ္းထားေနျပီးျဖစ္သည္။ ေရွးဦးစြာ လူမ်ားသည္ အနီးဆံုးျမိဳ႕တြင္ စုေ၀းလာေရာက္ၾကရျပီး ထုိေနရာမွ အသင့္ေစာင့္ေနေသာ ကားမ်ားျဖင့္ လက္နက္တပ္ဆင္ရန္ စုရံုးရာေနရာ အသီးသီးသို႔ သြားေရာက္ၾကရသည္။ ၆ မုိင္ထက္မေ၀း လွ်င္ေျခလ်င္သြားရသည္။
စစ္တုိ႔ရဲ႕ေနာက္ဆံုး
၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဂ်႐ုစလင္ျမိဳ႕ေဟာင္းတိုက္ပြဲ၊ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္ အစၥေရး ႏွင့္ အာရပ္ကမၻာ(၆) ရက္ၾကာစစ္ပြဲ၊ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ မေၾကလည္မႈမ်ားရဲ႕တုန္႔ျပန္မႈ စေသာတုိက္ပြဲမ်ားအၾကား အစၥေရး ႏွင့္ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ တစ္ဖက္ႏွင့္တစ္ဖက္ ျပင္းထန္စြာ အျပန္အလွန္က်ဴးေက်ာ္ တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကေလသည္။ ထိုတိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ အေနာက္အာရွလည္း စစ္တလင္းေျမျဖစ္ ခဲ့ရသလုိ ထုိႏိုင္ငံႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ႏိုင္ငံမ်ားလည္း အမ်ားအျပား ထိခိုက္နစ္နာဆံုး႐ံႈးမႈမ်ားျဖစ္ခဲ့ ရေလသည္။ ထုိစစ္ပြဲမ်ားအတြင္ ကုလသမဂၢ၏ ၾကား၀င္ေစ့စပ္ေျဖရွင္းေပးမႈ မ်ားေၾကာင့္သာ ထုိႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ျငိမ္းခ်မ္းေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုကာ စစ္ပြဲမ်ားကုိခ်ဳပ္ျငိမ္းေစခဲ့ရ ေလသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယေန႔ထက္တုိင္ ထုိႏုိင္ငံမ်ားအၾကား ေသြးတုိးစမ္းမႈမ်ား၊ ရန္စေစာ္ကားမႈမ်ားကား မၾကာခဏဆိုသလို ျဖစ္ေပၚလ်က္ရွိေနေပေသးသည္။
ကမၻာေပၚတြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာစစ္ပြဲမ်ားကို ၾကည့္လွ်င္ စစ္ေအာင္ႏုိင္သူေရာ၊ စစ္႐ံႈးနိမ့္ သူမ်ားအတြက္ပါ ဆံုး႐ံႈးမႈမ်ား၊ ထိခိုက္က်ဆံုးမႈမ်ား၊ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲစရာ ေကာင္းေသာ ရလဒ္ မ်ားကို အနည္းႏွင့္အမ်ား စစ္အတြင္းပါ၀င္ဆင္ႏႊဲေသာ ႏိုင္ငံတုိင္းရရွိခံစားရမည္ျဖစ္ေပသည္။ မည္သို႕ပင္ဆိုေစကာမႈ ေလာကၾကီးက အရာရာကိုအဖက္ဖက္ မွျပီးျပည့္စံုေအာင္ ဖန္တီးထားသည္ ဆိုသည့္အတိုင္း ေလာကအတြက္ အက်ိဳးရွိေအာင္၊ ေလာကၾကီးလွပေအာင္ အလွဆင္သူမ်ား အမ်ားအျပားရွိသလို၊ ေလာကၾကီးအတြက္ အက်ိဳးယုတ္ေအာင္၊ အၾကီးတန္ယုတ္ဆိုးေအာင္ ဖ်က္ဆီးသူမ်ားကလည္း ရွိေနမည္သာျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ကၽြႏု္ပ္တို႔ ႏိုင္ငံႏွင့္ လူမ်ိဳးမ်ား အေနျဖင့္လည္း ကိုယ့္ႏိုင္ငံ၊ ကိုယ့္လူမ်ိဳး ကိုမည္သည့္ ႏိုင္ငံကမွ် မေစာ္ကား၊ မက်ဴးေက်ာ္ႏိုင္ေအာင္ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္၊ ႏိုင္ငံခ်စ္စိတ္မ်ားျဖင့္ ကိုယ့္တာ၀န္ကုိယ္ေက်ပြန္ေအာင္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ေနထိုင္သြားၾကရန္ လိုအပ္ေပသည္။
ေနာက္ဆံုးသုတ
ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေနျဖင့္အစၥေရးႏိုင္ငံအေၾကာင္းအား ဖတ္႐ႈေလ့လာျခင္းျဖင့္ အစၥေရးလူမ်ိဳးတို႕ အေနျဖင့္ ကမၻာေပၚတြင္ အစၥေရးဟူေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ေပၚေပါက္လာေအာင္ ခက္ခဲပင္ပန္းစြာ ၾကိဳးစားအားထုတ္၍ ရပ္တည္ခဲ့ရေၾကာင္းကိုေတြ႕ျမင္ ႏိုင္ေပသည္။ အစၥေရးလူမ်ိဳးတို႕ အေနျဖင့္ ႏုိင္ငံမဲ့ လူမ်ိဳး ဘ၀မွ ယခုအခါ ကမၻာေပၚတြင္ ရန္သူမ်ားအၾကား၌ တည္ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံျဖစ္ေသာ္လည္း ခိုင္ခံ့တည္တ့ံစြာ မားမားမတ္မတ္ ရပ္တည္ႏိုင္ေနျခင္းမွာ အစၥေရး လူမ်ိဳးတို႔၏မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ၊ ႏိုင္ငံခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ႏွင့္ အစၥေရးလူမ်ိဳးေခၚ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔၏ စည္းလံုးညီၫြတ္မႈရွိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရွိရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဤထဲတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႔ စည္းလံုးညီၫြတ္မႈရွိေနျခင္းမွာ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း…… ဂ်ဴးတို႕ အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံမဲ႕ လူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ခဲ႕ျခင္း၊ ပါလက္စတုိင္း ေဒသမွ ေမာင္းထုတ္ခံခဲ႕ရျခင္း၊ စစ္အာဏာရွင္ ဟစ္တလာလက္ထက္ ဂ်ဴးမ်ားကို လူမ်ိဳးတုန္း သက္ျဖတ္မႈမ်ားျပဳလုပ္ခဲ႕ျခင္း၊ အစၥေရးႏုိင္ငံ အေနျဖင့္ ရန္သူ႕ႏိုင္ငံမ်ား အၾကားတြင္တည္ ရွိေနျခင္း၊ အစၥေရးႏိုင္ငံ ကမၻာေျမပံုေပၚမွ ထပ္မံေပ်ာက္ကြယ္သြားမည္ကိုစိုးရိမ္ပူပန္ျခင္း စသည့္အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ဂ်ဳးလူမ်ိဳးတုိ႕၏စိတ္ထဲတြင္ ရိုက္ထည့္စရာ မလိုပဲ ငါတို႔ စည္းလံုးမွ ျဖစ္မည္ဟူေသာ စိတ္သည္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတို႕၏ စိတ္တြင္စူးနစ္စြဲထင္ေနျခင္းျဖစ္ ေပသည္။ သို႕ေၾကာင့္လည္း ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား သည္လြတ္ေရး ရျပီးသည္မွစ၍ ကမၻာေပၚတြင္ အစၥေရးဟူေသာႏုိင္ငံ ခိုင္ခံ့စြာတည္ရွိေနေရးအတြက္ အဘက္ဘက္မွ ၾကိဳးစားအားထုတ္ခဲ့ၾက သျဖင့္ ယခုအခါတြင္ အစၥေရးဟူေသာ ႏုိင္ငံသည္ ကမၻာေပၚတြင္ ရန္သူ႕မ်ား အလယ္၌တည္ရွိ ေနေသာ္ျငားလည္း ကမၻာႏိုင္ငံမ်ားက ေလးစားရေလာက္ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံအျဖစ္မားမား မတ္မတ္ရပ္တည္ႏုိင္ေနျပီျဖစ္ေပသည္။
ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံအေနျဖင့္ လည္းအစၥေရးႏိုင္ငံႏွင့္ အစၥေရးလူမ်ိဳးတို႕၏ စိတ္ဓာတ္ ႏွင့္ စည္းလံုးညီၫြတ္မႈတုိ႔ကို အတုယူ၍ ၾကိဳးစားအားထုတ္သင့္ေၾကာင္းတင္ျပလိုက္ရပါသည္။
က်မ္းကိုးစာရင္း…
• ကမာၻ႕သမုိင္း၏ မွတ္တမ္းမ်ား………
• အာရပ္-အစၥေရးတို႔၏ ကမာၻ႕ေက်ာ္အေရးအခင္းမ်ား……..
• အာရပ္-အစၥေရး(၆)ရက္ၾကာစစ္ပြဲ…….
• http://en.wikipedia.org/wiki/Israel
• http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Israel
Tuesday, September 7, 2010
ဗုဒၶသရီရျမတ္အံေတာ္
ဗုဒၶသရီရျမတ္အံေတာ္
ဗုဒၶသရီရျမတ္အံေတာ္သည္ သိရိလကၤလာႏိုင္ငံတြင္ မူလကိန္း၀ပ္စံပါယ္ေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ ၁၅၂၅ ခုႏွစ္တြင္ သံတြဲၿမိဳ႕မွ သာသနာပိုင္ ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးေတေဇာသာရႏွင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕မွ ျမတန္ေဆာင္း ဆရာေတာ္ႀကီးဓမၼ၀ိသာလတို႕အမွဴးျပဳသည့္ သံဃာေတာ္ အပါး(၄၀)တို႕သည္ သိရိလကၤာႏိုင္ငံမွ သာသနာျပဳၿပီးအျပန္ ဓမိၼကသွ်င္ရေသ့တစ္ဦးတည္ထားခဲ့သည့္ ၀နဘယ ေတာင္ေပၚ႐ွိ ၿပိဳပ်က္ေနသည့္ေစတီေဟာင္းမွ ေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္ျမဴးေနသည့္ အံေတာ္ဓာတ္ကို ဖူးေတြ႕ရသျဖင့္ ပင့္ေဆာင္ယူလာခဲ့ၿပီး သံတြဲၿမိဳ႕စား ဘာေစာသိရီ(မင္းဗာႀကီး)အားအပ္ႏွင္းခဲ့ပါသည္။
သံတြဲၿမိဳ႕႐ွိ ေ႐ႊအံေတာ္ေစတီ
ဘုရင္ႀကီးသည္ သံတြဲၿမိဳ႕ေပၚ႐ွိ ၀ါသုရေတာင္ေပၚ၌ အံေတာ္ျမတ္ကို ဌာပနာတည္၌ ေစတီတစ္ဆူကိုးကြယ္ ခဲ့သည္။ သံတြဲၿမိဳ႕တြင္ ယခုတိုင္ အံေတာ္ျမတ္ေစတီ ဟုထင္႐ွားေနပါသည္။ ဘေစာသိရိသည္ ေျမာက္ဦးေ႐ႊၿမိဳ႕ေတာ္၌ ဘုရင္ျဖစ္လာသည့္အခါ ၀ါသုရေတာင္ေပၚတြင္ တည္ထားခဲ့သည့္ ဗုဒၶအံေတာ္ျမတ္ကိုပင့္ေဆာင္ေတာ္မူၿပီး ထိုေနရာေဟာင္းတြင္ အံေတာ္ပြားတစ္ဆူဌာပနာထည္၍ ျပန္လည္ တည္ထားေတာ္မူေလသည္။ မင္းရာဇာဘုရင္ႀကီးလက္ထက္ (၁၅၉၃-၁၆၁၂)ခုႏွစ္တြင္ အံေတာ္သိမ္မွ ပုထိုးေတာ္ႀကီးကို တည္ေဆာက္ခဲ့ရာတြင္ ဤအံေတာ္ဓာတ္ကုိ ဌာနပျပဳ၍ တည္ထားခဲ့ေလသည္။ မသမာသူတို႕ ခုိးယူမွဳေၾကာင့္ အံေတာ္ပါသြားသည့္အျဖစ္ႏွင့္ ႀကံဳေတြ႕ရသျဖင့္ မူလပုထိုးေတာ္၌ မထားေတာ့ပဲ ဘုရားေပၚေက်ာ္းေဟာင္း(စိုင္ျပင္ေက်ာင္း) ဆရာႀကီးထံ အပ္ႏွံၿပီး ပူေဇာ္ခဲ့ၾကေပသည္။
ထိုမွတဆင့္ဘံုေက်ာင္း (ေလာကမာရ္ေအာင္)သို႕ ေဒသစာရီၾကြေရာက္ၿပိး ေညာင္ပင္ေစ်းေက်ာင္းတိုက္ ေဟာင္း႐ွိ ဂႏၶကုဋီတိုက္တြင္ (၄၂)ႏွစ္တိုင္တိုင္ ကိန္း၀ပ္စံပၸါယ္ေတာ္မူခဲ့ေလသည္။
(၂) ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ အံေတာ္ဓာတ္ကို ပင့္ေဆာင္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားျပဳလုပ္စဥ္ ၁၂၆၃ ခုႏွစ္တြင္ ပင့္ေဆာင္ပူေဇာ္လာဥ္ ေညာင္ပင္ေစ်းတံတားအေရာက္တြင္ တံတားက်ဳိးက်သြားသျဖင့္ ပင့္ေဆာင္လာသည့္ ေ၀ါယဥ္ႏွင့္အတူ အံေတာ္ဓာတ္မွာ ေရထဲသို႕ က်ဆင္းသြားခဲ့ေပသည္။ နည္းမ်ဳိးစံုျဖင့္ ႐ွာေဖြေသာ္လည္း မေတြ႕႐ွိၾကေပ။ ေတာင္ရပ္အုပ္စု ငေျခာက္ေစ်းရပ္ကြက္မွ ေဆးဆရာႀကီးဦးတက္ခါးျဖဴသည္ အနီးတြင္႐ွိသည့္ ရကၡေတာင္ေပၚတြင္ ေရာင္ျခည္ေတာ္ကြန္႕ျမဴးေနသည့္ အံေတာ္ဓာတ္ကို ထူးဆန္းစြာေတြ႕ျမင္ရေလသည္။ အံေတာ္ဓာတ္ကို ၁၂၆၃ ခုႏွစ္၊ ကဆုန္လဆန္း ၅ ရက္ေန႕ မြန္းလြဲ (၁)နာရီခန္႕တြင္ ဗႏၶဳလေက်ာင္းတိုက္ (ယခု စႏၵမုနိဘုရားႀကီးေက်ာင္း)ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးပုညလက္သို႕ ေပးအပ္လွဴဒါန္းခဲ့ပါသည္။
စြယ္ေတာ္ျမတ္သည္ လံုး၀န္းျခင္း၊ စင္ၾကယ္ျခင္း၊ သန္႕ျပန္႕ျခင္း၊ ထက္ျမက္ျခင္းႏွင့္အတူ ျဖဴေဖြးျခင္းအဂၤါ ၄ ရပ္ႏွင့္အညီ ဘုရား႐ွင္၏ သရီရဓာတ္ေမြေတာ္ျဖစ္သည့္ အံေတာ္ျမတ္မွာ ယခုအခါ စႏၵာမုနိေက်ာင္းတိုက္တြင္ ကိန္း၀ပ္စံပါယ္လ်က္႐ွိပါသည္။
စႏၵမုနိ ဘုရားႀကီးေက်ာင္းသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕တြင္ ဘုရားဖူးေလ့လာသူမ်ားလာေရာက္ၾကည္႐ႈမွဳတြင္ အဓိကက်သည့္ေနရာတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ သမုိင္း၀င္ေ႐ွ႕ေဟာင္းဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ေ႐ွ႕ေဟာင္းပစၥည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးတို႕ကို စုေဆာင္းျပသထားပါသည္။
မ်ားေအာင္၊ ေျမာက္ဦးဘုရားေစတီပုထိုးမ်ား၊ႏွင့္ ဧည့္လမ္းညႊန္စာအုပ္မွ ကူးယူကိုးကားေဖာ္ျပထားပါသည္
Arakan
Arakan [အာရကန္]
The land that is known as Arakan by the foreigners is called ‘Rakhaing-pray’ [ရခုိင္ျပည္] by its own peoples, Rakhaing-thars (Arakanese) [ရခုိင္သား]. The word “Arakan” was a derivation of the ancient word “Arakha-de-sha” [အာရက ေဒသွ်] (the land of Arakan) which is found in line forty of Anandachandra inscriptions of Shitethaung pillar.
Rakhapura [ရကပူရ]
Rakhapura [ရကပူရ] is the former name of Rakhaing-pray [ရခုိင္ျပည္]. Arakanese people today do not use the term 'Rakhapura' to mention their land. But, every Arakanese love the word “Rakhapura” [ရကပူရ] as they assume that it is a unique word for only Arakanese in this universe. It can also be found in both classical and modern Arakanese plays, poetry and songs.
Both Rakhapura and Rakhaing-pay means the land that is owned and inhabited by the Arakanese.
Rakhaing [ရခုိင္]
According to the Arakanese chronicles, the word ‘Rakhaing’ [ရခုိင္] was originated from Rakhapura [ရကပူရ] and it means the original inhabitants of Rakhapura [ရကပူရ].
Arakhadesha [အာရကေဒသွ်] > Rakhasa [ရကသွ်] > Rakkha [ရက] > Rakkhaing [ရကဳိင္] > Rakhaing [ရခုိင္]
In Pali [ရပါဠိ] the word ‘Rakhaing’ [ရခုိင္] is used to honour the people who love their nation, and preserve their national heritage, and their traditional ethics or morality [သီလ].
History
The Arakanese history records the early Arakanese to migrate in Arakan and settled down in their true land since time immemorial. The independent and sovereign Buddhist Kingdom of Arakan had been splendidly flourishing from 3325 B.C. till the Burman invaders occupied it in 1784.
The history of Arakan can be divided in to four major period throughout its thousand-years-long history. They are:
- Dhannyawaddy Period
The 1st Dhannyawaddy Period (King Marayu, BC. 3325 – BC. 1483)
The 2nd Dhannyawaddy Period (King Kanrazagree, BC. 1483 – BC. 580)
The 3rd Dhannyawaddy Period (King Chandra Surya, BC. 580 - AD. 326)
- Vesali Period (King Dvan Chandra, AD. 327 – AD. 1018)
- Laemro Period (King Nga Tone Munn, AD. 1018 – AD.1406)
- Mrauk-U Period (King Munn Saw Mwan, AD.1430 – 1784)
Dhannyawaddy Era [ဓည၀တီေခတ္]
The 1st Dhannyawaddy Period (BC. 3325 – BC. 1483)
According to the legend, Dhanyawadi [ဓည၀တီႏုိင္ငံေတာ္] (the first independent Arakan kingdom) was established in 3325 B.C by King Maryu [မာရယု] (the Arakanese legendary hero-ancestor). It is said that King Rarayu [မာရယု] had married the daughter of the chief of Mro [ၿမဳိ] tribe and had founded Dhanyawadi [ဓည၀တီႏုိင္ငံေတာ္] after defeating the bilus [ရခုိင္] (demon-like creatures) who arrived earlier in the area.
Religion
Buddhism was introduced into Arakan during the lifetime of Buddha himself. According to Arakanese chronicles, Lord Buddha, accompanied by his five hundred disciples, visited the city of Dhannyawadi (Grain blessed) in 554 B.C. King Chandra Suriya (Sun and Moon) and all the people converted to Buddhism and became Buddhists since then. The king requested Lord Buddha to leave the image of Himself to commemorate the event before he left Arakan and Lord Buddha consented it. This was the famous Mahamuni (Great Sage) image, known throughout the Buddhist world and desired by kings who sought to conquer the country in order to carry away this powerful prize. The history of this image is entwined with that of Arakan. After casting the Great Image Mahamuni, Lord Buddha breathed upon it which resembled the exact likeness of the Blessed One.
The tradition of the origin of the Mahamuni image can be interpreted as an allegorical account of the introduction of Buddhism to Arakan. The first evidence we have of Buddhism is in the early sculpture of the Mahamuni shrine at Dhanyawadi.
Arakanese, to show their utmost respect to King Chandra Suriya who had donated Mahamuni Shrine and introduced Buddhism into Arakan, have been using the signs of Sun and Moon as the most sacred symbols throughout the history until today.
These symbols can be found in all ancient coins of Arakan, as well as present-day flag and seal of Rakhaing state under Burma.
The Lost of Chittagong and Twelve Bengal Districts
Even though Arakan had reached zenith of power in the Bay when it was under the rule of the skilled and powerful kings, the country's glory and fame has steadily declined when it was succeeded and ruled by the unqualified kings. Chittagong and other districts of Bengal were invaded and occupied by the Moghal in 1666 AD.
The Lost of Arakan Kingdom, its nation and national identity
After the Moghal invaded and annexed part of the Arakanese territories, internal instability and dethroning of kings had happened very often in Arakan Court. Taking opportunity in the overall weakness inside the country, the Burmese King U Wine violated the good-friendly neighbour's ethics and dispatched his invading forces into Arakan in mid-November, 1784 and occupied it by the end of 1784.
The national independence of Arakan and sovereignty of the Arakan Kingdom were lost on 31 December 1784 (7 waxing day of Pratho 1146 AE.) when it was invaded and subjugated by the Burman King Maung Wyne. The people of Arakan became enslaved. The national flag hoisted in honour of the nation on the top of the Royal Assembly Hall was dropped. The dignity, the honour and the prestige of the Rakhine as a FREE NATION had terminated immediately after loss of independence.
Area of Arakan
Arakan is situated among India in the North, Burma in the East and People's Republic of Bangladesh in the West. To the south, it extends up to Haigri Islands and is bounded on the southwest by the Bay of Bengal.
The area of Arakan was more than 20,000 sq. ml. till the British period. But, Burmese ruler, without the consent of Arakanese people, split up a north western Arakan Hill Tracts area bordering India and a southern most part of Arakan (from Kyauk Chaung River to Cape Negaris) from the Arakan mainland. Due to these partitions, the present day total area of Arakan was reduced to 18, 500 sq. ml and it comprise less than half of historic Arakan territory.
The Rakhine State of Burma
The Rakhine state, consisting 17 townships was created by the then Burmese Socialist Programme Party (BSPP) government led by General Ne Win after granting Arakan region the state status. But it was done by the Burmese for administrative purposes.
Today area of Arakan is located between Lat. 16' 00" N- Lat. 21' 20" N and Long. 92' 20" E- Long. 95' 20" E. Arakan is known as one of the poorest states under so called Union of Burma ruled by military junta called SPDC (State Peace and Development Council) with its official name, Rakhine State.
Arakanese, however, use the term "Arakan" to mean the area which was historically and traditionally known as Arakan before the 1784 Burmese invasion. Despite over 200 years of Burmese occupation of Arakan, the Arakanese peoples refuse to be conquered and subjugated by the Burmese. Arakan independent movement started just after it lost independent and is carrying on until now.
ရခုိင္ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳ
ရခုိင္ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳ
ဖားျပဳတ္ေကတေကာင္၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ျဖားရီတက္တြင္၊ ေခ်ာင္းကို၀င္၍လာလတၱံ။ ထုိေရာအခါ၊ ေခ်ာင္းကမ္းသာတြင္၊ ျပားဇီးပင္တကုိင္းတြင္နားလွ်က္၊ ပန္ဇင္းငွက္က၊ ခင္ပြန္းမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာဟု၊ ေသခ်ာစစ္စစ္မိန္းလတၱံ။ ပန္ဇင္းမိန္းေလ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ လွည့္လုိ႕လာဟု ေျဖလတၱံ။
ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ ၾကားခပါသည္၊ ပဇာသတင္းထူးသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထုိသုိ႕မိန္းခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လတၱံ။ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ ကမၻာေက်ာက္ႀကီးကဲြလတၱံ။ ထိုသို႕ကဲြခါ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္းက်ိဳးလတၱံ။ လူလည္းေလးစု ကဲြလတၱံ။
ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ ပန္ဇင္းငွက္ကမိန္းျပန္သည္မွာ၊ အိုအိုမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသို႕ျဖစ္မူ၊ င႐ို႕သူငါ၊ ပဇာျပဳလုပ္ရမည္နည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထိုသို႕မိန္းခါ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ အုိအုိမိတ္ေဆြ၊ ပန္ဇင္းငယ္၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသုိ႕ျဖစ္မူ၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကုိျမင္လိမၼည္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထုိေရာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္က၊ ေၾကာက္ဘြယ္စရာ၊ ၾကားရပါသည္၊ ညခါတုိင္ၿပီး၊ ေၾကာက္အားႀကီး၍၊ ငွက္ႀကီးေရာင္းရင္၊ အိပ္ရာတြင္၌၊ ၀မ္းတြင္း၀င္မည္ၾကံလတၱံ။
ၾကံစည္ထုိခါ၊ ျပဳေသာခါတြင္၊ ေရာင္းရင္ငွက္ႀကီး၊ လန္႕အားႀကီး၍၊ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္ေအာ္လတၱံ။ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္၊ ျမည္ဟစ္ေအာ္က၊ ေမ်ာက္ေက်ာ္မကၠဋ၊ နီထသစ္ပင္၊ သျပဳပင္၌၊ လက္တြင္ကုိင္ၿပီး၊ သျပဳသီးကို၊ စားမည္ျပဳထ၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွလြတ္ေသာ္၊ ေအာက္တြင္နီထ၊ ေတာဆတ္မ၏၊ ေနာက္ကုန္းေပၚတြင္က်လတၱံ။
ထုိသုိ႕က်လွ်င္၊ နာၾကင္လန္႕ေၾကာက္၊ ၿခီစုံေပါက္၍၊ လားေျမာက္ၿပီးခုန္၊ ႏြယ္ျခဳံေပါင္းျမက္၊ ေတာၾကက္သာယာ၊ ဥေပါက္ခါျဖင့္၊ နီရာသုိက္ျမဳံ၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္ေအာင္၊ နင္းတုံၿဖိဳဖ်က္၊ ေထာင္းေထာင္းညက္၍၊ ေတာၾကက္မမွာ၊ စိတ္ပူဆာ၍၊ လမ္းမွတြိဆုံ၊ ေတာျခအုံကို၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္က၊ ၿပိဳတုံျခေပါင္း၊ ေထာင္ေသာင္းမက၊ ေတာ၀က္မ၏၊၊ ၀ပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါေသာ္၊ ၀မ္းမွာရင္ဖတ္၊ မလြတ္ႏုိ႕သီး၊ ျခႀကီးျခငယ္၊ ကုိက္ေလကုန္က၊ ၿပီးတုံလူးလာ၊ ၀က္မမွာလည္း၊ နာၾကင္အီးလတ္၊ ၿပီးမလြတ္ေသာ္၊ ဆာမြတ္၀မ္းစာ၊ ေတာင္ယာလုပ္ရင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ၀င္၍ထုိခါစားလတၱံ။
၀င္၍စားကာ၊ နီတုံပါက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္လွ်င္၊ တြိလီျမင္ေသာ္၊ ယာသွ်င္တသီး၊ ယာသူႀကီးကို၊ အၿပီးတုိင္ၾကားေျပာလတၱံ။ အၿပီးတုိင္ေျမာက္၊ ငမဲတုတ္ေရာက္က၊ ငမဲတုတ္က်ာ၊ ယာကလာေက၊ ယာမွာစပါး၊ မွည့္ဗ်ာလားဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းျငားေသာခါ၊ မဲတုတ္က်ာက၊ မွည့္ကားမွည့္ယက္၊ အစပတ္လည္၊ ေမ်ာက္ဖ်က္ေတ၊ အလယ္တ႐ိုး၊ ၀က္ငယ္တုိးဟု ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းက၊ ခ်က္ခ်င္းမၾကာ၊ ယာမွာစားလွ်က္၊ ထုိ၀က္မကုိ၊ ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီဟု စီလတၱံ။
ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္က၊ သုတ္သုတ္ျပန္လာ၊ ယာမွာစားထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ေၾကာ့ကြင္းေထာင္လွ်က္၊ လက္ရဖမ္းယူ၊ ယာမူပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းကုိ၊ လွ်င္ျမန္မေႏွးပီးလတၱံ။
ပီးအပ္လီေက၊ လုပ္ေထြကုိင္ခင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ေတာတြင္းနီထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ငါသာပုိင္နင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ပဇာတြက္ေၾကာင့္၊ စားသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ဘာသာဘာ၀၊ ကၽြန္၀က္မသည္၊ အိပ္ထနီရာ၊ ျခမ်ားစြာလွ်င္၊ ေရာက္လာဆိတ္ဆြ၊ ကုိက္ခဲၾက၍၊ ၿပီးထေယွာင္ခြာ၊ မလြတ္သာေက၊ ေရာက္ရာေရာက္မိ၊ ဟိစီဘိဟု၊ ၿပီးလီေသာခါ၊ လမ္းမွာတြိၿပီး၊ ေတာေမ်ာက္ထီးက၊ အေဆြ၀က္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၿပီးသနည္းဟု မိန္းေသာကာလ၊ ကၽြန္၀က္မမွာ၊ ျခကုိက္ပါသည္၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာလုပ္ခင္း၊ စပါးခင္းကို၊ ၀င္၍တလီ၊ စားပါခီဟု၊ ဆိုျခင္းျပဳက၊ မခ်ိခႏၶာ၊ ႏြမ္းရိပါ၍၊ ၀မ္းမွာဆာမြတ္၊ တြိလတ္အစာ၊ စပါးယာကုိ၊ ၀င္ကာမေသြ၊ စားမိသည္ဟု ေျဖလတၱံ။
ေျဖဆုိတုံက၊ စစ္ခ်က္ရ၍၊ ျခမကိုေခၚ၊ မိန္႕ဆုိအာဏာ ပီးလတၱံ။ ပီးလီေသာခါ၊ မၾကာခဏ၊ ေတာျခမႏွင့္၊ မ်ားလွျခေပါင္း၊ ေထာင္းေသာင္းမက၊ ေရာက္လာၾက၍၊ စစ္မမိန္းခါ၊ ကၽြန္မမွာလွ်င္၊ မ်ားစြာစုပုံ၊ ျခသုိက္အုံကို၊ အကုန္ၿဖိဳဖ်က္၊ ေတာၾကက္ယက္၍၊ ပ်က္လီေထာင္ေသာင္း၊ ျခအေပါင္း႐ို႕၊ နီဖုိ႕ေနရာ၊ မဟိပါ၍၊ လားလာကုန္က၊ ေတာ၀က္မ၏၊ အိပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါ၍၊ ကုိက္ရသည္သာ၊ ျဖစ္ပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။
မွန္ရာကိုပင္၊ စစ္တန္း၀င္၍၊ သုိ႕စင္ျဖစ္ထ၊ ေတာ၀က္မကို၊ အရေခၚခီ၊ အျပင္းစီက၊ ေတာနီၾကက္မ၊ ေခၚထလာေရာက္၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သို႕၊ ေရာက္လတၱံ။ ရွိေမွာက္မေသြ၊ ေရာက္တုံေပက၊ ေဟေတာၾကက္မ၊ ျခမ်ားနီရာ၊ အုံကုိသာလွ်င္၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ယက္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ေတာမွာနီထ၊ ေတာၾကက္မက၊ ကၽြန္မမွန္စြာ၊ ၾကက္ဘာသာျဖင့္၊ သုိက္မွာဥေပါက္၊ ဥမ်ားေျမာက္ကုိ၊ ေစာင့္ေယွာက္နီရာ၊ ဆတ္မလာ၍၊ မညႇာမေထာက္၊ ၿခီေက်ာက္ကန္လန္၊ ေမွာက္လွန္အသုိက္၊ ဖ်က္ဆီးပစ္က၊ ကၽြန္ၾကက္မမွာ၊ စိတ္ကပူဆာ၊ မနီသာေက၊ လားလာတြိၾကဳံ၊ ေတာျခအုံကို၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ ယက္ၿဖိဳပစ္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထိုသို႕ေျဖခါ၊ ေတာဆတ္မကို၊ အရဖမ္းခီ၊ ဆင့္လီအာဏာ၊ စီေသာခါလွ်င္၊ မၾကာခဏ၊ ေတာဆတ္မလွ်င္၊ ရွိေတာ္ျပင္သုိ႕ ေရာက္လတၱံ။
ေရာက္လီေသာခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ အသင္ဆတ္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၾကက္မနီတုံ၊ ဥသုိက္ျမဳံကုိ၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ နင္း၍ပစ္သည္၊ ေျဖရမည္ဟု ဆိုလတၱံ။ ဆိုလီေသာခါ၊ ဆတ္႐ို႕ဘာသာ၊ ညအခါတြင္၊ ေတာမွာေပါက္ေရာက္၊ ႀကီးေျမာက္သစ္ပင္၊ သျပဳပင္ေအာက္၊ အိပ္မည္ဟုပင္၊ နီလီက်င္ေသာ္၊ သစ္ပင္ထက္က၊ မကၠဋဟု၊ ေမ်ာက္ကနီျပီး၊၊ သျပဳသီးႏွင့္၊ အၿပီးထုိခါ၊ ခ်ပစ္ပါေသာ္၊ ကၽြန္ေတာ္မ၏၊ ေက်ာက္သားေနာက္ကုန္း၊ ဘုံးဘုံးက်ရာ၊ လန္႕ေၾကာက္ကာျဖင့္၊ ၿပီးလာခုန္ထြက္၊ ေတာၾကက္သုိက္ျမဳံ၊ နင္းမိတုံက၊ ပ်က္စီးရသည္၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ နင္းဖ်က္သည္သာ၊ မဟုတ္ပါဟု၊ ေၾကာင္းရာစကားေျပာလတၱံ။ ေျပာျငားလီက၊ မကၠဋကုိ၊ အရရွိေတာ္၊ ေခၚရမည္ဟု၊ အျပင္းတခါ စီလတၱံ။
ေမ်ာက္ကုိတဖန္၊ ေခၚခီျပန္က၊ မိန္းျမန္းစစ္ခ်က္၊ ေမ်ာက္ဆုိခ်က္မွာ၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ညဥ့္အခါတြင္၊ သျပဳပင္၌၊ ကုိင္တြင္နီျပီး၊ သျပဳသီးကုိ၊ စားမည္ျပဳခါ၊ နီလီပါေသာ္၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မက၊ လန္႕ေၾကာက္စရာ၊ ဟစ္ေအာ္ပါက၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွာကုိင္ျပီး၊ သျပဳသီးလွ်င္၊ လက္မွလြတ္ကာ၊ က်လီပါက၊ နာၾကင္ရ၏၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္သွ်င္၊ ယာသခင္က၊ သံလွ်င္ႀကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မကုိ၊ အရေခၚခီ၊ စီလတၱံ။ ထုိသုိ႕စီခါ၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မလည္း၊ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္ ေရာက္လတၱံ။ ထုိသုိ႕ေရာက္ခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ သင္ေရာင္းရင္မ၊ ႀကီးလွအသံ၊ ေတာလုံးညံေအာင္၊ ပဇာျဖစ္၍၊ ေအာ္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။
ထိုသို႕မိန္းခါ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မက၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ သစ္ပင္ထက္မွာ၊ အိပ္ေပ်ာ္နီဆိုက္၊ ထုိအခုိက္တြင္၊ ငွက္ငယ္ပန္ဇင္း၊ ကၽြန္႕၀မ္းတြင္းသုိ႕၊ ၀င္မည္ဟုပင္၊ ျပဳပ်င္ေသာခါ၊ ေၾကာက္လန္႕စြာျဖင့္၊ ေအာ္ရပါသည္၊ သတၱ၀ါမ်ားေျမာင္၊ ေၾကာက္လန္႕ေအာင္ဟု၊ ၾကံေဆာင္ျခင္းကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိေသာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္ကို၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သုိ႕၊ အေရာက္ထုိခါ၊ ေခၚလတၱံ။ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္၊ ပန္ဇင္းေရာက္က၊ သင္ပန္ဇင္း၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ မဟုတ္ပါဘဲ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မ၏၊ ၀မ္းတြင္းကုိသာ၊ ၀င္ဖုိ႕ရွာသည္၊ ပဇာေၾကာင္းရင္း၊ ဟိသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။
မိန္းလီေသာခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ေခ်ာင္းသာျမစ္နား၊ ဇီးကုိင္းဖ်ားတြင္၊ နီပါေသာခါ၊ ကၽြန္႕မွာမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ ျဖားရီတက္မွာ၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ၀င္၍လာေက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာေက၊ ဇာဇာသတင္း၊ ထူးသနည္းဟု၊ မိန္းလီေသာခါ၊ ကၽြန္ေတာ့္မိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုးမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လိမၼည္၊၊ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္း၊ က်ိဳးလိမၼည္၊၊ လူလည္းေလးစု၊ ကဲြလိမၼည္၊၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကို၊ ျမင္လိမၼည္ဟု၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေၾကာက္သည္အားႏွင့္၊ ႀကီးသူရွာေက၊ ေရာင္းရင္၀မ္းသို႕၊ ၀င္ဖို႕အမွန္၊ ၾကံပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ယာကုိစုိးနင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ဖားျပဳတ္မုိက္ကို၊ ေခၚရမည္ဟု စီလတၱံ။ စီလီေသာခါ၊ ဖားျပဳတ္ထံသုိ႕၊ တမန္ထုိခါ လားလတၱံ။ တမန္ေရာက္လစ္၊ ဖားျပဳတ္မုိက္က၊ ထုိကုိေယာင္ေယာင္၊ ေဒေယာင္ယာင္ႏွင့္ နီလတၱံ။
ထပ္ခါထပ္ခါ၊ ေခၚမ်ားလာ၍၊ မနီသာေက၊ ခုန္ကာစုိက္စုိက္၊ လုိက္၍လည္းလာ၊ ရွိမွာေရာက္၍၊ စစ္မိန္းပါေက၊ မာယာပရိယာယ္၊ လြန္ဆန္းၾကယ္၍၊ ရယ္ဘြယ္စရာ၊ ျပဳသည္မွာကား၊ ၿခီလက္ေျပာင္းျပန္၊ မ်က္ဆံသီသုတ္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ လွ်ာကုိထုတ္လုိ႕၊ သီ႐ုပ္ပ်င္ကာ၊ အျဖာျဖာႏွင့္၊ မာယာပရိယာယ္၊ ညာဏ္ဆန္းၾကယ္စြာ၊ ျပလီေသာခါ၊ ယာႀကီးသခင္၊ စပါးသွ်င္က၊ အျမင္ကတ္ေက၊ ဖားျပဳတ္ေကကို၊ လိမ္လည္ေျပာမႈ၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုဟု၊ ပီးသည့္အာဏာ၊ လက္မရြန္႕႐ုိ႕၊ ထုျပန္ပါေက၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုယင့္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ ေၾကာတက္ယင့္လည္း တက္လတၱံ။
ထုိသည္အခါ၊ ပါးစခံတြင္း၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ သီြးဖ်င္းဖ်င္းႏွင့္၊ ခုန္ကာခုန္ကာ၊ လားလီပါေက၊ လမ္းမွာတြိျငား၊ လူအမ်ားက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ နီလြန္းလွပါ၊ ဇာကလာဟု၊ မိန္းခါကာလ၊ သူႀကီးၿမီတုိင္း၊ ေက်းကုိင္းရြာစား၊ အိမ္သုိ႕လား၍၊ ကြမ္းစားရသည္၊ အိုမိတ္ေဆြဟု၊ ဖားျပဳတ္ေကကဆုိလတၱံ။ ။
(ဤတြင္ ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳဆံုးပါလီ၏။ မဆံုးသိမ့္ေက က်န္ေရလူတိဆက္ေျပာပါလီ။)
ဖားျပဳတ္ေကတေကာင္၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ျဖားရီတက္တြင္၊ ေခ်ာင္းကို၀င္၍လာလတၱံ။ ထုိေရာအခါ၊ ေခ်ာင္းကမ္းသာတြင္၊ ျပားဇီးပင္တကုိင္းတြင္နားလွ်က္၊ ပန္ဇင္းငွက္က၊ ခင္ပြန္းမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာဟု၊ ေသခ်ာစစ္စစ္မိန္းလတၱံ။ ပန္ဇင္းမိန္းေလ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ လွည့္လုိ႕လာဟု ေျဖလတၱံ။
ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ တုိင္းျပည္ၿမိဳ႕ရြာ၊ ၾကားခပါသည္၊ ပဇာသတင္းထူးသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထုိသုိ႕မိန္းခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လတၱံ။ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ ကမၻာေက်ာက္ႀကီးကဲြလတၱံ။ ထိုသို႕ကဲြခါ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္းက်ိဳးလတၱံ။ လူလည္းေလးစု ကဲြလတၱံ။
ထုိသုိ႕ေျဖခါ၊ ပန္ဇင္းငွက္ကမိန္းျပန္သည္မွာ၊ အိုအိုမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေက၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသို႕ျဖစ္မူ၊ င႐ို႕သူငါ၊ ပဇာျပဳလုပ္ရမည္နည္းဟု မိန္းလတၱံ။ ထိုသို႕မိန္းခါ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ အုိအုိမိတ္ေဆြ၊ ပန္ဇင္းငယ္၊ အကယ္စင္စစ္၊ ထိုသုိ႕ျဖစ္မူ၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကုိျမင္လိမၼည္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထုိေရာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္က၊ ေၾကာက္ဘြယ္စရာ၊ ၾကားရပါသည္၊ ညခါတုိင္ၿပီး၊ ေၾကာက္အားႀကီး၍၊ ငွက္ႀကီးေရာင္းရင္၊ အိပ္ရာတြင္၌၊ ၀မ္းတြင္း၀င္မည္ၾကံလတၱံ။
ၾကံစည္ထုိခါ၊ ျပဳေသာခါတြင္၊ ေရာင္းရင္ငွက္ႀကီး၊ လန္႕အားႀကီး၍၊ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္ေအာ္လတၱံ။ သံႀကီးေက်ာ္ေက်ာ္၊ ျမည္ဟစ္ေအာ္က၊ ေမ်ာက္ေက်ာ္မကၠဋ၊ နီထသစ္ပင္၊ သျပဳပင္၌၊ လက္တြင္ကုိင္ၿပီး၊ သျပဳသီးကို၊ စားမည္ျပဳထ၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွလြတ္ေသာ္၊ ေအာက္တြင္နီထ၊ ေတာဆတ္မ၏၊ ေနာက္ကုန္းေပၚတြင္က်လတၱံ။
ထုိသုိ႕က်လွ်င္၊ နာၾကင္လန္႕ေၾကာက္၊ ၿခီစုံေပါက္၍၊ လားေျမာက္ၿပီးခုန္၊ ႏြယ္ျခဳံေပါင္းျမက္၊ ေတာၾကက္သာယာ၊ ဥေပါက္ခါျဖင့္၊ နီရာသုိက္ျမဳံ၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္ေအာင္၊ နင္းတုံၿဖိဳဖ်က္၊ ေထာင္းေထာင္းညက္၍၊ ေတာၾကက္မမွာ၊ စိတ္ပူဆာ၍၊ လမ္းမွတြိဆုံ၊ ေတာျခအုံကို၊ ျပစ္ျပစ္ကုန္က၊ ၿပိဳတုံျခေပါင္း၊ ေထာင္ေသာင္းမက၊ ေတာ၀က္မ၏၊၊ ၀ပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါေသာ္၊ ၀မ္းမွာရင္ဖတ္၊ မလြတ္ႏုိ႕သီး၊ ျခႀကီးျခငယ္၊ ကုိက္ေလကုန္က၊ ၿပီးတုံလူးလာ၊ ၀က္မမွာလည္း၊ နာၾကင္အီးလတ္၊ ၿပီးမလြတ္ေသာ္၊ ဆာမြတ္၀မ္းစာ၊ ေတာင္ယာလုပ္ရင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ၀င္၍ထုိခါစားလတၱံ။
၀င္၍စားကာ၊ နီတုံပါက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္လွ်င္၊ တြိလီျမင္ေသာ္၊ ယာသွ်င္တသီး၊ ယာသူႀကီးကို၊ အၿပီးတုိင္ၾကားေျပာလတၱံ။ အၿပီးတုိင္ေျမာက္၊ ငမဲတုတ္ေရာက္က၊ ငမဲတုတ္က်ာ၊ ယာကလာေက၊ ယာမွာစပါး၊ မွည့္ဗ်ာလားဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းျငားေသာခါ၊ မဲတုတ္က်ာက၊ မွည့္ကားမွည့္ယက္၊ အစပတ္လည္၊ ေမ်ာက္ဖ်က္ေတ၊ အလယ္တ႐ိုး၊ ၀က္ငယ္တုိးဟု ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းက၊ ခ်က္ခ်င္းမၾကာ၊ ယာမွာစားလွ်က္၊ ထုိ၀က္မကုိ၊ ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီဟု စီလတၱံ။
ဖမ္းရယူခီ၊ လားကတ္လီက၊ ယာတြင္ထြင္လုပ္၊ ငမဲတုတ္က၊ သုတ္သုတ္ျပန္လာ၊ ယာမွာစားထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ေၾကာ့ကြင္းေထာင္လွ်က္၊ လက္ရဖမ္းယူ၊ ယာမူပုိင္နင္း၊ သူႀကီးမင္းကုိ၊ လွ်င္ျမန္မေႏွးပီးလတၱံ။
ပီးအပ္လီေက၊ လုပ္ေထြကုိင္ခင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ေတာတြင္းနီထ၊ ေတာ၀က္မကုိ၊ ငါသာပုိင္နင္း၊ စပါးခင္းကုိ၊ ပဇာတြက္ေၾကာင့္၊ စားသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ဘာသာဘာ၀၊ ကၽြန္၀က္မသည္၊ အိပ္ထနီရာ၊ ျခမ်ားစြာလွ်င္၊ ေရာက္လာဆိတ္ဆြ၊ ကုိက္ခဲၾက၍၊ ၿပီးထေယွာင္ခြာ၊ မလြတ္သာေက၊ ေရာက္ရာေရာက္မိ၊ ဟိစီဘိဟု၊ ၿပီးလီေသာခါ၊ လမ္းမွာတြိၿပီး၊ ေတာေမ်ာက္ထီးက၊ အေဆြ၀က္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၿပီးသနည္းဟု မိန္းေသာကာလ၊ ကၽြန္၀က္မမွာ၊ ျခကုိက္ပါသည္၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေတာင္ယာလုပ္ခင္း၊ စပါးခင္းကို၊ ၀င္၍တလီ၊ စားပါခီဟု၊ ဆိုျခင္းျပဳက၊ မခ်ိခႏၶာ၊ ႏြမ္းရိပါ၍၊ ၀မ္းမွာဆာမြတ္၊ တြိလတ္အစာ၊ စပါးယာကုိ၊ ၀င္ကာမေသြ၊ စားမိသည္ဟု ေျဖလတၱံ။
ေျဖဆုိတုံက၊ စစ္ခ်က္ရ၍၊ ျခမကိုေခၚ၊ မိန္႕ဆုိအာဏာ ပီးလတၱံ။ ပီးလီေသာခါ၊ မၾကာခဏ၊ ေတာျခမႏွင့္၊ မ်ားလွျခေပါင္း၊ ေထာင္းေသာင္းမက၊ ေရာက္လာၾက၍၊ စစ္မမိန္းခါ၊ ကၽြန္မမွာလွ်င္၊ မ်ားစြာစုပုံ၊ ျခသုိက္အုံကို၊ အကုန္ၿဖိဳဖ်က္၊ ေတာၾကက္ယက္၍၊ ပ်က္လီေထာင္ေသာင္း၊ ျခအေပါင္း႐ို႕၊ နီဖုိ႕ေနရာ၊ မဟိပါ၍၊ လားလာကုန္က၊ ေတာ၀က္မ၏၊ အိပ္ထနီရာ၊ ေရာက္လီပါ၍၊ ကုိက္ရသည္သာ၊ ျဖစ္ပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။
မွန္ရာကိုပင္၊ စစ္တန္း၀င္၍၊ သုိ႕စင္ျဖစ္ထ၊ ေတာ၀က္မကို၊ အရေခၚခီ၊ အျပင္းစီက၊ ေတာနီၾကက္မ၊ ေခၚထလာေရာက္၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သို႕၊ ေရာက္လတၱံ။ ရွိေမွာက္မေသြ၊ ေရာက္တုံေပက၊ ေဟေတာၾကက္မ၊ ျခမ်ားနီရာ၊ အုံကုိသာလွ်င္၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ယက္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။ မိန္းလီေသာခါ၊ ေတာမွာနီထ၊ ေတာၾကက္မက၊ ကၽြန္မမွန္စြာ၊ ၾကက္ဘာသာျဖင့္၊ သုိက္မွာဥေပါက္၊ ဥမ်ားေျမာက္ကုိ၊ ေစာင့္ေယွာက္နီရာ၊ ဆတ္မလာ၍၊ မညႇာမေထာက္၊ ၿခီေက်ာက္ကန္လန္၊ ေမွာက္လွန္အသုိက္၊ ဖ်က္ဆီးပစ္က၊ ကၽြန္ၾကက္မမွာ၊ စိတ္ကပူဆာ၊ မနီသာေက၊ လားလာတြိၾကဳံ၊ ေတာျခအုံကို၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ ယက္ၿဖိဳပစ္ဟု ေျဖလတၱံ။ ထိုသို႕ေျဖခါ၊ ေတာဆတ္မကို၊ အရဖမ္းခီ၊ ဆင့္လီအာဏာ၊ စီေသာခါလွ်င္၊ မၾကာခဏ၊ ေတာဆတ္မလွ်င္၊ ရွိေတာ္ျပင္သုိ႕ ေရာက္လတၱံ။
ေရာက္လီေသာခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ အသင္ဆတ္မ၊ ပဇာေၾကာင္းေၾကာင့္၊ ၾကက္မနီတုံ၊ ဥသုိက္ျမဳံကုိ၊ အကုန္ျပစ္ျပစ္၊ နင္း၍ပစ္သည္၊ ေျဖရမည္ဟု ဆိုလတၱံ။ ဆိုလီေသာခါ၊ ဆတ္႐ို႕ဘာသာ၊ ညအခါတြင္၊ ေတာမွာေပါက္ေရာက္၊ ႀကီးေျမာက္သစ္ပင္၊ သျပဳပင္ေအာက္၊ အိပ္မည္ဟုပင္၊ နီလီက်င္ေသာ္၊ သစ္ပင္ထက္က၊ မကၠဋဟု၊ ေမ်ာက္ကနီျပီး၊၊ သျပဳသီးႏွင့္၊ အၿပီးထုိခါ၊ ခ်ပစ္ပါေသာ္၊ ကၽြန္ေတာ္မ၏၊ ေက်ာက္သားေနာက္ကုန္း၊ ဘုံးဘုံးက်ရာ၊ လန္႕ေၾကာက္ကာျဖင့္၊ ၿပီးလာခုန္ထြက္၊ ေတာၾကက္သုိက္ျမဳံ၊ နင္းမိတုံက၊ ပ်က္စီးရသည္၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ နင္းဖ်က္သည္သာ၊ မဟုတ္ပါဟု၊ ေၾကာင္းရာစကားေျပာလတၱံ။ ေျပာျငားလီက၊ မကၠဋကုိ၊ အရရွိေတာ္၊ ေခၚရမည္ဟု၊ အျပင္းတခါ စီလတၱံ။
ေမ်ာက္ကုိတဖန္၊ ေခၚခီျပန္က၊ မိန္းျမန္းစစ္ခ်က္၊ ေမ်ာက္ဆုိခ်က္မွာ၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ညဥ့္အခါတြင္၊ သျပဳပင္၌၊ ကုိင္တြင္နီျပီး၊ သျပဳသီးကုိ၊ စားမည္ျပဳခါ၊ နီလီပါေသာ္၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မက၊ လန္႕ေၾကာက္စရာ၊ ဟစ္ေအာ္ပါက၊ လန္႕ေၾကာက္လွ၍၊ လက္မွာကုိင္ျပီး၊ သျပဳသီးလွ်င္၊ လက္မွလြတ္ကာ၊ က်လီပါက၊ နာၾကင္ရ၏၊ ေဒါသစိတ္ထြက္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ေတာင္ယာပုိင္သွ်င္၊ ယာသခင္က၊ သံလွ်င္ႀကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မကုိ၊ အရေခၚခီ၊ စီလတၱံ။ ထုိသုိ႕စီခါ၊ သံ၀ါၾကီးလွ၊ ေရာင္းရင္မလည္း၊ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္ ေရာက္လတၱံ။ ထုိသုိ႕ေရာက္ခါ၊ မိန္းစစ္ရာတြင္၊ သင္ေရာင္းရင္မ၊ ႀကီးလွအသံ၊ ေတာလုံးညံေအာင္၊ ပဇာျဖစ္၍၊ ေအာ္သနည္းဟု မိန္းလတၱံ။
ထိုသို႕မိန္းခါ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မက၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ သစ္ပင္ထက္မွာ၊ အိပ္ေပ်ာ္နီဆိုက္၊ ထုိအခုိက္တြင္၊ ငွက္ငယ္ပန္ဇင္း၊ ကၽြန္႕၀မ္းတြင္းသုိ႕၊ ၀င္မည္ဟုပင္၊ ျပဳပ်င္ေသာခါ၊ ေၾကာက္လန္႕စြာျဖင့္၊ ေအာ္ရပါသည္၊ သတၱ၀ါမ်ားေျမာင္၊ ေၾကာက္လန္႕ေအာင္ဟု၊ ၾကံေဆာင္ျခင္းကား၊ မဟုတ္ပါဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိေသာခါ၀ယ္၊ ပန္ဇင္းငယ္ကို၊ ရွိေတာ္ေမွာက္သုိ႕၊ အေရာက္ထုိခါ၊ ေခၚလတၱံ။ ယာသွ်င္ရွိေမွာက္၊ ပန္ဇင္းေရာက္က၊ သင္ပန္ဇင္း၊ ငွက္႐ို႕ဘာသာ၊ မဟုတ္ပါဘဲ၊ သံ၀ါႀကီးထ၊ ေရာင္းရင္မ၏၊ ၀မ္းတြင္းကုိသာ၊ ၀င္ဖုိ႕ရွာသည္၊ ပဇာေၾကာင္းရင္း၊ ဟိသနည္းဟု မိန္းလတၱံ။
မိန္းလီေသာခါ၊ ေျဖသည္မွာကား၊ ကၽြန္ေတာ့္ဘာသာ၊ ေခ်ာင္းသာျမစ္နား၊ ဇီးကုိင္းဖ်ားတြင္၊ နီပါေသာခါ၊ ကၽြန္႕မွာမိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ ျဖားရီတက္မွာ၊ အုံးေဘာင္စီးလွ်က္၊ ၀င္၍လာေက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ ဇာျပည္ဇာရြာ၊ ဇာကလာေက၊ ဇာဇာသတင္း၊ ထူးသနည္းဟု၊ မိန္းလီေသာခါ၊ ကၽြန္ေတာ့္မိတ္ေဆြ၊ ဖားျပဳတ္ေကက၊ သမုဒၵရာ၊ သီတာရီၿမီ၊ မုိးလီမုန္တုိင္း၊ အံုးမိႈင္းမိႈင္းႏွင့္၊ ေတာ္လဲပဲ့တင္၊ ငလွ်င္ၿမီႀကီးလႈပ္လိမၼည္၊၊ ထိုသို႕လႈပ္ခါ၊ ကၽြန္းဒီပါမွာ၊ တြင္းမွာေျမာက္ေတာင့္၊ ခုႏွစ္ေတာင့္လည္း၊ က်ိဳးလိမၼည္၊၊ လူလည္းေလးစု၊ ကဲြလိမၼည္၊၊ ႀကီးသူ၀မ္းေခါင္း၊ ငယ္သူေအာင္း၊ တေၾကာင္းထုိတြင္၊ ခ်မ္းသာအင္ကို၊ ျမင္လိမၼည္ဟု၊ ေျပာလီေသာခါ၊ ေၾကာက္သည္အားႏွင့္၊ ႀကီးသူရွာေက၊ ေရာင္းရင္၀မ္းသို႕၊ ၀င္ဖို႕အမွန္၊ ၾကံပါသည္ဟု ဆုိလတၱံ။
ထုိသုိ႕ဆုိခါ၊ ယာကုိစုိးနင္း၊ ယာပုိင္မင္းက၊ ဖားျပဳတ္မုိက္ကို၊ ေခၚရမည္ဟု စီလတၱံ။ စီလီေသာခါ၊ ဖားျပဳတ္ထံသုိ႕၊ တမန္ထုိခါ လားလတၱံ။ တမန္ေရာက္လစ္၊ ဖားျပဳတ္မုိက္က၊ ထုိကုိေယာင္ေယာင္၊ ေဒေယာင္ယာင္ႏွင့္ နီလတၱံ။
ထပ္ခါထပ္ခါ၊ ေခၚမ်ားလာ၍၊ မနီသာေက၊ ခုန္ကာစုိက္စုိက္၊ လုိက္၍လည္းလာ၊ ရွိမွာေရာက္၍၊ စစ္မိန္းပါေက၊ မာယာပရိယာယ္၊ လြန္ဆန္းၾကယ္၍၊ ရယ္ဘြယ္စရာ၊ ျပဳသည္မွာကား၊ ၿခီလက္ေျပာင္းျပန္၊ မ်က္ဆံသီသုတ္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ လွ်ာကုိထုတ္လုိ႕၊ သီ႐ုပ္ပ်င္ကာ၊ အျဖာျဖာႏွင့္၊ မာယာပရိယာယ္၊ ညာဏ္ဆန္းၾကယ္စြာ၊ ျပလီေသာခါ၊ ယာႀကီးသခင္၊ စပါးသွ်င္က၊ အျမင္ကတ္ေက၊ ဖားျပဳတ္ေကကို၊ လိမ္လည္ေျပာမႈ၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုဟု၊ ပီးသည့္အာဏာ၊ လက္မရြန္႕႐ုိ႕၊ ထုျပန္ပါေက၊ ေက်ာက္ႏွင့္ထုယင့္၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ ေၾကာတက္ယင့္လည္း တက္လတၱံ။
ထုိသည္အခါ၊ ပါးစခံတြင္း၊ ဖားျပဳတ္ေကမွာ၊ သီြးဖ်င္းဖ်င္းႏွင့္၊ ခုန္ကာခုန္ကာ၊ လားလီပါေက၊ လမ္းမွာတြိျငား၊ လူအမ်ားက၊ အေဆြဖားျပဳတ္၊ နီလြန္းလွပါ၊ ဇာကလာဟု၊ မိန္းခါကာလ၊ သူႀကီးၿမီတုိင္း၊ ေက်းကုိင္းရြာစား၊ အိမ္သုိ႕လား၍၊ ကြမ္းစားရသည္၊ အိုမိတ္ေဆြဟု၊ ဖားျပဳတ္ေကကဆုိလတၱံ။ ။
(ဤတြင္ ဖားျပဳတ္ေက၀တၳဳဆံုးပါလီ၏။ မဆံုးသိမ့္ေက က်န္ေရလူတိဆက္ေျပာပါလီ။)
သမိုင္းေၾကာင္းကိုေလ့လာစီခ်င္သည္
ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ေဒသသည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာင္ႏွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ဟိိျပီး၊ ပင္လယ္လိႈင္းႀကီးလိႈင္းငယ္ရို႕သည္ ကမ္းေသာင္နဖူးသို႔ တဘုန္းဘုန္းရိုက္ခတ္လ်က္ဟိသည္။ ရခိုင္ကုန္းတြင္းေဒသတြင္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ အလြန္ေပါမ်ားျပီး ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္ထဲသို႔ စီး၀င္သည္။ ေျမာက္ပိုင္းရိွ (နတ္ျမစ္၊ မယူျမစ္၊ ကုလားတန္ျမစ္၊ ေလးျမိဳ႕ျမစ္) မ်ားတြင္ ျမစ္လက္တက္ေပါင္းမ်ားစြာဟိသည္။ ေတာင္ဘက္၌ ျမစ္တို၊ ေခ်ာင္းတိုမ်ားသည္ အရွိမွအေနာက္သို႔ စီးဆင္းသည္။
ထင္ရွားေသာျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားမွာ (ဒလက္ေခ်ာင္း၊ အမ္းေခ်ာင္း၊ မအီေခ်ာင္း၊ လမူးေခ်ာင္း၊ ဆားျပင္ေခ်ာင္း၊ တန္းလြဲေခ်ာင္း၊ ေတာင္ကုတ္ေခ်ာင္း၊ သေဌးေခ်ာင္း၊ ျပည့္ေခ်ာင္း၊ သံတြဲျမစ္၊ က်ိန္တလီေခ်ာင္းႏွင့္ ဂြေခ်ာင္း) ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖားရီအတက္အက်ဟိသည္။ ျဖားအတက္တြင္ ပင္လယ္ငါးမ်ားသည္ ကုန္းတြင္း ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသို႔ ဒိုးယိုေပါက္၀င္ေရာက္၍ ရခိုင္ျပည္တြင္ သားငါးပုဇြန္အလြန္ေပါမ်ားသည္။
ရႈတိုင္းသာစြ ရခိုင္ၿမီ
ကဗ်ာဆရာရို႕က ရခိုင္ေဒသကို “ရိုးမေတာင္ဆိုင္း၊ ပင္လယ္၀ိုင္း၍၊ ရႈတိုင္းသာစြ၊ ရခိုင္ၿမီ” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “ၿမီျပင္က်ယ္၀င္း၊ လယ္ယာခင္းႏွင့္၊ အင္းအိုင္ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ပင္လယ္ေၾကာင္းႏွင့္” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “က်ယ္ျပန္႔လွစြာ၊ ကၽြန္းဦးၿမီမွာ၊ သၿပီခလို႔၊ ေရာင္ျမ၀ီ၀ီ၊ ေအာင္ျခင္းညံ၍၊ ေအာင္သံက်ဴးလို႔၊ ဇမၺဳဒီမွာ၊ သညီေ၀ါဟာ၊ ေထာပနာႏွင့္၊ ႀသဘာေသာင္းေသာင္း၊ သတင္းေပၚ၍၊ နင္းေက်ာ္ဘိေက၊ သရီေခ်ာင္းတြင္၊ မင္းေကာင္းႀကိမ္ဖန္၊ ဗဟိုရ္ညံ၍၊ စည္သံရိုက္ဟီး၊ ေရႊနန္းေဆာင္ျဖင့္၊ ေျပာင္ေျပာင္ညီးေက၊ ၿမိဳ႕ႀကီးဓညာ” စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း စာဖြဲ႕ဆိုထားၾကပါသည္။
ငါးမ်ားရခိုင္အေခၚ
ဤရီဤၿမီႏွင့္အတူ ရွိပေ၀သဏီကပင္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္အတူ ဒိုးတူေပါင္ဖက္ နီထိုင္လာခသူမ်ားဟု ဆိုခ်င္ပါသည္။ ရခိုင္မ်ားသည္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ ပင္လယ္၀ိုင္းလွ်က္ မြီးဖြားလာၾကသူမ်ားျဖစ္ရာ တနည္းအားျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ိဳးစံုႏွင့္အတူ ၀ိုင္းရံၾကီးျပင္းလာသူမ်ားပင္ မဟုတ္ပါလား။ ရခိုင္ငါးမ်ားတြင္ ကိုယ္စီကိုယ္စီ ရခိုင္အေခၚနာမ ဟိၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။
ငါးသရြဲမင္းက်ား၊ ဘီသွ်ပ္တရာ၊ ငါးေခြးပနီ၊ ပင္လယ္ငါးခူ၊ ငါးသလဲထိုး၊ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုး၊ ငါးေတာက္တူ၊ ငါးခ်ိဳင့္ၾကား၊ ငါးပတုန္၊ ေဒါင့္ဒနာ၊ ငါးရင္းကုန္း၊ ရုဇနား၊ ငါးကန္႔ဗ်ိဳင္၊ ငါးကုန္းညိဳ၊ မ်က္ဆံက်ယ္၊ ငါးဒါးလြယ္၊ ငါးပသြင္၊ စံလွေမ၊ ငါးဒလာ၊ ငါးသရြဲ၊ ငါးစရိုင္း၊ ငါးႏုသန္း၊ ငါးနံ႔သာ၊ ငါးစလံုး၊ ငါး၀မ္းပူ၊ ငါးရစ္မ၊ ငါးပယံု၊ ငါးကန္သား၊ ငါးသေပြ၊ ၀ါမရွီ၊ ငါးလ၀ါ၊ ငါးပါးသွ်င္း၊ ငါးနီတူ၊ ဗရဲဂါး၊ မွ်ိဳင္ေသွ်၊ စြန္ေသွ်၊ဖက္ေသွ်၊ ခသွ်ာ၊ အာဖာ၊ ဘာသွ်ား၊ ငါးဆူ၊ ငါး၀ ၊ ရိုးရည္၊ ငါးညိဳ႔၊ ရီခူ၊ ရီေမ်ာက္၊ ရီၾကက္၊ ေဒါင္းေျပာက္၊ ပဂ်င္း စသည့္ ငါးအမည္မ်ားမွာ ရခိုင္သံပီသလွပါသည္။
အျခားရခိုင္ငါးမ်ားမွာ ငါးသတစ္၊ လက္ခြာ၊ ငါးတန္၊ ငါးျမင္း၊ ငမန္း၊ လိပ္ေက်ာက္၊ ျပင္သာလိပ္၊ ငါးရံ႕၊ ငါးခူ၊ ငါးျပီ၊ ငါးရက္ ၊ ငါးစြယ္၊ ငါးေၾကး၊ ငါးဖယ္၊ ငါးခံုး၊ ဂဏန္း၊ ၾကက္ဖားပုစြန္၊ ရီလားပုစြန္၊ ေရႊပုစြန္၊ ေက်ာက္ပုစြန္၊ ပုစြန္တက္၊ ပုစြန္စိတ္ စသည္ျဖင့္ အသီးသီးဟိသည္။
ရခိုင္ေဒသဥတုရာသီ
ရခိုင္ေဒသသည္ လီျပင္းၿပီး မိုၾကီးေသာေဒသျဖစ္သည္။ ႏွစ္စဥ္ မိုးရီခ်ိန္လကၼ (၂၀၀) ေက်ာ္ ရြာသည္။ ေဒသအေခၚ (ရမ္းေပါက္လီ၊ ဆင္ေခါင္းလီ၊ ကတၱရန္လီ) ရို႕မွာ ရခိုင္ပင္လယ္လီမ်ားျဖစ္သည္။ ႏြီေခါင္ေခါင္ လဆန္းလဆုတ္ ျဖားသီရက္မ်ားမွာေတာင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ သိသိသာသာ ရီေလ်ာ့က်လားေလ့မဟိပါ။ မိုးတြင္းခါဆိုလွ်င္ “၀ါဆို၀ါေခါင္၊ ရီေဖာင္ေဖာင္” ဆိုေရပိုင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ရီၿဖိဳးလွ်က္ဟိပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီကိုႀကိိဳက္ၿပီး ရခိုင္ရီတြင္ေပ်ာ္သည္။ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီျမီသဘာ၀ႏွင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားကိုခြဲခြာ၍ အျခားတပါးသို႔ လားခ်င္လိုစိတ္ဟိမည္မထင္ပါ။ ၀ိသမေလာဘသားမ်ား မေထာက္မညွာ ဖမ္းဆီးယူလားသည့္အခါမွသာ ပါေတာ္မူဘ၀သို႔ ေရာက္လားမည္ျဖစ္ပါသည္။
ပတ္၀န္းက်င္ကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္သိ
ရွိရခိုင္မ်ားသည္ မိမိရို႕ပတ္၀န္းက်င္ဟိ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္းကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ သိထားဟန္တူပါသည္။ ရခိုင္သားမ်ား၏ဓေလ့စရိုက္ႏွင့္ျဖစ္စဥ္မ်ားကိုလည္း ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အတြင္းသိျမင္ထားသူမ်ားျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ နိစဥ္လူမႈကိစၥမ်ား၌ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အကၽြမ္းတ၀င္ တြိဆံုၿမဲျဖစ္သည္။ ရွိေခတ္ဦးကပင္ ရခိုင္သားဘ၀၌ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ တစင္းထင္ဟပ္နီေၾကာင္းတြိရပါသည္။
ရခိုင္သမိုင္းအရ ၀ါသုေဒ၀မင္းေနာက္ ျဗဟၼဏရာဇာမင္းဆက္၌ ဘီစီ (၃၃၂၅) မတိုင္မီွကာလက ကစၦပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕။ အေနာက္ဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕ တည္ဟိခသည္။ အရွိဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းျမိဳ႕) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးတန္သရဲျမိဳ႕) ဟူ၍ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားႏွင့္ မွည့္ေခၚထားသည္ကို တြိရပါသည္။
ဒဂၤါးမွာခတ္ႏွိပ္ထား
ရခိုင္ဒဂၤါးသမိုင္းကိုေလ့လာလွ်င္ အမည္ထိုးပါဟိေသာ အေစာဆံုးဒဂၤါးမွာ ေဒ၀စျႏၵဒဂၤါး ျဖစ္ပါသည္။ ခန္႔မွန္းသကၠရာဇ္ ေအဒီ (၃) ရာစုႏွင့္ (၄) ရာစု စဦးပိုင္းေလာက္က သြန္းလုပ္ခေသာ စာထိုးမပါ ပတုန္း (အျမီး) ပါဟိသည့္ ပင္လယ္ခရုပံု ခပ္ႏွိပ္ထားသည့္ဒဂၤါးအခ်ိဳ႕မွာ ႏိုင္ငံျခားျပတိုက္မ်ား၌ ဟိပါသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားကို စျႏၵားမင္းမ်ားသြန္းလုပ္ခၿပီး၊ ရွိအက်ဆံုးျဖစ္မည္ဟု ပါေမာကၡသုေတသီ ဆရာႀကီးဦးစံသာေအာင္က ခန္႔မွန္းထားခပါသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ႏွယ္ႏွယ္ရရမဟုတ္။ ရခိုင္သမိုင္းႏွင့္အတူ ဖြားေတာ္ဖြားဖက္ျဖစ္သည္ကို တြိရသည္။
ယိုင္းသာျခင္း
ရခိုင္ အဘုေခ်သားေခ်ာ့ ယိုင္းသာျခင္းမ်ား၌ “အမ်ည္မ်ည္၊ မိႈဟင္းခူးေဇာင္လားကတ္မည္၊ မိႈဟင္းလဲခူး၊ စူးလဲစူး၊ အစူးလည္းထြင္၊ အိမ္ကိုလည္းေရာက္၊ အထြဋ္တင္၊ ငယ္လင္စားဖို႔၊ ေမ်ာက္လက္ညိႈး၊ ကုလားပုစြန္၊ ညွီနံ႔နံ႔ႏွင့္၊ အကၽြန္မစား၊ ေရႊလင္ပန္းမွာ၊ ၾကင္းလို႔ထား” ဟူ၍တမ်ိဳး။ “နင့္ဘားဘာ လူယဥ္ေက်းက ေလာင္းတစင္းႏွင့္ လားလတ္ေတ၊ သားငါးရွာဖို႔လားလတ္ေတ၊ နင့္ဘားဘာလာေက၊ ပုစြန္တုတ္ကို အီးေယာင္ျပဳတ္လို႔ ေကၽြးပါ့မည္” ဟူ၍တဖံု ေလ့လာတြိသိရပါသည္။
ငါးႏွင့္ႏြယ္သည့္ နာမည္မွဲ႔ေခၚ
ရခိုင္သမက္တက္ ထိမ္းျမားမဂၤလာပြဲမ်ားတြင္ ခ်က္ျပီးသား ပုစြန္တုတ္္ႏွစ္ေကာင္၊ ဘဲဥႏွစ္လံုးစသည္ရို႕ ပါ၀င္ပါသည္။ ရခိုင္နာမည္တခ်ိဳ႕တြင္ ငါးႏွင့္ႏြယ္ေသာ၊ (ယက္သဲေအာင္၊ ေခ်ာင္းနားေအာင္၊ ငါးလံုးေခ်၊ ဖားေခ်၊ စံလွေမ) စသည့္ေ၀ါဟာရနာမမ်ားကို တြိရပါသည္။ ကနိ ရခိုင္ျပည္ကၽြန္းရြာနာမည္မ်ားတြင္လည္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းရြာ၊ ငမန္းရဲကၽြန္း။ ငါးစရိုင္းေခ်ာင္းကၽြန္း၊ ငါးျပီကၽြန္း၊ ငါးျပီတက္ရြာ၊ တံငါရြာ) စသည္ျဖင့္ တြိရပါသည္။
ရခိုင္သားမ်ားသည္ ငါးႏွင့္ပတ္သက္ေသာ စကားပံုမ်ားကို ကနိတိုင္ ခံုမင္သံုးစြဲနီသည္ကို တြိရပါသည္။ “ငါးမဟိလို႔ မွ်ိဳင္စြံ”၊ “ပုဇြန္ျဖဴ ငါးမဟုတ္၊ ဆင္းရဲသူ လူမဟုတ္”၊ “ဖြတ္မီးေက်ာင္းျဖစ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမခ်မ္းသာ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္ပါသည္။
ရွိရခိုင္းမ်ားသည္ ပန္း၀ွက္တမ္း ကဇတ္ေလ့ဟိပါသည္။ ပန္း၀ွက္ရာတြင္လည္း ရခို္င္ငါးမ်ားပါ၀င္သည္။
ငါးစရိုင္းေသွ် ၀မ္းပူ၊ အအူမဟိပါ။ (၀ခြက္၊ ရီအိုး)
အ၀ီးကလာမဲမဲ၊ အိမ္မွာေရာက္ ရဲရဲ။ (ဂဏန္း)
ထိုဖက္ေဒဖက္ ေလွာ္တက္နန္႕၊ အလယ္ေဂါင္မွာ ရြက္တိုင္နန္႕။ (ငါးစရိုင္း)
အ၀ီးေရာက္ရခို္င္အခ်ိဳ႕သည္ ရခိုင္အစားအစာ၊ ရခိုင္အာဟာရမ်ားကို အာသီသျဖစ္ကာ တမ္းတေလ့ဟိပါသည္။ တမ္းတသည့္ အစားအစာမ်ားမွာ ရခိုင္ငါးပိ၊ သေဘၤာထိုးပါသည့္ ရခိုင္မုန္႔တီ၊ သံတြဲမွ ငါးနီတူေျခာက္၊ ရမ္းျဗဲမွ လက္ခြာေျခာက္၊ စစ္ေတြမွ ေရႊပုဇြန္ေျခာက္ စသည္ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္တခ်ိဳ႕ မိမိရုိ႕၏အေဆြ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကိုမိေပ်ာက္ကာ တျခားအရပ္သံုး ငါးနာမည္နာမမ်ားကို လွ်ာတြိအာတြိ ေခၚလွ်က္ဟိကတ္ပါသည္။
ရခိုင္ငါးမ်ားျမင္ပါက “ငါးစိမ္းျမင္၊ ငါးကင္ပစ္” ဟု စိတ္ဆိုးဆိုးျဖင့္ အျပစ္တင္ေကာင္း တင္ပါလိမ့္မည္။ ရခိုင္သားမ်ားသည္ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္း မမိအပ္ပါ။ ရခိုင္ငါးမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကို သတိရနီျခင္းပင္လွ်င္ အဖရခိုင္ျပည္ကို သတိရနီျခင္း မဟုတ္ပါလား။
ယခုအခါ ရခိုင္ေခ်ာင္း၊ ျမစ္၊ ပင္လယ္မ်ားတြင္ ၀ိသမေလာဘသားတခ်ဳိ႕သည္ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ဖမ္းဆီးယူငင္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ေၾကာက္ေၾကာက္လန္႔လန္႔ နီထိုင္ကတ္ရပါသည္။ ရခိုင္ရီျပင္သို႔ ႏိုင္ငံျခားငါးမ်ားျဖစ္သည့္ ကုလားပုစြန္နန္႕ ပလာတူးရို႕သည္ စုျပံဳက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အယင္ကပိုင္ မေခ်ာင္လည္ၾကပါ။ ဖီးအႏၱရယ္ အရိပ္အေျခၾကည့္ဗ်ာ တိမ္းေယွာင္လားလာနီကတ္ရပါသည္။
တနိသ၌ ကုလားတန္ျမစ္၀ ေလးခ်ဳိင့္ေတာင္အနားမွာ ငါးသရြဲမင္းက်ားတေကာင္ႏွင့္ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုးတေကာင္ တိြဆံုကတ္ပါသည္။
မင္းက်ား ။ ။ ငါလည္း တခ်ိန္က မင္းပိုင္ အဆီတ၀င္း၀င္းနန္႕ အေကာင္ၾကီးႀကီးျဖစ္ဖူးေရ။ အဂုခါ အေၾကာင္းမလွ ပိန္က်လားစြာ။
သေဘၤာထိုး ။ ။ မင္းအရုပ္နန္႕ ငါ့ပိုင္ေယွာင္ ျဖစ္ဖူးေရဆိုစြာ ငါမယံုေ၀း။ မင္းပါးစက အာေခါင္ၿပဲၿပဲနန္႔။
မင္းက်ား ။ ။ မယံုလည္းနီ။ အာေခါင္ၿပဲနီစြာက “မခ်ိလို႔ သြားျဖဲ” စြာ။ အယင္က ငါလည္း ငါးမင္းတကာ မင္းထဲမွာ (မင္းက်ား) ျဖစ္ဖူးေရ။ အခုလည္း ငါ့ကို (မင္းက်ား) လို႔ေခၚေရ။
ယင္းသို႔ စကားေျပာျငင္းခံုနီသည္ကို မနီးမ၀ီးတြင္ဟိသည့္ ရွိမီွေနာက္မီွ ျပင္သာလိပ္မၾကီးတေကာင္ၾကား၍ ၾကားက၀င္ေျပာသည္။
ျပင္သာလိပ္မၾကီး ။ ။ မင္းရို႕ႏွစ္ေယာက္ေျပာစြာ အားလံုးၾကားေရ။ သေဘၤာထိုးလည္း မင္းက်ားေျပာစြာ မယံုမဟိက့ဲ။ ျဖစ္ႏိုင္မျဖစ္ႏိုင္ ယုတၱိယုတၱာနန္႔ေျပာေက ယံုရေရ။ ငါက ရခိုင္ျပည္မွာ နီလာစြာ အံတိုလားယာ။ အေၾကာင္းႀကံဳလို႔ ရွိေဟာင္းေနာက္ေၾကာင္း ျပန္ေျပာျပမည္။ နားေထာင္။
ဘုရားမပြင့္ခင္က ၀ါသုေဒ၀ညီေနာင္တက်ိပ္ရို႕တည္ေထာင္ေသာဒြါရာ၀တီ (သံတြဲ) ပ်က္သုဥ္းလားၿပီးေနာက္ ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းတြင္ ရွိေ၀သာလီျမိဴ႕ေဟာင္းကို တည္ေထာင္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္ဦးမင္းဆက္သည္ ဘီစီ (၅၃၁၆) မွစလတ္ရာ ျဗဟၼဏရာဇာမွ ျဗဟၼသိဒၶိမင္ထိမင္း (၂၆) ဆက္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၉၉၀) တိုင္ေအာင္ ရွည္ၾကာသည္။ ယင္းေနာက္ မာရယုမင္းသည္ ဓည၀တီျမိဳ႕ကိုတည္၍ ဓည၀တီေခတ္ကို ဘီစီ (၃၃၂၅) မွအစျပဳထူေထာင္သည္။ ဓည၀တီေခတ္သည္ (ပထမ ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ) စသည္ျဖင့္ ေအဒီ (၃၂၇) ထိ တည္တ့ံသည္။ မာရယုမင္းသည္ လွဲအတတ္ ၊ လွံအတတ္၊ သံလွ်က္အတတ္၊ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ျပီး နွလံုးရည္လက္ရံုးရည္ျဖင့္ (၆၂) ႏွစ္တိုင္တိုင္ ထီးနန္းစုိးစံသည္။ (မင္းနံလွႏွင့္ နီလဂုဏ္) မင္းရို႕လက္ထက္ ဆင္ေကာင္ေရအလြန္မ်ားျပီး ျပည္သူရို႕လည္း ဆင္အတတ္ ျမင္းအတတ္ ထူခၽြန္တတ္ေျမာက္သည္။ ဤေခတ္ ေအဒီ (၁) ရာစုႏွင့္ (၂) ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံျခားႏွင့္ ကူးသန္းေရာက္၀ယ္ေဖာက္ကား အလြန္ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းမွာ ဘရုကၦကမည္ေသာသေဘၤာဆိပ္ၾကီးတခု ဟိခသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းကို မင္းရို႕ငါရို႕နီရာကလွမ္းၾကည့္ေက လင္းလို႔ေၾကာင္းလို႔ျမင္ရေရ။
သေဘၤာထိုး ။ ။ ဟုတ္ေတ။ အယင္က ငါရို႕အဖိုးေျပာစြာၾကားဖူးေရ။ ဖရံုကာကၽြန္းနားမွာ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာတိ ရက္ျပတ္ရက္ျပတ္ျဖတ္လားကတ္ေတလတ္။
မင္းက်ား ။ ။ ေယေက မျမင္ဖူးေကလဲ့ ေၾကာင္းက်ိဳးေျပာျပစြာနန္႕ မင္းယံုလာဗ်ာမဟုတ္လား။ ဆက္ေျပာပါလိပ္မႀကီး။
လိပ္မႀကီး ။ ။ ဓည၀တီေခတ္ကလည္း တတိယမင္းဆက္တည္ေထာင္သူ စျႏၵသူရိယမင္းလက္ထက္ ဘီစီ (၅၅၄) မွာ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္သည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူသည္။ ဗုဒၶၾကြေရာက္လာေၾကာင္း ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕အနီး၊ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာမွာ ျဗဟၼအကၡရာ၊ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ရီြးထိုးထားခသည္။ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္ကိုယ္စား မဟာျမတ္မုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ကို သြန္းလုပ္ခသည္။ ယင္းေခတ္ကပင္ ရခိုင္ျပည္မွာ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားလာစြာျဖစ္သည္။ ဤေခတ္၏ရုပ္ၾကြင္းသက္သီအျဖစ္ ဓည၀တီျမိဳ႕ေတာ္သည္ ကနိတိုင္ အထင္အရွားဟိနီသိမ့္သည္။
ဓည၀တီပ်က္ၿပီးေနာက္ ေအဒီ (၃၂၇) နန္းတက္ေသာ မဟာတိုင္းစျႏၵား (ေဒြင္စျႏၵား) သည္ ေ၀သာလီေက်ာက္ေလွကားျမိဳ႕ကိုတည္၍ ေ၀သာလီေခတ္ကို စတင္ထူေထာင္သည္။ ဘုရင္သည္ အေျမာ္အျမင္ဉာဏ္ပညာႀကီးၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္ကို ခိုင္ခန္႔ေအာင္လုပ္ေဆာင္သည္။ တစ္ရာ့တစ္ပါးေသာမင္းရို႕ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူသည္။ ေ၀သာလီမင္းမ်ားသည္ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးအလြန္ႀကီးသည္။
တိုင္းစျႏၵးမင္းလက္ထက္ ေရႊဒဂၤါး၊ ေငြဒဂၤါးေျမာက္မ်ားစြာ သြန္းလုပ္သည္။ ပန္းအတတ္ (၁၀) မ်ိဳး၊ ႀကီးသြန္းအတတ္၊ ေက်ာက္ဆစ္အတတ္ရိ္ု႕ကို တတ္ေျမာက္သည္။ ရခိုင္အကၡရာစာပီႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈတိုးတက္ထြန္းကားသည္။ ဤေခတ္တြင္ အာနႏၶစျႏၵားမင္းသည္ ရွိဖိုးဖီးစိုင္လာ နန္းစဥ္ကို ေက်ာက္စာရြီးထိုးျပဳခသည္။ ဤေက်ာက္စာမွာ ရခိုင္သမိုင္း၌ အလြန္တန္ဖိုးၾကီးျပီး၊ ကနိတိုင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားျခီရင္းတြင္ ဟိသည္။ စူဠစျႏၵားမင္းလက္ထက္ ေအဒီ (၇၃၃) ေအဒီ (၇၆၉) တြင္ ရခိုင္ရီတပ္အင္အားအလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ေ၀သာလီျမိဳ႕ေက်ာက္လွီကားတြင္ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာမ်ားစြာဆိုက္ကပ္၍ ကုန္သြယ္ေရာင္း၀ယ္မႈျပဳသည္။ လက္ဟိေ၀သာလီရြာတြင္ နန္းရာကုန္းဟိသည္။ ေအဒီ (၈၀၀) ေက်ာ္တြင္ သွ်မ္း (မဂို) ဖ်က္၍ ေ၀သာလီပ်က္သည္။
ယင္းေနာက္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၈၁၈- ေအဒီ ၁၄၃၀) ကိုတည္သည္။ နန္းတည္အရပ္ကို ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းမွ ေလးျမိဳ႕ျမစ္၀ွမ္းသို႔ ရႊိေျပာင္းသည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ မင္းစိုင္ေပါင္း ေပါင္း (၆၀) ဟိသည္။ ျမိဳ႕ေတာ္မ်ားမွာ (ပဥၥာ၊ ပရိန္၊ ျခိတ္၊ စမၸ၀က္၊ ေနရစၥရာ၊ ေတာင္ငူႏွင့္ ေလာင္းၾကက္) ၿမိဳ႕မ်ားျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာဘုရင္မ်ားမွာ (မင္းရင္ျဖဴ၊ ေကာလိယ၊ ဒႆရာဇာ၊ အေလာမာျဖဴႏွင့္ မင္းထီး) ရို႕ျဖစ္သည္။ ဤေခတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ပထမပုဂံေခတ္၊ ဒုတိယပုဂံေခတ္ ၊ အင္း၀ေခတ္မ်ားႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ဆံုး ေျမာက္ဦးေခတ္ (ေအဒီ ၁၄၃၀-၁၇၈၅) ကို တည္ေထာင္သည္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကိုတည္စဥ္ မင္းေစာမြန္ကြယ္လြန္သည္။ ေနာက္မင္းမ်ားဆက္လက္ ျပဳပ်င္တည္ေဆာက္သည္။ မင္းဗာၾကီးလက္ထက္ ဘဂၤါ (၁၂) ျမိဳ႕ကိုေအာင္ျမင္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းဘုရားႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို လက္ေအာက္ခံဘုရင္ (၁၂) ပါးႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မင္းဖေလာင္း၊ မင္းရာဇာရို႕လက္ထက္၊ ရခိုင္အင္ပါယာအထြတ္အထိပ္သို႔ေရာက္လတ္ျပီး ရီတပ္္အင္အား အလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ဤေခတ္တြင္ ႏိုင္ငံျခားသို႕လည္း ပညာေတာ္သင္ေစလႊတ္သည္။ သီဟိုဠ္သို႔လည္း သာသနာျပဳစီသည္။ ရီေၾကာင္းအားျဖင့္ ေပၚတူဂီႏွင့္ ဒတ္(ခ်္) မ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို ရန္ေစာင္မႈျပဳသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ရခိုင္စာပီယဥ္ေက်းမႈ လြန္စြာထြန္းေတာက္သည္။ ေအဒီ (၁၇၈၅) ခု၊ မဟာသမတမင္းလက္ထက္ ျမန္မာအမရပူရဘုရင္ ဗဒံုမင္း တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ၍ ရခိုင္ျပည္ႀကီးပ်က္သုဥ္းသည္။
ရခိုင္ရို႔သည္ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို မာရယုမင္းမွအစျပဳ၍ မဟာသမတမင္းအဆံုးတိုင္ မင္းဆက္ေပါင္း (၂၅၆) ဆက္ နန္းစံႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀) ေက်ာ္၊ (ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီ၊ ေလးျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦး) စသည္ျဖင့္ ေခတ္ႀကီး (၄) ေခတ္ ရခိုင္ဧကၠရာဇ္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးထူေထာင္လွ်က္ နီထိုင္အုပ္ခ်ဳပ္လာလတ္သူမ်ားျဖစ္သည္။
ေျပာစြာလည္း တေအာင့္ၾကာလားဗ်ာ။ တေအာင့္နားလိုက္အံုးမည္။ ေအေလာက္ဆို ရခိုင္အေၾကာင္း အက်ဥ္းသိဖို႕။ ငါေျပာစြာယံုယင့္လား။
မင္းက်ား။ ။ ကၽြန္ေတာ္ယံုပါေရ။ အယင္ရခိုင္တိ ေကာင္းစားခေကလဲ့ အခု သူေတာင္းစားျဖစ္လားပါဗ်ာ။ “အယင္က က်င္သန္၊ အခု ျပင္ခံ” ျဖစ္လားပါဗ်ာ။
သေဘၤာထိုး။ ။ အခုပိုင္ ေၾကာင္းက်ိဳးယွင္းျပလို႔ ငါလည္းယံုပါေရ။ ငါရို႕ အဖိုးအေဘာင္တိ စိုင္ဆက္ေျပာလာေရစကားကို သတိရေရ။ ေအဒီ (၁၆၁၅) ေလာက္က ေပၚတူဂီတိေသာင္းက်န္းလို႕ ရခိုင္ျပည္ကို ပင္လယ္ေၾကာင္းလာတိုက္ေတ။ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းခေမာင္းက ျပန္တိုက္ဖ်က္ႏိုင္ခေရ။ ယင္းခါက ငါရို႕သင္ေပါင္းထိုးငါးတိလည္း ရီထဲမွာ ရီငုပ္သေဘၤာေယွာင္ကူးလို႔ ရခိုင္ဖက္က ကူတိုက္ေတ။ ယင္းအခ်ိန္ကစလို႕ ငါရို႕ကို ရခိုင္သားတိက (သေဘၤာထိုး) လို႔ ေခၚေရ။
ကိုင္း.. ယံုေကယံု၊ မယံုေကနီ။
ေနာက္ဆံုး တိုတိုတုတ္တုတ္ နိဂုံးခ်ဳပ္မည္။ မင္းရို႕ငါရို႕ ကိုယ့္သမိုင္းေၾကာင္း ကိုယ္သိဖို႔လိုေရ။ မမိဖို႔လိုေရ။
(သာျမ)
ရခိုင္သဟာယအသင္း အမွတ္ (၄) မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
က်မ္းကိုးစာအုပ္မ်ား
၁။ ဓည၀တီရာဇ၀င္သစ္။
၂။၁၉၆၈ ခုထုတ္ ရခိုင္ညႊန္႔ဖူးမဂၢဇင္း။
၃။ ဦးလွဒင္ (ဘာသာျပန္) ရတနာေရႊေျမ၀တၳဳ။
၄။ ဦးစကိၠႏၵရြီး ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ား အမွတ္ (၁) ၊ (၂)၊ (၃)
၅။ ဦးစံသာေအာင္ရြီး အာနႏၵစျႏၵ။
၆။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီထုတ္ ျပည္နယ္ျဖစ္စဥ္သမိုင္း (ပထမတြဲ)။
၇။ ဦးေစာလွေအာင္ရြီး၊ မဟာမုနိ၊ စက္ဘုရားသမိုင္း (အက်ဥ္းခ်ဳပ္)။
ထင္ရွားေသာျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားမွာ (ဒလက္ေခ်ာင္း၊ အမ္းေခ်ာင္း၊ မအီေခ်ာင္း၊ လမူးေခ်ာင္း၊ ဆားျပင္ေခ်ာင္း၊ တန္းလြဲေခ်ာင္း၊ ေတာင္ကုတ္ေခ်ာင္း၊ သေဌးေခ်ာင္း၊ ျပည့္ေခ်ာင္း၊ သံတြဲျမစ္၊ က်ိန္တလီေခ်ာင္းႏွင့္ ဂြေခ်ာင္း) ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖားရီအတက္အက်ဟိသည္။ ျဖားအတက္တြင္ ပင္လယ္ငါးမ်ားသည္ ကုန္းတြင္း ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသို႔ ဒိုးယိုေပါက္၀င္ေရာက္၍ ရခိုင္ျပည္တြင္ သားငါးပုဇြန္အလြန္ေပါမ်ားသည္။
ရႈတိုင္းသာစြ ရခိုင္ၿမီ
ကဗ်ာဆရာရို႕က ရခိုင္ေဒသကို “ရိုးမေတာင္ဆိုင္း၊ ပင္လယ္၀ိုင္း၍၊ ရႈတိုင္းသာစြ၊ ရခိုင္ၿမီ” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “ၿမီျပင္က်ယ္၀င္း၊ လယ္ယာခင္းႏွင့္၊ အင္းအိုင္ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ပင္လယ္ေၾကာင္းႏွင့္” ဟူ၍လည္းေကာင္း။ “က်ယ္ျပန္႔လွစြာ၊ ကၽြန္းဦးၿမီမွာ၊ သၿပီခလို႔၊ ေရာင္ျမ၀ီ၀ီ၊ ေအာင္ျခင္းညံ၍၊ ေအာင္သံက်ဴးလို႔၊ ဇမၺဳဒီမွာ၊ သညီေ၀ါဟာ၊ ေထာပနာႏွင့္၊ ႀသဘာေသာင္းေသာင္း၊ သတင္းေပၚ၍၊ နင္းေက်ာ္ဘိေက၊ သရီေခ်ာင္းတြင္၊ မင္းေကာင္းႀကိမ္ဖန္၊ ဗဟိုရ္ညံ၍၊ စည္သံရိုက္ဟီး၊ ေရႊနန္းေဆာင္ျဖင့္၊ ေျပာင္ေျပာင္ညီးေက၊ ၿမိဳ႕ႀကီးဓညာ” စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း စာဖြဲ႕ဆိုထားၾကပါသည္။
ငါးမ်ားရခိုင္အေခၚ
ဤရီဤၿမီႏွင့္အတူ ရွိပေ၀သဏီကပင္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္အတူ ဒိုးတူေပါင္ဖက္ နီထိုင္လာခသူမ်ားဟု ဆိုခ်င္ပါသည္။ ရခိုင္မ်ားသည္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ ပင္လယ္၀ိုင္းလွ်က္ မြီးဖြားလာၾကသူမ်ားျဖစ္ရာ တနည္းအားျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ိဳးစံုႏွင့္အတူ ၀ိုင္းရံၾကီးျပင္းလာသူမ်ားပင္ မဟုတ္ပါလား။ ရခိုင္ငါးမ်ားတြင္ ကိုယ္စီကိုယ္စီ ရခိုင္အေခၚနာမ ဟိၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။
ငါးသရြဲမင္းက်ား၊ ဘီသွ်ပ္တရာ၊ ငါးေခြးပနီ၊ ပင္လယ္ငါးခူ၊ ငါးသလဲထိုး၊ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုး၊ ငါးေတာက္တူ၊ ငါးခ်ိဳင့္ၾကား၊ ငါးပတုန္၊ ေဒါင့္ဒနာ၊ ငါးရင္းကုန္း၊ ရုဇနား၊ ငါးကန္႔ဗ်ိဳင္၊ ငါးကုန္းညိဳ၊ မ်က္ဆံက်ယ္၊ ငါးဒါးလြယ္၊ ငါးပသြင္၊ စံလွေမ၊ ငါးဒလာ၊ ငါးသရြဲ၊ ငါးစရိုင္း၊ ငါးႏုသန္း၊ ငါးနံ႔သာ၊ ငါးစလံုး၊ ငါး၀မ္းပူ၊ ငါးရစ္မ၊ ငါးပယံု၊ ငါးကန္သား၊ ငါးသေပြ၊ ၀ါမရွီ၊ ငါးလ၀ါ၊ ငါးပါးသွ်င္း၊ ငါးနီတူ၊ ဗရဲဂါး၊ မွ်ိဳင္ေသွ်၊ စြန္ေသွ်၊ဖက္ေသွ်၊ ခသွ်ာ၊ အာဖာ၊ ဘာသွ်ား၊ ငါးဆူ၊ ငါး၀ ၊ ရိုးရည္၊ ငါးညိဳ႔၊ ရီခူ၊ ရီေမ်ာက္၊ ရီၾကက္၊ ေဒါင္းေျပာက္၊ ပဂ်င္း စသည့္ ငါးအမည္မ်ားမွာ ရခိုင္သံပီသလွပါသည္။
အျခားရခိုင္ငါးမ်ားမွာ ငါးသတစ္၊ လက္ခြာ၊ ငါးတန္၊ ငါးျမင္း၊ ငမန္း၊ လိပ္ေက်ာက္၊ ျပင္သာလိပ္၊ ငါးရံ႕၊ ငါးခူ၊ ငါးျပီ၊ ငါးရက္ ၊ ငါးစြယ္၊ ငါးေၾကး၊ ငါးဖယ္၊ ငါးခံုး၊ ဂဏန္း၊ ၾကက္ဖားပုစြန္၊ ရီလားပုစြန္၊ ေရႊပုစြန္၊ ေက်ာက္ပုစြန္၊ ပုစြန္တက္၊ ပုစြန္စိတ္ စသည္ျဖင့္ အသီးသီးဟိသည္။
ရခိုင္ေဒသဥတုရာသီ
ရခိုင္ေဒသသည္ လီျပင္းၿပီး မိုၾကီးေသာေဒသျဖစ္သည္။ ႏွစ္စဥ္ မိုးရီခ်ိန္လကၼ (၂၀၀) ေက်ာ္ ရြာသည္။ ေဒသအေခၚ (ရမ္းေပါက္လီ၊ ဆင္ေခါင္းလီ၊ ကတၱရန္လီ) ရို႕မွာ ရခိုင္ပင္လယ္လီမ်ားျဖစ္သည္။ ႏြီေခါင္ေခါင္ လဆန္းလဆုတ္ ျဖားသီရက္မ်ားမွာေတာင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ သိသိသာသာ ရီေလ်ာ့က်လားေလ့မဟိပါ။ မိုးတြင္းခါဆိုလွ်င္ “၀ါဆို၀ါေခါင္၊ ရီေဖာင္ေဖာင္” ဆိုေရပိုင္ ရခိုင္ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားသည္ ရီၿဖိဳးလွ်က္ဟိပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီကိုႀကိိဳက္ၿပီး ရခိုင္ရီတြင္ေပ်ာ္သည္။ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ရခိုင္ရီျမီသဘာ၀ႏွင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားကိုခြဲခြာ၍ အျခားတပါးသို႔ လားခ်င္လိုစိတ္ဟိမည္မထင္ပါ။ ၀ိသမေလာဘသားမ်ား မေထာက္မညွာ ဖမ္းဆီးယူလားသည့္အခါမွသာ ပါေတာ္မူဘ၀သို႔ ေရာက္လားမည္ျဖစ္ပါသည္။
ပတ္၀န္းက်င္ကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္သိ
ရွိရခိုင္မ်ားသည္ မိမိရို႕ပတ္၀န္းက်င္ဟိ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္းကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ သိထားဟန္တူပါသည္။ ရခိုင္သားမ်ား၏ဓေလ့စရိုက္ႏွင့္ျဖစ္စဥ္မ်ားကိုလည္း ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အတြင္းသိျမင္ထားသူမ်ားျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ နိစဥ္လူမႈကိစၥမ်ား၌ ရခိုင္သားမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အကၽြမ္းတ၀င္ တြိဆံုၿမဲျဖစ္သည္။ ရွိေခတ္ဦးကပင္ ရခိုင္သားဘ၀၌ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ တစင္းထင္ဟပ္နီေၾကာင္းတြိရပါသည္။
ရခိုင္သမိုင္းအရ ၀ါသုေဒ၀မင္းေနာက္ ျဗဟၼဏရာဇာမင္းဆက္၌ ဘီစီ (၃၃၂၅) မတိုင္မီွကာလက ကစၦပနဒီျမစ္၏အရွိဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕။ အေနာက္ဘက္ (၉၉) ျမိဳ႕ တည္ဟိခသည္။ အရွိဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းျမိဳ႕) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ျမိဳ႕မ်ားအနက္ (ငါးတန္သရဲျမိဳ႕) ဟူ၍ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားႏွင့္ မွည့္ေခၚထားသည္ကို တြိရပါသည္။
ဒဂၤါးမွာခတ္ႏွိပ္ထား
ရခိုင္ဒဂၤါးသမိုင္းကိုေလ့လာလွ်င္ အမည္ထိုးပါဟိေသာ အေစာဆံုးဒဂၤါးမွာ ေဒ၀စျႏၵဒဂၤါး ျဖစ္ပါသည္။ ခန္႔မွန္းသကၠရာဇ္ ေအဒီ (၃) ရာစုႏွင့္ (၄) ရာစု စဦးပိုင္းေလာက္က သြန္းလုပ္ခေသာ စာထိုးမပါ ပတုန္း (အျမီး) ပါဟိသည့္ ပင္လယ္ခရုပံု ခပ္ႏွိပ္ထားသည့္ဒဂၤါးအခ်ိဳ႕မွာ ႏိုင္ငံျခားျပတိုက္မ်ား၌ ဟိပါသည္။ ယင္းဒဂၤါးမ်ားကို စျႏၵားမင္းမ်ားသြန္းလုပ္ခၿပီး၊ ရွိအက်ဆံုးျဖစ္မည္ဟု ပါေမာကၡသုေတသီ ဆရာႀကီးဦးစံသာေအာင္က ခန္႔မွန္းထားခပါသည္။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ႏွယ္ႏွယ္ရရမဟုတ္။ ရခိုင္သမိုင္းႏွင့္အတူ ဖြားေတာ္ဖြားဖက္ျဖစ္သည္ကို တြိရသည္။
ယိုင္းသာျခင္း
ရခိုင္ အဘုေခ်သားေခ်ာ့ ယိုင္းသာျခင္းမ်ား၌ “အမ်ည္မ်ည္၊ မိႈဟင္းခူးေဇာင္လားကတ္မည္၊ မိႈဟင္းလဲခူး၊ စူးလဲစူး၊ အစူးလည္းထြင္၊ အိမ္ကိုလည္းေရာက္၊ အထြဋ္တင္၊ ငယ္လင္စားဖို႔၊ ေမ်ာက္လက္ညိႈး၊ ကုလားပုစြန္၊ ညွီနံ႔နံ႔ႏွင့္၊ အကၽြန္မစား၊ ေရႊလင္ပန္းမွာ၊ ၾကင္းလို႔ထား” ဟူ၍တမ်ိဳး။ “နင့္ဘားဘာ လူယဥ္ေက်းက ေလာင္းတစင္းႏွင့္ လားလတ္ေတ၊ သားငါးရွာဖို႔လားလတ္ေတ၊ နင့္ဘားဘာလာေက၊ ပုစြန္တုတ္ကို အီးေယာင္ျပဳတ္လို႔ ေကၽြးပါ့မည္” ဟူ၍တဖံု ေလ့လာတြိသိရပါသည္။
ငါးႏွင့္ႏြယ္သည့္ နာမည္မွဲ႔ေခၚ
ရခိုင္သမက္တက္ ထိမ္းျမားမဂၤလာပြဲမ်ားတြင္ ခ်က္ျပီးသား ပုစြန္တုတ္္ႏွစ္ေကာင္၊ ဘဲဥႏွစ္လံုးစသည္ရို႕ ပါ၀င္ပါသည္။ ရခိုင္နာမည္တခ်ိဳ႕တြင္ ငါးႏွင့္ႏြယ္ေသာ၊ (ယက္သဲေအာင္၊ ေခ်ာင္းနားေအာင္၊ ငါးလံုးေခ်၊ ဖားေခ်၊ စံလွေမ) စသည့္ေ၀ါဟာရနာမမ်ားကို တြိရပါသည္။ ကနိ ရခိုင္ျပည္ကၽြန္းရြာနာမည္မ်ားတြင္လည္ (ငါးရန္႔ေခ်ာင္းရြာ၊ ငမန္းရဲကၽြန္း။ ငါးစရိုင္းေခ်ာင္းကၽြန္း၊ ငါးျပီကၽြန္း၊ ငါးျပီတက္ရြာ၊ တံငါရြာ) စသည္ျဖင့္ တြိရပါသည္။
ရခိုင္သားမ်ားသည္ ငါးႏွင့္ပတ္သက္ေသာ စကားပံုမ်ားကို ကနိတိုင္ ခံုမင္သံုးစြဲနီသည္ကို တြိရပါသည္။ “ငါးမဟိလို႔ မွ်ိဳင္စြံ”၊ “ပုဇြန္ျဖဴ ငါးမဟုတ္၊ ဆင္းရဲသူ လူမဟုတ္”၊ “ဖြတ္မီးေက်ာင္းျဖစ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမခ်မ္းသာ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္ပါသည္။
ရွိရခိုင္းမ်ားသည္ ပန္း၀ွက္တမ္း ကဇတ္ေလ့ဟိပါသည္။ ပန္း၀ွက္ရာတြင္လည္း ရခို္င္ငါးမ်ားပါ၀င္သည္။
ငါးစရိုင္းေသွ် ၀မ္းပူ၊ အအူမဟိပါ။ (၀ခြက္၊ ရီအိုး)
အ၀ီးကလာမဲမဲ၊ အိမ္မွာေရာက္ ရဲရဲ။ (ဂဏန္း)
ထိုဖက္ေဒဖက္ ေလွာ္တက္နန္႕၊ အလယ္ေဂါင္မွာ ရြက္တိုင္နန္႕။ (ငါးစရိုင္း)
အ၀ီးေရာက္ရခို္င္အခ်ိဳ႕သည္ ရခိုင္အစားအစာ၊ ရခိုင္အာဟာရမ်ားကို အာသီသျဖစ္ကာ တမ္းတေလ့ဟိပါသည္။ တမ္းတသည့္ အစားအစာမ်ားမွာ ရခိုင္ငါးပိ၊ သေဘၤာထိုးပါသည့္ ရခိုင္မုန္႔တီ၊ သံတြဲမွ ငါးနီတူေျခာက္၊ ရမ္းျဗဲမွ လက္ခြာေျခာက္၊ စစ္ေတြမွ ေရႊပုဇြန္ေျခာက္ စသည္ရို႕ျဖစ္သည္။ ရခိုင္တခ်ိဳ႕ မိမိရုိ႕၏အေဆြ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကိုမိေပ်ာက္ကာ တျခားအရပ္သံုး ငါးနာမည္နာမမ်ားကို လွ်ာတြိအာတြိ ေခၚလွ်က္ဟိကတ္ပါသည္။
ရခိုင္ငါးမ်ားျမင္ပါက “ငါးစိမ္းျမင္၊ ငါးကင္ပစ္” ဟု စိတ္ဆိုးဆိုးျဖင့္ အျပစ္တင္ေကာင္း တင္ပါလိမ့္မည္။ ရခိုင္သားမ်ားသည္ ရခိုင္ငါးမ်ားအေၾကာင္း မမိအပ္ပါ။ ရခိုင္ငါးမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ငါးနာမည္မ်ားကို သတိရနီျခင္းပင္လွ်င္ အဖရခိုင္ျပည္ကို သတိရနီျခင္း မဟုတ္ပါလား။
ယခုအခါ ရခိုင္ေခ်ာင္း၊ ျမစ္၊ ပင္လယ္မ်ားတြင္ ၀ိသမေလာဘသားတခ်ဳိ႕သည္ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ဖမ္းဆီးယူငင္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ ေၾကာက္ေၾကာက္လန္႔လန္႔ နီထိုင္ကတ္ရပါသည္။ ရခိုင္ရီျပင္သို႔ ႏိုင္ငံျခားငါးမ်ားျဖစ္သည့္ ကုလားပုစြန္နန္႕ ပလာတူးရို႕သည္ စုျပံဳက်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္နီသျဖင့္ ရခိုင္ငါးမ်ားသည္ အယင္ကပိုင္ မေခ်ာင္လည္ၾကပါ။ ဖီးအႏၱရယ္ အရိပ္အေျခၾကည့္ဗ်ာ တိမ္းေယွာင္လားလာနီကတ္ရပါသည္။
တနိသ၌ ကုလားတန္ျမစ္၀ ေလးခ်ဳိင့္ေတာင္အနားမွာ ငါးသရြဲမင္းက်ားတေကာင္ႏွင့္ သင္ေပါင္းထိုး (ေခၚ) သေဘၤာထိုးတေကာင္ တိြဆံုကတ္ပါသည္။
မင္းက်ား ။ ။ ငါလည္း တခ်ိန္က မင္းပိုင္ အဆီတ၀င္း၀င္းနန္႕ အေကာင္ၾကီးႀကီးျဖစ္ဖူးေရ။ အဂုခါ အေၾကာင္းမလွ ပိန္က်လားစြာ။
သေဘၤာထိုး ။ ။ မင္းအရုပ္နန္႕ ငါ့ပိုင္ေယွာင္ ျဖစ္ဖူးေရဆိုစြာ ငါမယံုေ၀း။ မင္းပါးစက အာေခါင္ၿပဲၿပဲနန္႔။
မင္းက်ား ။ ။ မယံုလည္းနီ။ အာေခါင္ၿပဲနီစြာက “မခ်ိလို႔ သြားျဖဲ” စြာ။ အယင္က ငါလည္း ငါးမင္းတကာ မင္းထဲမွာ (မင္းက်ား) ျဖစ္ဖူးေရ။ အခုလည္း ငါ့ကို (မင္းက်ား) လို႔ေခၚေရ။
ယင္းသို႔ စကားေျပာျငင္းခံုနီသည္ကို မနီးမ၀ီးတြင္ဟိသည့္ ရွိမီွေနာက္မီွ ျပင္သာလိပ္မၾကီးတေကာင္ၾကား၍ ၾကားက၀င္ေျပာသည္။
ျပင္သာလိပ္မၾကီး ။ ။ မင္းရို႕ႏွစ္ေယာက္ေျပာစြာ အားလံုးၾကားေရ။ သေဘၤာထိုးလည္း မင္းက်ားေျပာစြာ မယံုမဟိက့ဲ။ ျဖစ္ႏိုင္မျဖစ္ႏိုင္ ယုတၱိယုတၱာနန္႔ေျပာေက ယံုရေရ။ ငါက ရခိုင္ျပည္မွာ နီလာစြာ အံတိုလားယာ။ အေၾကာင္းႀကံဳလို႔ ရွိေဟာင္းေနာက္ေၾကာင္း ျပန္ေျပာျပမည္။ နားေထာင္။
ဘုရားမပြင့္ခင္က ၀ါသုေဒ၀ညီေနာင္တက်ိပ္ရို႕တည္ေထာင္ေသာဒြါရာ၀တီ (သံတြဲ) ပ်က္သုဥ္းလားၿပီးေနာက္ ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းတြင္ ရွိေ၀သာလီျမိဴ႕ေဟာင္းကို တည္ေထာင္သည္။ ေ၀သာလီေခတ္ဦးမင္းဆက္သည္ ဘီစီ (၅၃၁၆) မွစလတ္ရာ ျဗဟၼဏရာဇာမွ ျဗဟၼသိဒၶိမင္ထိမင္း (၂၆) ဆက္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၉၉၀) တိုင္ေအာင္ ရွည္ၾကာသည္။ ယင္းေနာက္ မာရယုမင္းသည္ ဓည၀တီျမိဳ႕ကိုတည္၍ ဓည၀တီေခတ္ကို ဘီစီ (၃၃၂၅) မွအစျပဳထူေထာင္သည္။ ဓည၀တီေခတ္သည္ (ပထမ ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ) စသည္ျဖင့္ ေအဒီ (၃၂၇) ထိ တည္တ့ံသည္။ မာရယုမင္းသည္ လွဲအတတ္ ၊ လွံအတတ္၊ သံလွ်က္အတတ္၊ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ျပီး နွလံုးရည္လက္ရံုးရည္ျဖင့္ (၆၂) ႏွစ္တိုင္တိုင္ ထီးနန္းစုိးစံသည္။ (မင္းနံလွႏွင့္ နီလဂုဏ္) မင္းရို႕လက္ထက္ ဆင္ေကာင္ေရအလြန္မ်ားျပီး ျပည္သူရို႕လည္း ဆင္အတတ္ ျမင္းအတတ္ ထူခၽြန္တတ္ေျမာက္သည္။ ဤေခတ္ ေအဒီ (၁) ရာစုႏွင့္ (၂) ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံျခားႏွင့္ ကူးသန္းေရာက္၀ယ္ေဖာက္ကား အလြန္ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းမွာ ဘရုကၦကမည္ေသာသေဘၤာဆိပ္ၾကီးတခု ဟိခသည္။ ဖရံုကာကၽြန္းကို မင္းရို႕ငါရို႕နီရာကလွမ္းၾကည့္ေက လင္းလို႔ေၾကာင္းလို႔ျမင္ရေရ။
သေဘၤာထိုး ။ ။ ဟုတ္ေတ။ အယင္က ငါရို႕အဖိုးေျပာစြာၾကားဖူးေရ။ ဖရံုကာကၽြန္းနားမွာ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာတိ ရက္ျပတ္ရက္ျပတ္ျဖတ္လားကတ္ေတလတ္။
မင္းက်ား ။ ။ ေယေက မျမင္ဖူးေကလဲ့ ေၾကာင္းက်ိဳးေျပာျပစြာနန္႕ မင္းယံုလာဗ်ာမဟုတ္လား။ ဆက္ေျပာပါလိပ္မႀကီး။
လိပ္မႀကီး ။ ။ ဓည၀တီေခတ္ကလည္း တတိယမင္းဆက္တည္ေထာင္သူ စျႏၵသူရိယမင္းလက္ထက္ ဘီစီ (၅၅၄) မွာ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္သည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူသည္။ ဗုဒၶၾကြေရာက္လာေၾကာင္း ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕အနီး၊ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာမွာ ျဗဟၼအကၡရာ၊ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ရီြးထိုးထားခသည္။ ဗုဒၶသွ်င္ေတာ္ကိုယ္စား မဟာျမတ္မုနိရုပ္ရွင္ေတာ္ကို သြန္းလုပ္ခသည္။ ယင္းေခတ္ကပင္ ရခိုင္ျပည္မွာ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားလာစြာျဖစ္သည္။ ဤေခတ္၏ရုပ္ၾကြင္းသက္သီအျဖစ္ ဓည၀တီျမိဳ႕ေတာ္သည္ ကနိတိုင္ အထင္အရွားဟိနီသိမ့္သည္။
ဓည၀တီပ်က္ၿပီးေနာက္ ေအဒီ (၃၂၇) နန္းတက္ေသာ မဟာတိုင္းစျႏၵား (ေဒြင္စျႏၵား) သည္ ေ၀သာလီေက်ာက္ေလွကားျမိဳ႕ကိုတည္၍ ေ၀သာလီေခတ္ကို စတင္ထူေထာင္သည္။ ဘုရင္သည္ အေျမာ္အျမင္ဉာဏ္ပညာႀကီးၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္ကို ခိုင္ခန္႔ေအာင္လုပ္ေဆာင္သည္။ တစ္ရာ့တစ္ပါးေသာမင္းရို႕ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူသည္။ ေ၀သာလီမင္းမ်ားသည္ ဘုန္းတန္ခိုးၾကီးအလြန္ႀကီးသည္။
တိုင္းစျႏၵးမင္းလက္ထက္ ေရႊဒဂၤါး၊ ေငြဒဂၤါးေျမာက္မ်ားစြာ သြန္းလုပ္သည္။ ပန္းအတတ္ (၁၀) မ်ိဳး၊ ႀကီးသြန္းအတတ္၊ ေက်ာက္ဆစ္အတတ္ရိ္ု႕ကို တတ္ေျမာက္သည္။ ရခိုင္အကၡရာစာပီႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈတိုးတက္ထြန္းကားသည္။ ဤေခတ္တြင္ အာနႏၶစျႏၵားမင္းသည္ ရွိဖိုးဖီးစိုင္လာ နန္းစဥ္ကို ေက်ာက္စာရြီးထိုးျပဳခသည္။ ဤေက်ာက္စာမွာ ရခိုင္သမိုင္း၌ အလြန္တန္ဖိုးၾကီးျပီး၊ ကနိတိုင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားျခီရင္းတြင္ ဟိသည္။ စူဠစျႏၵားမင္းလက္ထက္ ေအဒီ (၇၃၃) ေအဒီ (၇၆၉) တြင္ ရခိုင္ရီတပ္အင္အားအလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ေ၀သာလီျမိဳ႕ေက်ာက္လွီကားတြင္ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာမ်ားစြာဆိုက္ကပ္၍ ကုန္သြယ္ေရာင္း၀ယ္မႈျပဳသည္။ လက္ဟိေ၀သာလီရြာတြင္ နန္းရာကုန္းဟိသည္။ ေအဒီ (၈၀၀) ေက်ာ္တြင္ သွ်မ္း (မဂို) ဖ်က္၍ ေ၀သာလီပ်က္သည္။
ယင္းေနာက္ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၈၁၈- ေအဒီ ၁၄၃၀) ကိုတည္သည္။ နန္းတည္အရပ္ကို ကုလားတန္ျမစ္၀ွမ္းမွ ေလးျမိဳ႕ျမစ္၀ွမ္းသို႔ ရႊိေျပာင္းသည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ မင္းစိုင္ေပါင္း ေပါင္း (၆၀) ဟိသည္။ ျမိဳ႕ေတာ္မ်ားမွာ (ပဥၥာ၊ ပရိန္၊ ျခိတ္၊ စမၸ၀က္၊ ေနရစၥရာ၊ ေတာင္ငူႏွင့္ ေလာင္းၾကက္) ၿမိဳ႕မ်ားျဖစ္သည္။ ထင္ရွားေသာဘုရင္မ်ားမွာ (မင္းရင္ျဖဴ၊ ေကာလိယ၊ ဒႆရာဇာ၊ အေလာမာျဖဴႏွင့္ မင္းထီး) ရို႕ျဖစ္သည္။ ဤေခတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ပထမပုဂံေခတ္၊ ဒုတိယပုဂံေခတ္ ၊ အင္း၀ေခတ္မ်ားႏွင့္ ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ဆံုး ေျမာက္ဦးေခတ္ (ေအဒီ ၁၄၃၀-၁၇၈၅) ကို တည္ေထာင္သည္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကိုတည္စဥ္ မင္းေစာမြန္ကြယ္လြန္သည္။ ေနာက္မင္းမ်ားဆက္လက္ ျပဳပ်င္တည္ေဆာက္သည္။ မင္းဗာၾကီးလက္ထက္ ဘဂၤါ (၁၂) ျမိဳ႕ကိုေအာင္ျမင္ေတာ္မူ၍ ရန္ေအာင္ေဇယ် (ေခၚ) သွ်စ္ေသာင္းဘုရားႀကီးကို တည္ထားကိုးကြယ္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို လက္ေအာက္ခံဘုရင္ (၁၂) ပါးႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ မင္းဖေလာင္း၊ မင္းရာဇာရို႕လက္ထက္၊ ရခိုင္အင္ပါယာအထြတ္အထိပ္သို႔ေရာက္လတ္ျပီး ရီတပ္္အင္အား အလြန္ေတာင့္တင္းသည္။ ဤေခတ္တြင္ ႏိုင္ငံျခားသို႕လည္း ပညာေတာ္သင္ေစလႊတ္သည္။ သီဟိုဠ္သို႔လည္း သာသနာျပဳစီသည္။ ရီေၾကာင္းအားျဖင့္ ေပၚတူဂီႏွင့္ ဒတ္(ခ်္) မ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို ရန္ေစာင္မႈျပဳသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ရခိုင္စာပီယဥ္ေက်းမႈ လြန္စြာထြန္းေတာက္သည္။ ေအဒီ (၁၇၈၅) ခု၊ မဟာသမတမင္းလက္ထက္ ျမန္မာအမရပူရဘုရင္ ဗဒံုမင္း တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ၍ ရခိုင္ျပည္ႀကီးပ်က္သုဥ္းသည္။
ရခိုင္ရို႔သည္ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို မာရယုမင္းမွအစျပဳ၍ မဟာသမတမင္းအဆံုးတိုင္ မင္းဆက္ေပါင္း (၂၅၆) ဆက္ နန္းစံႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀) ေက်ာ္၊ (ဓည၀တီ၊ ေ၀သာလီ၊ ေလးျမိဳ႕၊ ေျမာက္ဦး) စသည္ျဖင့္ ေခတ္ႀကီး (၄) ေခတ္ ရခိုင္ဧကၠရာဇ္ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးထူေထာင္လွ်က္ နီထိုင္အုပ္ခ်ဳပ္လာလတ္သူမ်ားျဖစ္သည္။
ေျပာစြာလည္း တေအာင့္ၾကာလားဗ်ာ။ တေအာင့္နားလိုက္အံုးမည္။ ေအေလာက္ဆို ရခိုင္အေၾကာင္း အက်ဥ္းသိဖို႕။ ငါေျပာစြာယံုယင့္လား။
မင္းက်ား။ ။ ကၽြန္ေတာ္ယံုပါေရ။ အယင္ရခိုင္တိ ေကာင္းစားခေကလဲ့ အခု သူေတာင္းစားျဖစ္လားပါဗ်ာ။ “အယင္က က်င္သန္၊ အခု ျပင္ခံ” ျဖစ္လားပါဗ်ာ။
သေဘၤာထိုး။ ။ အခုပိုင္ ေၾကာင္းက်ိဳးယွင္းျပလို႔ ငါလည္းယံုပါေရ။ ငါရို႕ အဖိုးအေဘာင္တိ စိုင္ဆက္ေျပာလာေရစကားကို သတိရေရ။ ေအဒီ (၁၆၁၅) ေလာက္က ေပၚတူဂီတိေသာင္းက်န္းလို႕ ရခိုင္ျပည္ကို ပင္လယ္ေၾကာင္းလာတိုက္ေတ။ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းခေမာင္းက ျပန္တိုက္ဖ်က္ႏိုင္ခေရ။ ယင္းခါက ငါရို႕သင္ေပါင္းထိုးငါးတိလည္း ရီထဲမွာ ရီငုပ္သေဘၤာေယွာင္ကူးလို႔ ရခိုင္ဖက္က ကူတိုက္ေတ။ ယင္းအခ်ိန္ကစလို႕ ငါရို႕ကို ရခိုင္သားတိက (သေဘၤာထိုး) လို႔ ေခၚေရ။
ကိုင္း.. ယံုေကယံု၊ မယံုေကနီ။
ေနာက္ဆံုး တိုတိုတုတ္တုတ္ နိဂုံးခ်ဳပ္မည္။ မင္းရို႕ငါရို႕ ကိုယ့္သမိုင္းေၾကာင္း ကိုယ္သိဖို႔လိုေရ။ မမိဖို႔လိုေရ။
(သာျမ)
ရခိုင္သဟာယအသင္း အမွတ္ (၄) မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
က်မ္းကိုးစာအုပ္မ်ား
၁။ ဓည၀တီရာဇ၀င္သစ္။
၂။၁၉၆၈ ခုထုတ္ ရခိုင္ညႊန္႔ဖူးမဂၢဇင္း။
၃။ ဦးလွဒင္ (ဘာသာျပန္) ရတနာေရႊေျမ၀တၳဳ။
၄။ ဦးစကိၠႏၵရြီး ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈမ်ား အမွတ္ (၁) ၊ (၂)၊ (၃)
၅။ ဦးစံသာေအာင္ရြီး အာနႏၵစျႏၵ။
၆။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီထုတ္ ျပည္နယ္ျဖစ္စဥ္သမိုင္း (ပထမတြဲ)။
၇။ ဦးေစာလွေအာင္ရြီး၊ မဟာမုနိ၊ စက္ဘုရားသမိုင္း (အက်ဥ္းခ်ဳပ္)။
န၀ရူပ 'ဗ်ာလ'
န၀ရူပ 'ဗ်ာလ'
ကမာၻဦးကတည္းက လူမ်ိဳးတုိင္း ဘာသာတုိင္း၌ ၄င္း႐ို႕၏ ဒ႑ာရီ ဆန္ေသာ အထိမ္းအမွတ္ သေကၤတ ရုပ္ထုမ်ား ဟိခၾကသည္။ အလားတူပင္ ရခိုင္ လူမ်ိဳး၌လည္း ဒ႑ာရီဆန္ေသာ အထိမ္းအမွတ္ သေကၤတ ရုပ္ထု တစ္ခုဟိသည္။ သို႔ရာတြင္ ယင္းရုပ္ထုကို ကမာၻကပင္ မဆိုထားႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ပင္ လူအမ်ားစုက မသိၾကသိမ့္ပါ။ ၄င္း႐ုိ႔ကို ရွိေဟာင္း ဇာတီပုထုိးမ်ား၏ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားတြင္ ပံုသ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးဟိေသာ ရွိေဟာင္းလက္ရာ အမီြအႏွစ္အျဖစ္ တိြ႕ႏုိင္ပါသည္။ ယင္း သတၱ၀ါကို ရခုိင္ လူမ်ိဳး႐ို႔က “ဗ်ာလ” ဟုေခၚဆိုၾကသည္။ အဆိုပါ သတၱ၀ါ မွာရခုိင္ လူမ်ိဳး႐ို႔၏ရွိရုိး စဥ္ဆက္ တစ္ေလွ်ာက္ ဟိခေသာ ဒ႑ာရီဆန္ေသာ သတၱ၀ါျဖစ္သည္။
ယင္း ‘ဗ်ာလ’ ကို သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ ေကာင္းျမတ္ေသာ ခြန္အား စြမ္းအင္ဟိေသာ သတၱ၀ါ႐ို႕၏ အစိတ္ အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ ထားသည္။ယင္းသုိ႔ သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ အစိတ္ အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ ထားျခင္းေၾကာင့္ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ဟုလည္းေခၚသည္။ အဆုိပါ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ရုပ္တြင္ ပါေရသတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး၏ အစိတ္အပုိင္း မ်ားမွာ -
• ၁. ဆင္ႏွာေမာင္း
• ၂. သမင္မ်က္လံုး
• ၃. ၾကံ႕ၿဂိဳ
• ၄. ၾကက္တူေရြး(က်ီး)လွ်ာ
• ၅. ၿခဴး (ငါးၾကင္းကြက္)
• ၆. ေဒါင္းအျမီး
• ၇. ျမင္းနားရြက္
• ၈. က်ားအစြယ္
• ၉. ျခေသၤ့လက္၀ါး တုိ႔ျဖစ္သည္။
ထိုကဲ့သို႔ ထူးျခားေသာ စြမ္းအင္ဟိေရ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို တစ္ေကာင္တည္း ျဖစ္ေအာင္ ေပါင္းစပ္ ထားျခင္းမွာလည္း ဗ်ာလ သတၱ၀ါ ၏ ထူးျခားမႈကို ရည္ညႊန္းထားေရ အဓိပၸါယ္ ျဖစ္သည္။ ဗ်ာလတြင္ ပါေရအစိတ္အပိုင္းမ်ား အနက္ ၾကက္တူေရြး (က်ီး) လွ်ာသည္ စကား ပရိယာယ္ ၾကြယ္၀ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ေဒါင္းအျမီးသည္ လွပ တင့္တယ္ ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ျမင္း နားရြက္သည္ အၾကား အာရံု ထက္ျမက္ျခင္း ကိုလည္းေကာင္း ၊ သမင္မ်က္လံုး သည္ အျမင္အာရံု စူးရွျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ငါး(ၿခဴး) ၏ ကိုယ္ထည္သည္ လ်င္ျမန္ ဖ်တ္လတ္ျခင္းကို လည္းေကာင္း ၊ ၾကံ႕ၿဂိဳ ၊ က်ားစြယ္ ၊ျခေသၤ့ လက္၀ါး ၊ ဆင္ႏွာေမာင္း သည္ စြမ္းအင္ ၾကီးမားျခင္းတို႔ကို လည္းေကာင္း အသီးသီး ကိုယ္စားျပဳပါသည္။
အဆုိပါ သတၱ၀ါ ကိုးမ်ိဳး႐ို႕၏ အစိတ္အပိုင္းျဖင့္ တန္ဆာ ဆင္အပ္ေသာ သတၱ၀ါအား ထားျခင္းျဖင့္ “အဗ်ာေလာ- ေဘးဥပါဒ္ကို မျဖစ္စီတတ္ဘဲ ၊ လာေဘာ - လာဘ္လာဘကိုသာ ျဖစ္စီတတ္၏“ ဟု ရခုိင္လူမ်ိဳး႐ုိ႕ ယံုၾကည္ထားၾကသည္။
ဗ်ာလကို ရခုိင္ ေ၀သာလီေခတ္ သာသနိက အေဆာက္အအံု မ်ားတြင္ စတင္တိြ႕ ရသည္။ ယင္းထက္ ရွိက်ေသာ ရုပ္ထုမ်ားလည္း ဟိေကာင္း ဟိႏုိင္ပါသိမ့္သည္။ မဂၤလာ အခမ္းအနားမ်ား၌ သံုးစဲြေသာ အသံုးအေဆာင္ ပစၥည္းမ်ားတြင္ အနည္းငယ္ တိြ႔ရပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႔၏ ရွိေဟာင္း အထိမ္းအမွတ္ တခုျဖစ္ေသာ ‘န၀ ရူပ ဗ်ာလ’ ကို ေက်ာင္းကန္၊ ဇာတီ ပုထိုးမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ၊ ထင္ရွားေသာ အေဆာက္ အဦး မ်ားတြင္ လည္ေကာင္း၊ စြမ္းအင္ ကိုးမ်ိဳး ေပါင္းစု ထားေသာ အေစာင့္ အေယွာက္ သတၱ၀ါ အျဖစ္ ထားေလ့ဟိပါသည္။
ရခိုင္႐ိုးရာစည္ေတာ္ စတင္ေပၚေပါက္လာရၿခင္းအေၾကာင္း
ရခိုင္႐ိုးရာစည္ေတာ္ စတင္ေပၚေပါက္လာရၿခင္းအေၾကာင္း
ရကၡပူရတိုင္း ဓညဝတီရခိုင္ၿပည္ၾကီးတြင္ တူရိယာအနီၿဖင့္ ႐ွိပေဝသဏီကာလ ဒြါရာဝတီ ဝါသုေဒဝမင္းလက္ထက္ကပင္ စည္ေတာ္တီးလွ်က္ သုခုမအႏုပညာ႐ိုးရာကို နန္းတြင္းယဥ္ေက်းမႈအၿဖစ္ စတင္တီထြင္ ေပၚထြန္းလာခၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ဳိး၊ ရခိုင္ၿပည္ဟု စတင္တည္ေထာင္ခေသာ ဥတၱရမဓူရၿမိဳ႕ေတာ္သည္ သာဂရမင္း၏ ညီေတာ္ ဥႆပရမင္းသည္(ကံသမင္း)၏ သမီးေတာ္ (ေဒဝဂမၻာ)မင္းသမီးႏွင့္ ထီးနန္းစိုးစံစဥ္ ထူးၿခားေသာ ဘုန္းသမၻာႏွင့္ၿပည့္စံုေသာ သားေတာ္တက်ိပ္႐ို႕ကိုဖြားၿမင္ေတာ္မူသည္။ ၎မင္းသား႐ို႕သည္ ဆင္ေၿပာင္ငါးစီးအားႏွင့္ ၿပည့္စံုေတာ္မူၾက၏။
၎မင္းသား႐ို႕မွာ ါသုေဒဝမင္း၊ ဗလေဒဝမင္း၊ သူရိယေဒဝမင္း၊ စႏၵာေဒဝမင္း၊ အဂၢိေဒဝမင္း၊ မစၥဳုဒေဒဝမင္း၊ ဝ႐ုဏၰေဒဝမင္း၊ ေရာဟေနယ်ေဒဝမင္း၊ ပဋမပ႑ိတေဒဝမင္း၊ အဂၤုရေဒဝမင္း ဟူ၍ သားေတာ္တက်ိပ္ႏွင့္ သမီးေတာ္အဥၨနေဒဝီ႐ို႔ ၿဖစ္ၾကသည္။ ၎ဝါသုေဒဝညီေနာင္ တက်ိပ္႐ို႕သည္ ဒြါရာဝတီ(အာကာပ်ံဝဲၿမိဳ႕သံတြဲ)ကို ေစာင့္ေယွာက္ေသာ ၿမိဳ႕ေစာင့္ဘီလူးမၾကီးရန္အား ႏွိမ္ႏွင္းၿပီးေသာ္ သိမ္းပိုက္စိုးစံေတာ္မူၾကလီသည္။
ထိုအခ်ိန္ကာလကပင္ ကႆပဘုရားသခင္သာသနာ ဆုပ္ကပ္ကာလၿဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္ကာလတြင္ ဟိမဝႏၱာေတာၾကီး ေတာင္ၾကီးမ်ားထဲမွာ အလြန္ေက်ာ္ေဇာထင္႐ွားေသာ (ကု႑ရ)အိုင္ (သကၠဋဂူ)တြင္းၾကီးတြင္ ခိုေအာင္းနီေသာ ပုဇြန္ၾကီးတေကာင္သည္ မ်ားစြာၾကီးထြားသန္မာလွ်က္ လြန္စြာေၾကာက္မက္ဖြယ္ ေကာင္း ကာ သူ၏လက္မ (ၿခီမ) ႏွစ္ခုၿဖင့္ လာသမွ်ေသာ ရီသတၱဝါ၊ ကုန္သတၱဝါအေပါင္း႐ို႕အား ညႇပ္သတ္ၿဖတ္လွ်က္ သီစီရလီသည္။
ထိုကာလမၾကာၿမင့္မီ ဟိမဝႏၱာေတာၾကီးအတြင္း၌ အင္မတန္ခြန္အားဗလႏွင့္ၿပည့္စံုေသာ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေသာ (ဆင္ဟတၳိ)ၾကီးတေကာင္သည္ ထင္႐ွားေပၚေပါက္လာ လီသည္။ ၎ဆင္ၾကီးသည္ အဆိုပါ (သကၠဋဂူ)တြင္ မင္းမူနီေသာ ပုဇြန္ေကာင္ၾကီးအား နင္းသတ္လွ်က္ လက္မ(ၿခီမ)ၾကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကို ႏွာေမာင္းၿဖင့္ ခ်ဳိးဖဲ့ကာ ၿမစ္ထဲသို႔ပစ္ခ် လိုက္လီသည္။
ထိုအခါ လက္မၾကီးႏွစ္ေခ်ာင္းကို အသူရာမင္း ဆယ္ယူရဟိလီသၿဖင့္ စည္ၾကက္ကာတီး ခတ္လီရာ ၿငိမ့္ေညာင္းသာယာဖြယ္ အသံစံုၿဖစ္ေပၚလာလီသၿဖင့္ ထူးဆန္းစြာေသာ အသူရာနတ္စည္ေတာ္ကို သိၾကားမင္းက တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ကာ ယူေဆာင္လားခသည္။
က်န္ေသာ တေခ်ာင္းေသာ ပုဇြန္လက္မ(ၿခီမ)ၾကီးသည္ အစဥ္အတိုင္း ဂဂၤါၿမစ္ဖ်ားက တဆင့္ ပင္လယ္သို႔ေမ်ာပါလာၿပီးေသာ္ လီၿပင္းတိုက္ခတ္လီေသာေၾကာင့္ ဒြါရာဝတီ ၿမစ္ကမ္းနဖူး၌ ရီခ်ဳိးနီၾကကုန္ေသာ ဝါသုေဒဝမင္းညီေနာင္ တက်ိပ္႐ို႕သည္ ဆယ္ယူရဟိၾကလီကုန္၏။
ထိုပုဇြန္လက္မ(ၿခီမ) တကၠဋကို စည္ေတာ္ၾကက္လွ်က္ နန္းေတာ္တြင္တီးခတ္ၾကလီရာ အင္မတန္ထူးၿခားအံ့ၾသဖြယ္ေသာ သံစံုတီးလွ်က္ ေပၚထြန္းလာၿပီးေသာ္ သာယာၿငိမ့္ ေညာင္းဖြယ္ေသာ အသံစံုလင္စြာၿဖင့္ ေပၚထြန္းလာလီသၿဖင့္ အသံစည္ေတာ္ႏွင့္ ကိုက္ညီေအာင္ သာၿခင္း အၿခင္းမ်ားေဖာ္လွ်က္ သုခုမပညာေၿပာင္ေၿမာက္စြာၿဖင့္ စပ္ဆိုကာ သီဆိုက,ကြက္ထြင္ၿပီး (စည္ေတာ္ၾကီးကို စတင္တီးခတ္ၾကလီသည္။)
သို႔ၿဖစ္လီေသာေၾကာင့္ ရခိုင္ရာဇဝင္ေတာ္ၾကီးလကၤာ၌ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ၿပထားပါသည္။
(႐ိုးညြတ္ခပ္သိမ္း ရန္စစ္ၿငိမ္း၍ မုဒိမ္း၊ ဓားၿပ၊ ခိုးသူစသည္ လန္႔ထေၾကာက္ညႇင္း ရန္မ်ဳိးစင္မွ ေသာင္းခြင္ေၾကာ္ၾကား ထိုမင္းမ်ားတို႔ (႐ို႕) ေပ်ာ္ပါးၿမဴးဆန္း ၿမိဳ႕႐ႊင္ပ်ံ၌ ေၿခြရံမွန္ပ်င္း မ်ားလူ႐ွင္ (သွ်င္)ႏွင့္ ေန(နီ)က်င္ေပါင္း႐ုန္း ဇမၺဴလံုးကုိ သိမ္းက်ဳံးဆည္ရ အဖို႔ၿပဳ၍ တခုမၾကြင္း လုပ္ခြန္သြင္းလွ်က္ စံၿခင္းမ်ားစြာ ထိုအခါ၌ မည္သာေခၚထ ကု႑ရဟု အိုင္းမက္၌ဝယ္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္သား၊ ၾကီးက်ယ္သန္လွ သကၠဇူလို(ပိုင္) ပြပြသမၻာ ဖူးငံုအာသာ၊ ပြင့္လာဘုန္းဟိ ဆင္ဟတၳိလွ်င္ နင္းဘိတန္းခိုး ႐ွတ္႐ွတ္(ယွတ္ယွတ္)က်ဳိးက စြယ္က်ဳိးဘိႏၷ ၿမစ္သို႔ခ်ေသာ္ လက္မထရံ မ်ဳိးေလထံု၍ ၾကိတ္ၾကိတ္ထိုခါ အသူရာတို႔(႐ို႕) မဟာသမုတ္ လႈိင္းခတ္ၿဖဳတ္က ဝရမ္ေရ(ရီ)ေၾကာင္း ဝင္ေလ(လီ)ေခ်ာင္းေသာ္ တေခ်ာင္းအၾကြယ္(ၾကြီ) ဆယ္ရဲေလ(လီ)၏။ ၿမဲတြယ္သည္မွ ဝွန္ေပါက္ၿပဲသား၊ စည္မစည္ၾကီး စည္သီရိဟု ၿပဳၿပီးကုန္မွ၊ ဝါသဝႏွင့္ ေတြ႔(တြိ႔)ၾကရန္ေမွ နတ္စစ္ေၿမ(ၿမီ)၌ ႐ႈံးေလ(ယႈံးလီ)ရကား ပါယ္စြန္႔သြား(လား)သား သိၾကားတမူ ရေလ(လီ)ယူမွ ဟိန္းဆူေက်ာ္ၾကား အလမၺဟု တြင္ထအမည္ သိနားလည္ေလာ့၊ ထိုစဥ္အမ်ဳိး အတူက်ဳိး၍ ေရ(ရီ)႐ိုးလယာ ေမ်ာၾကရာတြင္ ဂဂၤါၿမစ္ေၾကာင္း ပါေလ(လီ)ေသွ်ာင္း၍ တေခ်ာင္းကိုမူ ကၽြန္းဇမၻဴဝယ္ ရိပ္ၿဖဴေဆာင္းေဆာင္း တက်ိပ္ေပါင္းသား၊ မင္းေဇာ္ၿပီးဒသ သာဒကတို႔(႐ို႕)၊ ဒြါရာဝတီ ၿမိဳ႕ေတာင္ဆီဝယ္၊ နဒီၿမယဥ္ ကၿမဴစဥ္၌ ဝဲေရ(ရီ)ခ်မ္းၿမိဳက္၊ ဆယ္ခြာလိုက္ဝယ္၊ တန္႔ရိပ္ၿမည္လ်က္ ေၿမာက္စည္ၾကက္၍၊ မပ်က္တီးက၊ သံဝွန္းၿဖန္႔သည္၊ ဒီ(ေဒ)ကၽြန္းဇမၻဴ လႊမ္းပတ္တည္း။) ဟူ၍ပင္ပါဟိလီသည္။
သို႔ၿဖစ္ပါ၍ (စာ႐ြီးသူအနီၿဖင့္) ရခိုင္စည္ေတာ္ တီးခတ္ရန္အလို႔ငွါ ၿခီဆင္းရတုအၿဖစ္ ေအာက္ပါအတိုင္း ႐ြီးစပ္တင္ၿပအပ္ပါသည္။
(ရကၡမ႑ိဳင္ ၿပည္ရခိုင္ေလ ရခိုင္ညြန္႔ဖူး ၾကယ္ေသာက္႐ွဴးသို႔၊ ကြန္႔ၿမဴးဂုဏ္ေရာင္ ေသလာေတာင္ဆိုင္း၊ ၿပိဳင္းက႐ိုင္းတည္း၊ အံု႔မႈိင္းဝီဝီ၊ ကမ္းေၿခ(ၿခီ)ေဒသ၊ မ႑လဝယ္ ဝံသမ်ဳိးမွန္ တန္းခိုးလွ်ံ၍ ဝါသုေဒဝ ဒသပါတက ညီေနာင္လွတို႔(႐ို႕)၊ ဒြါရာဝတီ၊ ၿမိဳ႕သဂႌကို၊ စိုးစံပိုင္သ၊ ထိုစဥ္ကပင္၊ ပုဇြန္လက္မ ကု႑ဟု နာမထင္ေပၚ၊ ၿမတ္စည္ေတာ္ကို၊ ရာဇာရာဇ နရိႏၵႏွင့္ ဒလိႏၵဆံုး၊ တၿပံဳးၿပံဳး႐ႊင္၊ မဂၤလာခန္း၊ ရီစင္ၿဖန္း၍၊ ထံုးတမ္းစိုင္လာ၊ ခိုင္အမာေလ၊ ႐ိုးရာမပ်က္၊ ေဒနိမ့္ထက္တိုင္၊ တၿမိဳင္ၿမိဳင္ေက၊ ရခိုင္စည္ၿခင္း၊ သံသာညႇင္းၿဖင့္ မယြင္းဇာတိ သြီးမာန္ဟိေအာင္၊ ၾကံေဆာင္ရည္စူး၊ ၿမတ္စည္ေတာ္တီး ဗ်ာယ္ခတ္ေက (ၿဗိန္းေလး ေစာင္းေစာင္း ၿဗိန္း။၃)
……………….
ဝန္ခံခ်က္။ ။
သမိုင္းဆရာၾကီး ဓညဝတီ ေအာင္ေဇယ် ႐ြီးေရ “ရကၡပူရေၾကးမံုက်မ္း” (ဒုတိယအၾကိမ္ပုံႏွိပ္) စာအုပ္မွထုတ္ႏႈတ္၍ ွ မူရင္းၿမန္မာဘသာမွ ရခိုင္ဘာသာ သို႔ၿပန္ထားၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ (ၿခီ၊ ၾကြီ၊ ရီ ) အစဟိေရ ေဝါရတိရာၿဖစ္သင့္ေရလို႔ ေဒေဆာင္းပါးကိုၿပန္လို႔တင္ၿပသူအနီႏွင့္ယူပါသည္။ ယေကေလ့ မူရင္ရာဇဝင္လာ အတိုင္းသာ တင္ၿပလိုက္ပါသည္။ ရခိုင္သူ/သားတိုင္း ကိုယ့္စာပီကိုတန္ဖိုးထား ၿမတ္ႏိုးႏိုင္ကတ္ပါစီ။
Subscribe to:
Posts (Atom)